Giới thiệu, ra mắt bộ sách "Người hùng không cầm súng", Nhà xuất bản Văn học

Ngày 27/12/2025 tới đây, tại Nhà Văn hóa Lao động Việt Nhật - số 20 - Lê Thánh Tông, Hạ Long, Quảng Ninh, tác giả sân khấu Tất Thọ chính thức giới thiệu bộ sách gồm bốn cuốn mang nhan đề "Người hùng không cầm súng", do Nhà xuất bản Văn học ấn hành. Buổi lễ công bố, giới thiệu tác phẩm này có sự tham gia biểu diễn vở kịch mới "Cuốn truyện bị đốt" của tác giả do một số diễn viên trẻ của Sân khấu Kịch Hồng Vân từ Thành phố Hồ Chí Minh ra Quảng Ninh biểu diễn. Vở kịch dự kiến sẽ được lựa chọn tham gia Liên hoan Sân khấu kịch nói toàn quốc vào năm 2026.

Nội dung bộ sách gửi gắm thông điệp về khát vọng sống có ý nghĩa và niềm đam mê cống hiến hết mình cho một cuộc sống tiến bộ, tươi đẹp, nhân ái của những người lao động bình dị, đời thường. Họ không ngừng chiến đấu với những hoàn cảnh khó khăn, khắc nghiệt; với mưa bom, bão đạn; với cả tuổi già, bệnh tật; và với những cái xấu, cái ti tiện bằng vũ khí tốt đẹp nhất mà họ có. Đó là trí tuệ, nhiệt huyết, sự kiên cường, hướng thiện, lòng nhân văn, bác ái. 

Dù cho gian khó, bão giông thế nào những "chiến binh" ấy vẫn luôn giữ vững niềm tin, đam mê, sự thiện tâm để đi đến chiến thắng cuối cùng. Họ là các nhân vật trong bộ sách, từ kỹ sư địa chất, kỹ sư nuôi ngọc trai, cán bộ kiểm lâm, chiến sĩ biên phòng, những người dân lương thiện, những phóng viên Trường Sơn, những văn nghệ sĩ đi phục vụ kháng chiến… và trong đó có cả chính bản thân tác giả.

Tập 1 của "Người hùng không cầm súng" là "Tuyển tập sân khấu" gồm 6 kịch bản dài; trong đó có 3 kịch bản chèo, 3 kịch bản kịch nói. Cuốn này có dung lượng 425 trang. Mỗi vở kịch mang màu sắc độc đáo riêng, thể hiện một trường vốn sống đặc biệt. Không ít kịch bản trong đó đã được dàn dựng hoặc được giải thưởng. Có thể kể đến là kịch bản chèo "Đường đến núi Thiêng", "Đảo Ngọc" được các nhà hát Chèo chuyên nghiệp dàn dựng cách đây nhiều thập kỷ. Kịch bản kịch nói "Tiếng vọng rừng xanh" đã được TS Trần Đình Ngôn chuyển thể chèo thành "Tiếng rừng", đạt huy chương Bạc tại Liên hoan sân khấu Chèo năm 2000, đem lại giải B Kịch bản do Hội Nghệ sĩ sân khấu trao tặng cho tác giả Tất Thọ. Kịch bản kịch nói "Lật kèo" (tên cũ "Hãy cho tôi vào tù") được phát sóng trên Đài tiếng nói Việt Nam năm 2021.

Tập 2 của bộ sách là cuốn nhật ký Trường Sơn có nhan đề riêng là "Bảy đóa phong lan". Cuốn này chỉ có 258 trang nhưng ngồn ngộn chất liệu và sự kiện. Nó tái hiện một bức tranh toàn cảnh về Trường Sơn trong kháng chiến chống Mỹ, cụ thể là vào những năm 1971, 1972; với nhãn quan của một nghệ sĩ đi phục vụ chiến trường thời đó. Toàn bộ sự thật được ghi chép ở đây chưa từng có một tác phẩm văn học nghệ thuật nào nói đến hay thể hiện được. Nó đặc biệt không chỉ ở góc nhìn của một văn nghệ sĩ trong chiến trận khốc liệt, không chỉ ở sự khác lạ trong cuộc sống, công tác cụ thể của một bộ phận giới showbiz thời cũ không sân khấu, chẳng ánh đèn mà vẫn hết sức lung linh, hấp dẫn. Họ lao động và cống hiến đúng theo tinh thần "tiếng hát át tiếng bom". 

Điều đáng nói là tập sách này đã vén một bức màn bí ẩn không chỉ về sự sống động, cận cảnh của những nghệ sĩ, chiến sĩ, và đủ các kiểu thành phần xã hội xuất hiện trong cánh rừng huyền thoại ấy; mà còn đem đến một sự lý giải khá rõ ràng, xác đáng về nguyên nhân chiến thắng thần thánh của chúng ta trước quân giặc hùng mạnh số 1 thế giới. Không phải bằng khí tài, vật lực hay sự thần kỳ nào; cũng chẳng phải do ta tài giỏi, thông minh hơn quân địch ra sao, mà chìa khóa là ở tầng sâu văn hóa, những căn tính dân tộc hình thành nên tất cả những tên gọi cụ thể như lòng can đảm, dũng cảm, sự quyết tâm, đức hi sinh, v.v… 

Chiều sâu văn hóa này không được diễn giải bằng con chữ lộ liễu mà nó ẩn sâu trong ý nghĩa của các hiện tượng, sự việc, tâm lý, hành vi người trong cuộc. Để đến hôm nay, hậu thế nhìn lại mới có thể nhận ra cái căn nguyên rõ mồn một ấy. Điều đáng nói thêm ở đây, dù viết theo thể nhật ký, tưởng như rời rạc, dung dị nhưng thú vị thay, những tình tiết hàng ngày lại chắp nối nên một chuyện tình éo le, thơ mộng và vô cùng trong sáng trong cánh rừng Trường Sơn. Với vốn sống có một không hai đó, chắc chắn sẽ đem đến cho độc giả nhiều sự thăng hoa về cảm xúc và nhận thức ở thời kỳ lịch sử "Xẻ dọc Trường Sơn đi đánh Mỹ" không thể quên của dân tộc.

