Hôm nay là ngày giỗ bố. Trong mùa dịch COVID, các con, các cháu không thể tụ họp đông đủ để làm giỗ và tưởng nhớ bố như mọi năm.

Sáu gia đình nhỏ của sáu anh chị em, mỗi nhà đều chuẩn bị một mâm cơm, thắp nén hương tưởng nhớ bố. Mong bố hãy thứ lỗi cho các con vì hoàn cảnh mà không thể quây quần bên nhau trong ngày giỗ bố. Bố hãy đến từng nhà thăm con cháu nhé. Thời đại này phương tiện hiện đại lắm, bố đi đâu cũng nhanh thôi ạ…

Bố không hoàn hảo, nhưng bố luôn yêu con một cách hoàn hảo nhất

Ở đâu đó người ta đã viết nhiều lần rằng: Cha không hoàn hảo nhưng cha luôn yêu con một cách hoàn hảo nhất...Đối với tôi, bố là người cha vừa vĩ đại vừa bình dân. Bố là người thầy đầu tiên dạy tôi đi vào đời bằng bước chân xuống tấn vừa vững chắc, vừa uyển chuyển của người đàn ông có bản lĩnh dám đối mặt với mọi hiểm nguy. Nhưng tôi biết, sâu thẳm trong ông lại là người cha yếu đuối, run bần bật trước nỗi đau của các con. Bởi ông có cách yêu con cái của riêng mình!

17 tuổi, bố lên Việt Bắc, ăn cháo bẹ, rau măng, ngủ rừng để hoạt động kháng chiến. Năm 1954, hòa bình lập lại, bố trở về Hà Nội học đại học kiến trúc rồi về quê Thanh Hóa công tác trong ngành xây dựng. Những năm tháng sau đó, bố chỉ huy nhiều công trình lớn như làm cầu đường Bò Lăn, xây dựng làm công trình tặng nước Lào anh em, xây dựng các tòa nhà 5 tầng đầu tiên ở phố Phan Chu Trinh, Nhà hát Lam Sơn tại thị xã Thanh Hóa. Ở tuổi 26, bố đã là trưởng phòng, 29 tuổi đã là chỉ huy một công trường lớn với cả ngàn công nhân, và chỉ 32 tuổi đã đảm nhiệm vị trí giám đốc công ty xây dựng lớn của Ty Kiến trúc tỉnh. Khoảng cách về nghị lực và sức chịu đựng gian khổ mà thế hệ bố đã trải qua luôn là mốc khó vượt của lớp con cháu sau này. Chúng con – sáu anh em – dù cố gắng đến đâu cũng chẳng thể sánh bằng sức chịu đựng và khát vọng ấy. Bố là tấm gương mà cả đời con ngưỡng vọng về những bài học vươn lên và về sự kiên cường.

Khi làm giám đốc công ty nhà nước, bố quá liêm khiết. Cái khổ, cái nghèo của nhà mình, con đã từng viết như thế này:

