Nhà giáo Đỗ Minh Thiêm: Học và đọc là việc suốt đời

Nhà giáo có phương pháp giáo dục tiến bộ

Tốt nghiệp trường phổ thông cấp 3 tỉnh Thái Bình, năm 1962, nhà giáo Đỗ Minh Thiêm (sinh năm 1939) khi ấy được học đào tạo làm giáo viên (lớp 10+1) tại thành phố Nam Định.

Từ năm 1963, thầy giáo trẻ được cử về dạy môn Ngữ văn ở các trường cấp 2 trong huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình.

Ngày ấy kinh tế khó khăn vật chất thiếu thốn, các giáo viên phải xuống từng địa phương có học sinh giỏi để xin lương thực, tạo điều kiện cho các em ăn ở tập trung, duy trì việc học. Thầy giáo Thiêm cùng nhiều thầy cô khác thường đạp xe xuống tận gia đình động viên các em học tập.

Từ dạy môn Ngữ văn phổ thông đến bồi dưỡng cho học sinh giỏi chuyên, nhà giáo Đỗ Minh Thiêm đều có nhiều sáng tạo trong công tác, để lại ấn tượng sâu sắc cho đồng nghiệp và học sinh.

Những năm đầu thập niên 60 của thế kỷ trước, môn Ngữ văn được dạy hầu hết theo lối diễn xuôi thơ, văn thì theo hướng quy nạp, tóm tắt tác phẩm rồi liên hệ người thực, việc thực để dẫn tới việc xã hội hóa văn chương, bỏ qua cái hay, cái đẹp về nghệ thuật.

Song, thầy giáo Thiêm luôn đi theo hướng khai thác từ nghệ thuật sang nội dung, giúp học sinh cảm thụ cái hay, cái đẹp của hình tượng nghệ thuật, những đóng góp sáng tạo nghệ thuật của nhà văn, học sinh được cảm thụ văn chương đúng đặc trưng của bộ môn.

Trong khi phương pháp giáo dục khi ấy phổ biến cách dạy đọc chép, ghi bảng, thầy giáo Thiêm đã hướng dẫn học sinh cảm thụ văn học qua những câu hỏi dẫn dắt, đàm thoại, giảng giải, đánh giá để các em chủ động tiếp thu kiến thức, trở thành người đồng sáng tạo nên vẻ đẹp của tác phẩm. 

Đồng thời sử dụng phương pháp "sơ đồ cành cây" mà mãi đến 2017, Bộ Giáo Dục và Đào tạo mới phát động phong trào dạy học bằng sơ đồ tư duy (mind map).

Trong lần khảo sát chất lượng dạy - học năm 1969, chuyên gia của Bộ Giáo dục Trương Dĩnh nhận xét về thầy Đỗ Minh Thiêm trước cán bộ Ty Giáo dục Thái Bình: "Đây là một giáo viên giỏi mà chúng tôi cần tìm".

Hơn 40 năm dạy học, nhà giáo Thiêm có 35 năm được công nhận là giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh. Cùng với đồng nghiệp, thầy đã đẩy mạnh phong trào học sinh giỏi của huyện Kiến Xương, của tỉnh Thái Bình.

Lớp lớp học sinh giỏi của vùng đất này đã trưởng thành: có người đã tham gia vào công cuộc giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc; có người làm lãnh đạo, quản lý, có người ở viện nghiên cứu, là nhà báo, nhà giáo và không ít người trở thành những chủ doanh nghiệp giỏi… góp phần xây dựng quê hương, đất nước.

Nhà giáo Đỗ Minh Thiêm với tinh thần học tập suốt đời

Tiếp xúc với thầy giáo Thiêm, chúng tôi khám phá thêm ở ông một kho tàng tri thức phong phú nhờ vào sự tự học không ngừng nghỉ.

Ông theo học hàm thụ đại học và có bằng cử nhân do Bộ Giáo dục và Đào tạo mở tại tỉnh Thái Bình; đã từng học Hán văn, Pháp văn năm (1970-1972), có bằng Trung cấp ở trường bổ túc văn hóa của tỉnh Thái Bình.

Ở tuổi ngoài 80, ông Đỗ Minh Thiêm đã tự học xong Tam Thiên Tự, Ngũ Thiên Tự (sách học chữ Hán, chữ Nôm) và hàng ngày vẫn học tiếp qua các câu đối, qua các bài thơ chữ Hán.

Với kiến thức tự học, ông tham gia vào việc khôi phục các công trình kiến trúc tâm linh của địa phương như đình làng, miếu làng, cổng làng. Ông rất thận trọng tra cứu chữ hoành phi, câu đối một cách chu đáo, đảm bảo tính văn hóa truyền thống.

Ngồi uống nước với ông, ngắm đồ cổ gia tiên để lại, thầy giáo Thiêm say sưa thuyết minh như một nhà sưu tầm đồ cổ, có tri thức khảo cổ học với chiếc nậm rượu đời Lý, bình cổ "Nhị tiên khánh thọ" đời nhà Thanh, rồi bộ vị thủy các đĩa: thọ lồng sen le, ngọc thỏ cung trăng…

Nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, tôi đón mời các thầy giáo Thiêm, cô giáo cũ từ thời cấp 1, cấp 2 đến nhà hàn huyên. Thầy Đỗ Minh Thiêm trầm ngâm suy nghĩ và tâm tư mong cho nền giáo dục Việt Nam sớm có một chương trình có tính hệ thống, cân đối giữa lý thuyết với thực hành, để đào tạo ra được lớp người chuyên sâu về lý luận, giỏi về thực hành.

Chia sẻ với chúng tôi và các bạn đồng nghiệp của mình, với giọng truyền cảm ấm áp, thầy Thiêm nói: "Tôi thiết nghĩ, khi về hưu cũng không nên dừng việc học, mà nên coi việc học và việc đọc là việc làm suốt đời".