Dấu hiệu giúp nhận biết năng khiếu để bồi dưỡng sớm tài năng cho trẻ

"Năng khiếu" là gì?

Theo Popsugar, thuật ngữ "năng khiếu" được sử dụng ở các trường học, các tổ chức và các nền văn hóa theo nhiều cách khác nhau. Một số người sử dụng thuật ngữ trên để chỉ những người có trí thông minh nổi trội, vượt trên mức trung bình so với đa số mọi người và được đo bằng chỉ số IQ. Một số người khác thì hiểu "năng khiếu" theo nghĩa rộng hơn.

Có thể hiểu "năng khiếu cá nhân" là một khả năng đặc biệt để lý luận và tìm hiểu trong một hoặc nhiều lĩnh vực, ví dụ như toán học, âm nhạc, ngôn ngữ và các kỹ năng khác như vẽ tranh, khiêu vũ, thể thao.

Năng khiếu là những tư chất bẩm sinh, những khuynh hướng đầu tiên tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành năng lực và tài năng phát sinh. Nó bao gồm những đặc điểm tâm sinh lý giải phẫu của hệ thống thần kinh và khuynh hướng tâm lý đầu tiên tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển một năng lực nào đó.

Năng khiếu – dấu hiệu phát hiện sớm tài năng ở trẻ

Năng khiếu là dấu hiệu phát hiện sớm ở trẻ em về một tài năng nào đó khi đứa trẻ chưa tiếp xúc có hệ thống, có tổ chức trong lĩnh vực hoạt động tương ứng. Năng khiếu là mầm mống của tài năng về sau này. Khái niệm mầm mống hàm ý chỉ cái còn ở ở trạng thái khả năng chứ chưa trở thành hiện thực, chỉ cái chưa phát triển đầy đủ còn ở giai đoạn phôi thai.

Vì vậy, năng khiếu chưa phải là tài năng mà chỉ là dấu hiệu của tài năng. Chúng ta không thể đào tạo được năng khiếu mà chỉ có thể phát hiện và bồi dưỡng để năng khiếu phát triển và trở thành tài năng trong tương lai.

Tuy nhiên không phải trẻ nào có năng khiếu cũng là thiên tài. Một em có năng khiếu đối với hoạt động nào đó không nhất thiết sẽ trở thành tài năng trong lĩnh vực ấy và ngược lại.

Điều này cho thấy rằng năng khiếu chỉ là dấu hiệu ban đầu của tài năng chứ không phải là tài năng. Tuy nhiên, phát hiện sớm năng khiếu ở trẻ để bồi dưỡng kịp thời, giúp năng khiếu phát triển chính là một trong những bước đầu tiên để nuôi dưỡng thiên tài.

Những dấu hiệu giúp nhận biết năng khiếu của trẻ

Bên cạnh việc kiểm tra IQ và một số đánh giá khác có thể giúp xác định năng khiếu ở trẻ tuổi đi học, từ các quan sát của người thân trong gia đình, thầy cô và bạn bè bạn cũng có thể xác định trẻ có năng khiếu nào đó hay không.

Dưới đây là một số đặc điểm đặc trưng cho thấy trẻ có năng khiếu về khả năng trí tuệ. Lưu ý là không có một năng khiếu nào ở trẻ thể hiện đầy đủ tất cả những đặc điểm nhận biết này.

Học bài nhanh chóng, dễ dàng và hiệu quả.

Có vốn từ vựng đặc biệt lớn so với tuổi.

Thể hiện khả năng lập luận hiếm có.

Có trí nhớ mạnh mẽ khác thường, nhưng lại chán với việc ghi nhớ và phải nhắc lại (kể chuyện, đọc thuộc lòng).

Ít cần đến sự kiểm soát bên ngoài - áp dụng kỷ luật do tự bản thân đưa ra.

Có sở thích với những thứ liên quan đến kết cấu, cấu trúc, trật tự và tính nhất quán.

Linh hoạt trong suy nghĩ về mô hình; nảy sinh ra các ý tưởng mới lạ, độc đáo.

Cho thấy sự tò mò rất lớn về các đối tượng, sự vật, tình huống, hoặc các sự kiện; hỏi những câu hỏi lớn liên quan thú vị, ý nghĩa.

Đạt điểm tốt ở hầu hết các môn.

Có sự tập trung cao độ, sự chú ý đặc biệt vào một số thứ nhất định mà không bao gồm tất cả mọi thứ.

Khả năng suy đoán, phán xét, trả lời nhanh các câu hỏi.

Tháo vát, giải quyết vấn đề bằng phương pháp khéo léo.

Có niềm đam mê, khao khát với khoa học hay văn học.

Suy nghĩ độc đáo trong diễn đạt bằng lời nói và bằng văn bản.

Có lối tư duy trừu tượng, hiểu các khái niệm và tổng hợp vấn đề.

Giữ kín về mặt cảm xúc.

Có xu hướng chiếm ưu thế, nổi bật, là "thủ lĩnh" trong bạn bè cùng trang lứa hoặc trong các tình huống.

Ứng xử hợp tình hợp lý.

Cho thấy thái độ sẵn sàng để chấp nhận thử thách phức tạp, khó khăn.

Nhận thức rộng mở với môi trường sống của mình.

Bồi dưỡng năng khiếu để phát triển tài năng

Theo một nghiên cứu của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, giáo dục có vai trò rất quan trọng trong việc bồi dưỡng tài năng. Nếu một người có năng khiếu mà không được bồi dưỡng, giáo dục thì năng khiếu đó cũng dần dần bị mai một đi. Bên cạnh việc bồi dưỡng năng khiếu một cách liên tục và có hệ thống trong những tổ chức, môi trường thích hợp thì việc bồi dưỡng tài năng phải dựa trên giáo dục toàn diện bằng tạo động lực và những điều kiện thuận lợi về vật chất và tinh thần cho việc này.

Ai cũng có tài năng về một lĩnh vực nào đó, tài năng ở các lĩnh vực đều có giá trị và đều đáng được trân trọng. Điều quan trọng là giáo dục từ gia đình và nhà trường cần phát hiện sớm và đúng các mầm mống của tài năng đó, hãy phát triển tài năng sẵn có ở con em mình chứ không phải phát triển tài năng mà cha mẹ muốn có.

Trọng các khả năng tiềm ẩn của con em mình, hãy tập trung phát triển các điểm mạnh chứ không phải các điểm yếu.

John C. Maxwell - diễn giả hàng đầu thế giới đào tạo về lãnh đạo, tác giả của những cuốn sách bán chạy nhất tạp chí New York Times với "kỷ lục" 16 triệu bản và là người thầy của hơn 6 triệu nhà lãnh đạo trên khắp thế giới cho rằng khả năng của con người trong một lĩnh vực chỉ có thể tăng thêm 2 điểm trong thang điểm từ 1-10.

Ví dụ nếu tài năng thiên bẩm trong một lĩnh vực của bạn ở mức 4, với sự khổ công bạn có thể nâng lên mức 6. Nói cách khác, bạn có thể đi từ mức trung bình yếu lên trung bình khá. Nhưng bạn ở vị trí mức 7, vậy bạn có tiềm năng vươn lên mức 9, thậm chí mức 10, nếu đó là lĩnh vực mạnh nhất của bạn và bạn thật sự nỗ lực.

Điều đó giúp bạn tiến từ vị trí 1/10.000 lên 1/100.000 nhưng chỉ khi bạn làm những điều cần thiết khác để phát huy tối đa tài năng của mình.