Bố sống liêm khiết nên khi về hưu chỉ có một ngôi nhà nhỏ cấp 4

Trong khi nhiều người làm cán bộ lãnh đạo tranh thủ lách cơ chế kiếm nhà đất cho họ thì bố đi hết công trường này đến công trường khác để chỉ huy làm công trình trọng điểm cho nhà nước, mà không hề mảy may tính toán. Ty Kiến trúc Thanh Hóa (sau này gọi là Sở Xây dựng Thanh Hóa) chấp hành lệnh của tỉnh cử một cán bộ đang nổi như cồn làm chỉ huy công trường làm cầu đường Bò Lăn (địa điểm giáp Nghệ An - một điểm quan trọng của đường Hồ Chí Minh), nơi ngày đêm bị bom Mỹ đánh phá, nhưng ông ta sợ quá trốn trui trốn lủi. Người ta cử bố đi thay. Phía sau lưng mẹ già, vợ và đàn con nhỏ đang chờ, nhưng bố vẫn lên đường hoàn thành nhiệm vụ giữa cái chết và sự sống chỉ là gang tấc. Bom Mỹ cướp đi đồng nghiệp, cấp dưới trước mặt bố. Bố bị thương cả năm trời mới khỏi, nhưng bố không được coi là thương binh. Tệ hại hơn là sau này khi xuất bản cuốn lịch sử Sở Xây dựng Thanh Hóa, họ viết về công trưởng làm cầu đường Bò Lăn ngày đó như mà thời kỳ oanh liệt, rất đáng tự hào, nhưng không hề có một chữ nhắc đến bố - người chỉ huy công trường duy nhất ngày ấy, người đã suýt nữa bỏ mạng vì bom Mỹ! Họ đưa một cái tên lạ hoắc nào đó thay vào như một cái rằm đâm vào tâm tưởng của bố. Bố rất giận nhưng không làm ầm ĩ. Điều đáng nói là người lãnh đạo đương thời chỉ đạo viết lịch sử ngành xây dựng Thanh Hóa vốn là cấp dưới thân thiết, được bố dìu dắt, giúp đỡ bồi dưỡng kết nạp đảng, được bố bổ nhiệm…

Bố sống liêm khiết nên khi về hưu chỉ có một ngôi nhà nhỏ cấp 4, tường xây bằng gạch tro lò, kèo cột bằng luồng ọp ẹp. Ngày rời cơ quan về nghỉ chế độ, bố cho chở 3 chuyến xe U Oát chất đầy Tạp chí Học tập (nay là Tạp chí Cộng sản) và báo Nhân Dân. Khi bố làm giám đốc, nhà mình đã nghèo, khi bố mẹ về hưu, nhà mình càng nghèo hơn khi mẹ ốm phải thường xuyên nằm viện, chị cả lấy chồng nhưng bệnh nặng triền miên.

Lương hưu ít ỏi nên để nuôi đàn con ăn học, bố mẹ phải tìm đủ cách để có tiền. Bóc lạc thuê, xay đỗ tương làm đậu phụ, nấu rượu, quấn vỏ pháo bằng giấy từ 3 chuyến xe U oát chở sách báo của bố ngày về hưu… Miệt mài và cực nhọc như vậy nhưng bố mẹ vẫn không kiểm đủ tiền cho con cái ăn học. Thế là bố lao ra đời, không phải đi kháng chiến như ngày17 tuổi mà lao ra thị trường khốc liệt bằng những việc làm mà cả đời đi kháng chiến, làm cán bộ, làm giám đốc công ty nhà nước chưa bao giờ làm: Đi buôn! Những thứ gọi là nghiêm ngắn của người cán bộ lãnh đạo từng đứng đầu công ty nhà nước mà nhiều người thèm muốn đã bị bố gạt sang một bên chỉ với mục đích kiếm tiền cho vợ chữa bệnh, lo cho đàn con nheo nhóc phải được ăn no, ăn ngon để học hành đỗ đạt.

Thế nhưng, làm cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước thành công bao nhiêu thì bố lại thất bại bấy nhiêu giữa thương trường hoàn toàn thiếu vắng tình người.

Bố thường thức trắng đêm ở ga tàu để chờ đón những người buôn cau từ miền Nam ra. Họ đem cau nguyên buồng, không phân loại để bán. Bố mua lại cau rồi đem về nhà cẩn thận ngồi tách từng trái cau, lựa những quả đẹp để bán lẻ cho mối hàng ở chợ thị xã. Mồ hôi của bố rơi trên từng trái cau, từng đêm dài mỏi mệt, nhưng chỉ kiếm được tiền lời ít ỏi không thấm vào đâu.

