Thơ như một cách cứu rỗi chính mình 

Cuốn sách "những câu thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết" của nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh tạo cảm hứng cho ta cảm giác "dám lục lại ngăn kéo cũ" để thấy những vẻ đẹp của quá khứ, của hiện tại và của cảm xúc chân thực trong lòng mình.

Chưa có cuốn sách nào khi cầm, người đọc lại cảm thấy "ngại" đến như vậy, vì nó rất dày, gồm 7 chương (chưa kể chương mở và kết) với hơn 600 trang khổ giấy "tương đối to" qua 165 “khúc” nhỏ văn xuôi được viết về thơ, một lượng khá nhiều chữ và đề cập đến thơ qua những dòng viết "không đầu không cuối" - chỉ được dẫn dắt bởi một tiêu đề mang đầy tính "chữa lành": "Thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết"? 

Người đọc sẽ băn khoăn tự hỏi: Người viết ở đây là ai? Tôi có phải là người viết đó không? Ở ngay câu đầu tiên của trang sách, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh đã khẳng định: Đây là "một cuốn sách về thơ và những không ai còn dám gọi là thơ".

Chỉ một lời dẫn cũng có thể đem đến cho người đọc cảm nhận một góc nhìn đặc biệt của tác giả: thơ không phải để giải cứu thế giới, cũng không nhằm thuyết phục số đông, mà trước hết là để giữ lại sự cân bằng nội tâm, cứu chính người sáng tạo ra nó.

Vậy, ai đã từng đọc thơ, từng yêu thơ, từng khắc khoải, từng vui buồn, từng gieo một con vần... cũng đều là "người viết" trong tác phẩm này.

Tác phẩm "Những câu thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết" của Nguyễn Tiến Thanh vừa như tiểu luận, vừa như tự sự. 

“Thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết”: Chỉ một mảnh giấy cũ cũng có thể giữ lại phần người trong ta

Cái đặc biệt, khi đọc văn của Nguyễn Tiến Thanh là tác giả biết cách tìm ra những mệnh đề "như thơ", thể hiện một đầu óc đầy những câu từ/cụm từ/mệnh đề đầy tính chuẩn xác, sắc nét, sáng tạo và chọn lọc như: "Gấp lại một mỗi mong manh"; "Một nhịp đập không bị chỉnh sửa bởi thuật toán; "Dấu vết chưa bị lập trình bởi thế giới"; "Một phiên bản mình rất thật đang sống". 

Trong 4 câu thơ mà tác giả - nhân vật trữ tình "anh" tìm được nơi ngăn tủ viết: 

"Khúc trầm miên hát lặng im

Cơn mưa hành khất, trái tim xóm liều

Môi siêu thực, mắt đa chiều

Ném hư vô nhớ vào phiêu lãng trời..."

Đó là mạch thơ thời "ngây ngô" của chính tác giả, một tờ giấy đã được gấp gọn cất vào ngăn tủ, nay được "lôi ra, đọc lại" đã khiến tác giả nhận ra: có một phiên bản mình từng rất thật, đã sống ở đây. 

Tác giả viết tiếp: "Không cất đi vội. Chỉ đặt trước mặt, như thể giữ lại một vết nứt từng là lối thoát duy nhất khỏi sụp đổ. Không cần ai biết. Không cần phải kể lại. Chỉ cần im lặng, đủ lâu, để hiểu: Có một câu thơ đã không cứu ai, nhưng từng giữ anh lại khỏi tuyệt vọng". 

Tác giả không phê phán hay sửa chữa những câu chữ cũ kỹ ấy. Ngược lại, anh giữ lại, nghiêm ngắn, đủ để ngắm nghĩa, cảm nhận. Anh đã nhận ra rằng, thơ sống mãi trong mạch sống của anh. Kể cả khi anh đã lãng quên nó, nhưng một lúc nào đó, nó chính là hơi thở, là dòng huyết mạch nóng bỏng trong người vẫn chảy và nuôi dưỡng cơ thể anh, dù còn trẻ trung hay đã già nua... Nó chưa bao giờ hết sống. 

"Thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết" không phải là một cuốn sách để đọc nhanh. Nó cũng không phải cuốn sách để “hiểu liền” trong vài trang đầu. Nó giống như một cốc trà nguội — phải uống thật chậm, phải cảm nhận thật từ từ mới nhận ra dư vị hấp dẫn sau cùng.

Với người từng viết, từng lặng thinh, từng mang vết nứt trong lòng – tập sách này không phải là phương thuốc, nhưng là tờ toa thuốc tự kê cho chính mình.

Một liều thơ. Không rõ công dụng. Nhưng khi đọc, lòng bạn bỗng... dịu đi.

Đọc cuốn sách, không có những hành văn mạch lạc kiểu ghép lại những mệnh đề khô cứng, cóp nhặt, mà đúng hơn là lời chia sẻ những trải nghiệm chân thành về ký ức, về đổ vỡ, về những khoảnh khắc con người cần được níu giữ để không đánh mất bản thân. Giọng văn đặc biệt được "dệt may" từ kho từ điển riêng không lẫn vào đâu được của tác giả, khác xa chuẩn mực thông thường, những câu từ rất sáng tạo, lạ nhưng dễ hiểu. 

Lối văn dẫn dắt ấy khiến người đọc cảm thấy thơ không xa lạ, không hàn lâm, mà gần gũi với chính đời sống của mình. Nó có khả năng mở ra một không gian suy tưởng rộng hơn về thơ như một phương thức sinh tồn và giữ lại phần người giữa sự phân mảnh của ký ức, cảm xúc, và ngôn ngữ.

Điều đáng chú ý là, thay vì xem thơ như công cụ để thuyết giảng hay tô điểm, Nguyễn Tiến Thanh đặt thơ trong tư thế kháng cự: kháng cự sự vô cảm, kháng cự lối sống gấp gáp, và kháng cự cả sự thương mại hóa ngôn từ. Thơ, theo ông, không cần đông đảo bạn đọc, mà cần đúng lúc, đúng người và đúng nỗi đau chưa gọi tên.

Đối với bạn đọc trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên, cuốn sách mở ra một trải nghiệm thú vị: Giá trị của sáng tạo nghệ thuật không chỉ nằm ở danh tiếng hay sự ghi nhận bên ngoài, mà còn ở chỗ nó giúp mỗi cá nhân hiểu mình hơn, sống thật hơn. Dù học tập và trưởng thành đến đâu, tháng năm rồi sẽ trôi qua vô cảm nếu không biết lắng nghe tiếng nói nội tâm, dám ghi lại cảm xúc của mình, phải “cứu” lấy bản thân trước những thử thách của đời sống hiện đại.

Thơ không cần cứu ai, nhưng cứu người viết không chỉ là một cuốn sách về thơ, đó là hành trình lặng lẽ nhìn lại những vết nứt nhỏ trong đời sống tâm hồn, và nhận ra rằng chính những vết nứt đó đã từng cứu mình khỏi sụp đổ. 

Mỗi con người đều cần một ngôn ngữ để tự an ủi và tự gìn giữ, với Nguyễn Tiến Thanh, ngôn ngữ ấy là thơ. Với bạn đọc, có thể là văn chương, âm nhạc hay bất cứ hình thức sáng tạo nào — miễn là giúp ta không quên mất mình trong guồng quay của xã hội.

Nếu có cơ hội tìm đọc tác phẩm, bạn không cần là một trong những người yêu thơ, bạn chỉ cần yêu câu chữ thôi cũng tìm được nhiều điều thú vị trong cách hành văn của tác giả, qua nội dung tự sự, bạn còn học cách tự cứu lấy mình bằng những giá trị tinh thần, để rồi từ đó biết sẻ chia, biết đồng cảm và nâng đỡ nhau, tìm ra những giá trị đẹp đẽ của cuộc sống và tâm hồn con người.