Tập 3 là "Tuyển tập kịch ngắn" gồm 409 trang với 22 kịch ngắn và một ca kịch dài. Đây là những kịch bản hầu hết đã được dàn dựng, được giải thưởng ở rất nhiều cuộc thi sân khấu không chuyên của Quảng Ninh và toàn quốc. Nó làm nên thương hiệu của tác giả Tất Thọ, được nhiều người nhớ đến và nể trọng. Các kịch bản này không chỉ phục vụ cho nhu cầu cần kíp của đời sống, của nhiều ngành nghề cần nghệ thuật hóa những tài liệu, thông tin tuyên truyền khô cứng đến với đông đảo quần chúng mà nó còn mang tính nghệ thuật cao, để lại những dư âm mạnh mẽ về sự trắc ẩn và lòng nhân ái. Tập sách không những đem lại cho độc giả sự thư giãn, những bài học luân lý, các giá trị nhân văn mà có thể còn cung cấp một phương thức xây dựng thể loại văn học kịch mới đáp ứng được nhu cầu thị hiếu khán giả, giúp nhiều người trẻ có thể áp dụng trong việc làm content ở thời hiện nay mà AI không làm nổi.

Tập 4 là cuốn tiểu luận phê bình bao gồm 22 bài viết, có dung lượng là 217 trang. Đây là tập hợp một số bài viết tiêu biểu từng được in báo và đã tạo ra nhiều dư luận sôi động về mảng văn học nghệ thuật trong những năm gần đây tại Quảng Ninh. Cuốn sách thể hiện cá tính đặc biệt của tác giả. Đó là những quan niệm rõ ràng, thống nhất, quyết liệt với góc nhìn riêng, trực diện về mảng văn học nghệ thuật ở Quảng Ninh nói riêng và toàn quốc nói chung. 

Kể cả những tác phẩm đã thành danh, được tôn vinh, tác giả cũng có sự luận giải khác biệt, thuyết phục nhằm đi tìm chân lý của cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật. Bên cạnh sự phê phán, bất bình còn là sự phát hiện, ghi nhận và tôn vinh những giá trị văn học nghệ thuật còn lẩn khuất mà nhiều người chưa thực nhận ra. Ẩn sâu trong toàn bộ những bài viết này là sự đau đáu của một người làm nghệ thuật chân chính, luôn trăn trở với những vấn đề nổi cộm của ngành, chẳng hề chấp nhận tuổi già trời ban mà vẫn khắc khoải không ngừng, và nỗ lực hết mình để góp một tiếng nói đầy nhiệt huyết, bằng sự trải nghiệm, tích lũy cả đời, mong cải thiện phần nào sự xuống cấp của văn học nghệ thuật hiện nay.

"Người hùng không cầm súng" là toàn bộ gia tài tinh thần, trí tuệ của một tác giả 82 tuổi cả đời cống hiến cho nghệ thuật sân khấu nước nhà, đảm bảo sẽ đem đến những giá trị không nhỏ cho độc giả, đặc biệt với người làm nghệ thuật, và cả những ai muốn đi tìm cái hay cái đẹp trong ngôn ngữ tiếng Việt ở cách viết chèo – một bộ môn nghệ thuật đặc sắc, một di sản văn hóa của dân tộc.

Các mảng chất liệu đời sống xã hội từ miền núi, hải đảo, thành phố đến những ngành nghề đặc thù như công an, bộ đội, biên phòng, giao thông, y tế, kiểm lâm, ngành than, hay những thủ đoạn, mưu toan của bọn tội phạm hoặc các mối quan hệ lắt léo, nhiều bão giông của con người thời đại mới đều hiển hiện sinh động, đa thanh, đa sắc, đa tầng trong bộ sách đồ sộ này.

Bộ sách chứa đựng nhiều tác phẩm với các mảng đề tài khác nhau, với cách nhìn trực diện cuộc sống, ngôn ngữ đối thoại hấp dẫn, tình huống độc đáo, khốc liệt, éo le, bất ngờ sẽ khiến độc giả như đang xem từng vở kịch trước mắt. 

Tác phẩm xuất phát từ trái tim của "chàng thanh niên không bao giờ biết già", chắc chắn sẽ kết nối, chinh phục các thanh niên thế hệ hôm nay. Thêm một điều nữa, những sáng tác văn học kịch cũng là một mảng thể loại thiết yếu trong nền văn học chung của dân tộc cần khám phá, trân trọng, lưu giữ và tiếp nối.

Được biết, số tiền bán sách, tác giả và đơn vị tổ chức sẽ dùng để ủng hộ đồng bào miền Trung chịu hậu quả lũ lụt vừa qua.