Tôi vẫn nhớ những đêm đông lạnh giá, bố mẹ ngồi dưới ánh đèn dầu lờ mờ, kiên nhẫn phân loại cau và chăm chút từng lô hàng nhỏ, chuẩn bị sẵn để sáng mai đem ra chợ bán. Mỗi lần bố mẹ buôn bán lời được vài đồng, tôi lại thấy ánh mắt của bố sáng lên một chút hy vọng. Nhưng những ngày lời lãi như thế ít ỏi và chóng qua. Những gì ít ỏi bố kiếm được đều bị cuốn vào vòng xoáy nợ nần và chi phí sinh hoạt của gia đình đồng miệng ăn. Đó là chưa kể nhiều lần bố bị lừa mua phải những buồng cau mà bên ngoài là ít quả đẹp nhưng bên trong phần lớn là cau lép được gắn bằng băng dính trong suốt. Những lần như thế bố mất luôn cả vốn.

Buôn cau thất bại, bố chuyển sang…buôn gà. Cách một ngày bố đi xe đạp cả vài chục cây số đến những chợ quê xa để mua gà và lợn giống đem về bán kiếm chút lời. Hình ảnh bố gầy gò đạp chiếc xe đạp cà tàng cũ kỹ, buộc lủng lẳng lồng gà và lồng lợn con sau yên xe, cặm cụi đi về giữa trưa nắng gắt, đâm vào trái tim non nớt của tôi đau đớn. Đó không chỉ là hành trình của mồ hôi và nhọc nhằn của bố, mà còn là hành trình của niềm hy vọng mong manh rằng những con gà, con lợn này sẽ giúp gia đình thoát khỏi nghèo túng, nợ nần. Lúc này tôi bắt đầu thấm thía gánh nặng của miếng cơm, manh áo là như thế nào!

Nhưng cuộc đời không như mong ước. Nhiều lần bố gặp phải những kẻ bất lương – chúng nhồi bùn vào diều gà để tăng cân nặng, lừa những người mua thiếu kinh nghiệm như bố. Những con vật tưởng chừng là hy vọng của gia đình, khi mang về nhà lại lăn ra chết, khiến số vốn ít ỏi của bố mẹ tan biến chỉ sau vài ngày. Mỗi lần như thế, nỗi tuyệt vọng lại đè nặng lên bố. Thất vọng rồi lại hy vọng. Nhưng sự nghèo khó thúc ép và tình thương các con réo gọi khiến bố mẹ phải tiếp tục cố gắng, dù biết rằng con đường phía trước đầy chông gai.

Và rồi thật đau đớn khi chính những cố gắng mưu sinh lương thiện vì con cái của bố mẹ lại bị người quen cướp đoạt? Một lần bố tôi bị nhân viên phòng thuế bắt giữ. Hôm đó, bố đang trên đường mang một lô gà giống ra chợ thì bị cán bộ thuế chặn lại, tịch thu toàn bộ hàng hóa với lý do bố không có giấy phép kinh doanh. Đau đớn hơn là tay phụ trách phòng thuế huyện – người quen biết bố lại chỉ đạo nhân viên bắt giữ. Ông ta giả vờ ra mặt giải quyết ổn thỏa sau một ngày, như thể đang giúp đỡ, nhưng thực chất chỉ muốn thể hiện quyền lực và thỏa mãn thói háo danh khốn nạn mà thôi.

Bố bị giữ suốt một ngày, bị đói vì không có gì ăn. Mười mấy con gà bị người bán nhồi bùn mà bố mua về với hy vọng bán kiếm lời đã chết mất gần hết vì khát nước và kiệt sức. Số tiền vốn đã ít ỏi, giờ đây mất trắng. Sau vụ việc đố bố mẹ gần như suy sụp hoàn toàn.

Những đêm thức trắng phân loại cau, những chuyến xe đạp mệt nhoài, và cả những lần bị lừa lọc, bị đối xử mất tính người, bị mất vốn… – tất cả những điều đó không chỉ là nỗi khổ cực của công việc lo toan cho gia đình, mà còn là nỗi đau tinh thần đè nặng lên bố. Mỗi lần thất bại là một lần hy vọng vỡ vụn, nhưng vì tình thương con, bố mẹ vẫn cố gắng gượng dậy, lại bắt đầu từ đầu…

Cuộc sống nghèo khó, nợ nần và những cú lừa từ lòng người đã khiến gia đình tôi trải qua những năm tháng không thể nào quên. Nhưng giữa những đau khổ ấy, tình thương của bố mẹ dành cho con cái vẫn luôn là nguồn động lực lớn nhất, giúp gia đình tôi vượt qua những ngày tháng khó khăn nhất. Nỗi đau của nghèo khó và nợ nần không thể dễ dàng bị xóa nhòa. Nó để lại những vết sẹo sâu hoắm trong tâm trí tôi và chị em tôi. Nhưng tôi cũng hiểu rằng, nỗi đau ấy đã hun đúc cho tôi lòng biết ơn sâu sắc đối với bố mẹ – những con người kiên cường và không bao giờ bỏ cuộc, dù cuộc đời có quay lưng với họ.

… Thời gian như bóng câu qua cửa, nhanh đến mức ngoảnh đi ngoảnh lại đã thấy tóc mình đã bạc. Nhưng những ký ức về bố, về những năm tháng gian khó ấy vẫn neo đậu trong tâm trí. Tôi vẫn tâm niệm rằng bố là người thầy dạy đầu tiên và dạy hiệu quả nhất để tôi đi được trên con đường đá đầy hố trâu nguy hiểm.

Khi tôi 15 tuổi, bố dạy tôi đủ việc. Từ cách kéo vó, kéo te, đánh rậm, bắt cá, bắt lươn, câu cặm, câu rê, đặt trúm,… đến cách bắt những con gà, con ngan to làm sao nhanh và khóa cánh chặt, dạy cách bắt cả bò, lợn để làm thịt, chế biến các món ăn ra sao. Bố cũng dạy tôi cách tìm tăm cá giữa cái ao đầy bèo... Nghĩa là bố dạy cho tôi cách mà một người đàn ông phải có để tồn tại trong mọi môi trường khác nhau. Bố nói: Đàn ông phải có đủ sức (ngày nay người ta thường gọi bằng cái tên rất mỹ miều là "kỹ năng") để khi đời quăng mình lên miền núi cao giữa đồng bào dân tộc, hay quăng xuống vùng biển sống với dân chài, quăng vào vùng nông thôn 4 mùa chiễm trũng, quăng vào chốn thị thành sống với người thành thị, hoặc bị quăng vào chốn anh em xã hội, quăng vào giữa các nhà trí thức chữ nghĩa đầy mình..., đều phải sống được, không để mình bị loại bỏ.

Điều quan trọng hơn nữa là bố dạy tôi phải trở thành người đàn ông đúng nghĩa trong gia đình: Là con trưởng thì làm gì cũng phải có trách nhiệm chăm lo cho bố mẹ, ông bà, anh chị em ruột; Khi lấy vợ, không được để cho vợ con nheo nhóc; Muốn có trách nhiệm và chăm lo được cho người thân thì mình phải khỏe về thể chất, khỏe về tinh thần, và phải khỏe về kinh tế. Bố nói: "Không khỏe những cái đó mà lúc nào cũng nói rằng thương yêu bố mẹ, thương yêu anh chị em thì chỉ là... đạo đức giả!".

Lúc đó tôi nghe những chuyện như vậy thấy quá xa vời nên cứ ong ong trong đầu, không hiểu gì nhiều. Nhưng khi trường thành thì đó lại là lời vàng ngọc của bố dành cho tôi. Những lời dạy đó ngấm vào tôi lúc nào không biết. Nên khi ra đời, trước khi làm điều gì, tôi luôn đặt ra câu hỏi: Nó có hợp lý, hợp pháp không? Nó có mang lại lợi ích cho bố mẹ, anh chị em và bản thân mình không? Muốn thế tôi phải đặt ra ít nhất 2 phương án, hỏng phương án này sẽ có phương án thay thế...

Tôi là người trong 6 chị em bị đòn roi của bố nhiều nhất. Lý do là từ nhỏ tôi đã là học sinh cá biệt: Học kém, chi thích cùng bạn cùng lứa (dù đi sơ tán ở vùng nào cũng tìm được bạn cùng hệ nghịch ngợm) bày đủ trò nghịch dại, thường xuyên đánh nhau, leo núi hái củi, bắt chim, mò cua, bắt ếch… Thường xuyên bị hàng xóm đến tận nhà tố chuyện nghịch ngợm. Nhưng nếu không bị đòn roi nghiêm khắc như thế để biết sợ đòn mà tránh những cám dỗ, có lẽ tôi đã vướng tù tội rồi. Lúc bị đòn thì giận bố, lớn lên hiểu chuyện thì rất biết ơn bố, bởi những trận đòn quý giá đó giúp tôi sau này biết đâu là sai, đâu là đúng, đâu là đạo lý... Nhưng khi tôi mong bố cầm roi đánh mình thì bố đã rời xa thế gian rồi!

Bố tôi là một người đàn ông mạnh mẽ, cứng rắn, và nghiêm khắc đến mức khắc nghiệt. Trong mắt các con, ông là một người cha luôn đòi hỏi, luôn đặt ra những mục tiêu cao và không chấp nhận sự yếu đuối. Bố không cho phép bất cứ ai trong số sáu đứa con của mình bỏ lỡ con đường học vấn. Với ông, học hành không chỉ là lựa chọn mà là nghĩa vụ, là con đường duy nhất để thoát khỏi nghèo khó, để vươn lên. Ông đặt ra mục tiêu cho tất cả chúng tôi phải tốt nghiệp đại học hoặc ít nhất là cao đẳng. Ai không theo kịp, ông sẽ chẳng ngại mà dùng những lời lẽ nghiêm khắc đến mức làm tổn thương con cái, thậm chí là đòn roi để ép buộc chúng tôi trở lại bàn học. Em trai tôi đi bộ đội về, chán học chỉ muốn đi làm công nhân đỡ đần cho bố mẹ vì thấy nhà nghèo quá nên không ôn thi đại học vẫn bị bố đánh đòn là chuyện thường.

Tôi hiểu rằng, mỗi trận đòn, mỗi lời quở trách đối với các con là mỗi nỗi đau bố giấu kín, là khát khao con cái trưởng thành, thoát khỏi cái nghèo mà bố từng chịu đựng. Bố không nói yêu thương con cái, nhưng tình yêu ấy thấm đẫm trong từng giọt mồ hôi, từng hy sinh thầm lặng, từng ánh mắt nhìn chúng tôi lớn lên.

Chúng tôi lớn lên trong sự thúc ép không ngừng nghỉ. Những đêm khuya mệt mỏi ngồi bên sách vở, chúng tôi luôn phải đối mặt với nỗi sợ rằng chỉ cần làm bài không tốt, hay điểm số không đạt, sẽ lại phải nghe những lời quở trách từ bố, hoặc tệ hơn là phải chịu trận đòn. Đôi khi, trong nỗi đau đớn và mệt mỏi, tôi cảm thấy như mình là đứa trẻ không bao giờ đáp ứng được kỳ vọng của bố, như thể ông không bao giờ hài lòng với những gì tôi đã cố gắng.

Bố nghiêm khắc, rất nghiêm khắc, đến mức tôi đã từng sợ bố. Tôi nhớ những lần bố dạy tôi học võ, bắt tôi đứng tấn lâu đến tê dại cả chân, nhớ những trận đòn khi tôi quá nghịch ngợm, những những lời quở trách khi tôi lười học, bị điểm kém. Tôi từng giận bố, nhưng khi đi học đại học, tôi mới hiểu rằng tất cả những điều đó xuất phát từ tình yêu và cách yêu của bố. Bố muốn dạy tôi sống kỷ luật, biết tự lập, biết đứng lên sau mỗi lần vấp ngã bằng chính cách dạy nghiệt ngã.

Nhưng sự nghiêm khắc đến nghiệt ngã đó mới giúp chúng tôi nên người. Nếu không có bố dạy dỗ như vậy, tôi sẽ không có đủ kiên trì, dũng cảm và có nghị lực vượt qua những gian khổ của cuộc đời, vượt qua những cám dỗ của thời trai trẻ để sống ngay ngắn và được như ngày nay.

Bố không chỉ nghiêm khắc mà còn là một người đàn ông đầy tham vọng đỗ đạt đối với con cái. Ông biết cuộc sống khó khăn ra sao, biết rằng không học hành, không có kiến thức thì sẽ bị cuộc đời đẩy lùi về phía sau như thế nào. Ông luôn mong muốn chúng tôi có một tương lai tốt đẹp hơn, thoát khỏi cuộc sống khổ cực mà ông từng trải qua. Vì thế, đôi khi ông trở nên áp đặt chuyện học hành, quên mất rằng sự kỳ vọng cũng có thể trở thành gánh nặng đối với những đứa con còn non nớt.

Thế nhưng, đằng sau vẻ ngoài cứng rắn ấy, là một trái tim yếu mềm mà phải mất thời gian rất lâu tôi mới nhận ra. Tôi còn nhớ lần đầu tiên chứng kiến bố không còn mạnh mẽ như mọi khi là lúc em trai tôi nhập viện mổ mắt 3 lần mà vẫn hỏng mắt vì tay bác sĩ bất lương tên là Th mổ mắt như mổ gà, lúc đó là trưởng khoa mắt bệnh viện tỉnh. Tay này dốt nát và bất lương đã nhận tiền của bệnh nhân nhưng lại làm rất nhiều người từ mắt lành biến thành mù lòa. Đục nhân là bệnh nhẹ về mắt, nhưng ông ta mổ cho em tôi 3 lần và cả 3 lần đều bị nhiễm trùng. Gia đình tôi xin đưa em trai tôi đi viện mắt Hà Nội nhưng ông ta không ký giấy chuyển viện. Mãi đến lần thứ 3 mổ vẫn không cứu vãn được con mắt, ông ta mới ký giấy chuyển viện ra Hà Nội. Lúc đó đã muộn, em trai tôi vĩnh viễn mất một con mắt. Thời điểm đó, thú thật là tôi đã muốn tìm một quả lựu đạn cùng tử với gã lang băm này.

Hôm em trai tôi vào phòng mổ lần thứ 3, bố đứng cùng tôi bên ngoài phòng mổ đơn sơ của bệnh viện tỉnh, hai bàn tay run rẩy, ánh mắt thất thần. Khi em trai tôi đau quá kêu to "Bố ơi, anh Phán ơi, em đau quá", thì bố mềm nhũn như sợi bún bên vai tôi, miệng lắp bắp "Con ơi, con ơi. Chính ơi". Khi đó, tôi nhận ra rằng dù nghiêm khắc đến đâu, dù đôi khi ông có vẻ như không biết cách thể hiện tình yêu thương, nhưng tình yêu ấy chưa bao giờ vơi bớt, nhất là trong sâu thẳm trái tim.

Còn nhớ những đêm bố thức trắng khi mẹ ốm. Còn nhớ những ngày chị cả bệnh nặng, bố lặng lẽ đạp xe đi vay tiền, giọng khản đặc nhờ cậy từng đồng để mua thuốc. Còn nhớ lần em Hương sốt cao, bố bế em trên tay suốt đêm, hát ru bằng giọng nghẹn ngào mà ngày thường bố chẳng bao giờ hát. Kèm theo sự lo toan, chăm sóc đấy là những lời trách móc của bố. Đó cũng là một cách quan tâm rất riêng.

Thực ra, bố vẫn luôn là người cha với trái tim đầy ắp tình thương nhưng lại che giấu nó dưới vẻ ngoài cứng rắn và nghiêm khắc. Mỗi khi cấm đoán con cái hoặc mỗi lần dùng roi để ép buộc chúng tôi học hành, ông cũng đau lòng không kém gì những đứa con bị trách phạt. Những lúc đó, ông chỉ biết yêu theo cách riêng của mình – một cách tình yêu khắc nghiệt!

… Năm 1997, sau bao năm tích góp, vợ chồng tôi mới dám mơ tới việc mua một căn nhà nho nhỏ. Phấn đấu mãi, cùng với vay mượn của bạn bè, người thân, vợ chồng tôi mới đủ tiền mua một căn nhà vỏn vẹn 45 mét vuông. Tuy căn nhà bé nhỏ nhưng với tôi, đó là niềm tự hào, là niềm hạnh phúc vì lần đầu tiên tôi có một nơi gọi là "nhà riêng", một nơi ghi dấu tên mình. Khi tôi báo tin mua nhà cho bố mẹ, không lâu sau, bố gửi cho tôi một lá thư tay kèm một phong bì tiền có tập 100 tờ tiền mệnh giá 200 ngàn đồng. Nhận bức thư, tôi thấy nét chữ rất đẹp và quen thuộc của bố. Trong thư, bố viết: Bố mẹ biết hai con vất vả nhiều vì phải chăm lo cho các em. Bố mẹ cũng muốn giúp đỡ con thật nhiều, nhưng điều kiện gia đình khó khăn, chỉ dành dụm được chút này thôi. Bố mẹ gửi cho con để sửa sang nhà cửa. Mong vợ chồng con và các cháu luôn mạnh khỏe, hạnh phúc.

Cầm trên tay tập tiền, tôi nghẹn ngào. Bởi vì tôi không thể tin rằng đó là tập tiền mà tôi đã biếu bố mẹ từ mấy năm trước, nó có những dấu vết không thể nào quên được. Tôi nhớ rõ, lần đó, tôi đã đưa cho bố mẹ số tiền ấy với hy vọng bố mẹ sẽ dùng để mua thêm thức ăn bồi dưỡng sức khỏe. Nhưng điều làm tôi đau lòng là nhận ra rằng bố mẹ không tiêu một đồng nào trong số tiền đó, để hôm nay lại gửi chính tập tiền đó ra Hà Nội cho vợ chồng tôi sửa nhà. Trong khi đó bố mẹ vẫn sống những ngày tháng đạm bạc, ăn những bữa cơm dưa cà mắm muối như trước đây.

Đọc đi đọc lại thư của bố, nước mắt tôi vẫn không ngừng chảy. Bố mẹ ơi, không biết đến bao giờ con mới có thể báo đáp được hết tình yêu và sự hy sinh mà bố mẹ đã dành cho con.

Giờ đây, khi bố đã rời xa chúng tôi mãi mãi, nhưng những kỷ niệm ấy vẫn như làn hơi ấm thổi qua tâm hồn chúng tôi, vừa dịu dàng, vừa đau nhói. Tôi nhớ mùi khói thuốc lào thoảng ra từ chiếc điếu cày bố hay hút mỗi chiều tà. Tôi nhớ giọng bố lúc trầm lúc bổng kể chuyện xưa, những câu chuyện về làng quê, về ông bà, chú bác, về tình yêu của bố mẹ, về những ngày tháng gian khó mà bố đã từng trải qua. Mỗi câu chuyện bố kể như truyền lửa cho tôi để đủ sức không đầu hàng số phận.

… Bố ơi, con biết bố không còn ở đây để nghe những lời này, nhưng con vẫn muốn nói, vẫn muốn gửi tới bố: "Con yêu bố. Cảm ơn bố đã cho con một tuổi thơ tuy nghèo khó nhưng đầy ắp tình thương yêu dù nhiều khi tình yêu thương đó rất thô ráp theo cách của bố. Con cảm ơn bố vì đã dạy con cách sống, cách yêu thương gia đình và trân trọng cuộc đời. Con cảm ơn bố đã dạy con có lòng biết ơn. Con mong bố ở nơi xa luôn được bình yên, mong bố vẫn mỉm cười khi nhìn thấy chúng con sống tốt, sống đúng với những gì bố đã dạy. Và con hứa, con sẽ vẫn sống thật tử tế với anh chị em, con cháu như bố đã dạy!".