Hiểu đúng về dạy học STEM và STEAM

Giáo dục STEM, STEAM là gì?

STEM là một chương trình giảng dạy dựa trên ý tưởng trang bị cho người học những kiến thức, kĩ năng liên quan đến (các lĩnh vực) khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học - theo cách tiếp cận liên môn (interdisciplinary) và người học có thể áp dụng để giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày. Thay vì dạy bốn môn học như các đối tượng tách biệt và rời rạc, STEM kết hợp chúng thành một mô hình học tập gắn kết dựa trên các ứng dụng thực tế.

Giáo dục STEAM là một sự chuyển đổi từ cách thức giáo dục truyền thống. Nó dựa vào tiêu chuẩn điểm số để đánh giá, sang một phương pháp giáo dục hiện đại và lý tưởng. Trong đó quá trình học tập và kết quả cùng được xem trọng như nhau. Điểm nổi bật của STEAM là kết nối, liên hệ thông tin giữa các lĩnh vực trên với thực tế, cho trẻ được trải nghiệm, thực hành thực tế.

Nhìn chung, việc đưa giáo dục STEM, STEAM vào trường phổ thông mang lại nhiều ý nghĩa, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông, đó là: đảm bảo giáo dục toàn diện; nâng cao hứng thú học tập các môn học STEM, STEAM; hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh; kết nối trường học với cộng đồng; hướng nghiệp, phân luồng rõ nét.

Nhiều giáo viên chưa hiểu đúng giáo dục STEM, STEAM

Giáo dục STEM, STEAM có nhiều ưu điểm nhưng hiện nay chưa được nhân rộng trong trường học phổ thông bởi nhiều cán bộ quản lí và giáo viên vẫn chưa hiểu rõ về mô hình này. Có người coi dạy STEM, STEAM là phải dạy lập trình hay lắp ráp robot; hay tiếp cận công nghiệp 4.0 là phải dạy STEM.

Tuy vậy, việc tổ chức dạy học STEM, STEAM trong trường phổ thông có nhiều cấp độ khác nhau. Tùy thuộc vào hoàn cảnh và điều kiện cụ thể của từng trường mà lựa chọn cấp độ dạy học STEM, STEAM sao cho đạt hiệu quả nhất.

Thứ nhất, mức thấp nhất là dạy học dự án: Tổ chức hướng dẫn học sinh nghiên cứu một dự án do giáo viên yêu cầu. Học sinh căn cứ vào tài liệu, tìm hiểu trên các các trang web, sách tham khảo, sau đó tổng hợp thành kiến thức, hoàn thiện dự án, trình bày và bảo vệ dự án. Giáo viên cùng học sinh đánh giá sản phẩm, chốt thành kiến thức.

Thường sản phẩm là lý thuyết, bài học trong sách giáo khoa (cũng có thể là hiện vật, theo yêu cầu trong bài học), nhưng nhiều cán bộ quản lí, giáo viên đòi hỏi sản phẩm cao siêu, phải hoành tráng là hiểu chưa đúng về bản chất của dạy học dự án.

Thứ hai, mức độ cao hơn một chút là dạy học STEM: Từ kiến thức tổng hợp, học sinh thảo luận, phân tích; đề xuất; lựa chọn; tiến hành làm và thử nghiệm; hoàn thiện sản phẩm; báo cáo; đánh giá. Vậy sản phẩm chỉ cần ở mức đơn giản, không cần nhiều sản phẩm. Sản phẩm cũng không cần hoành tráng để trưng bày, quảng bá.

Thứ ba, mức độ cao hơn STEM là dạy học STEAM: Quy trình dạy học STEAM như STEM nhưng sản phẩm đòi hỏi ở mức cao hơn, mang bóng dáng của khoa học và kỹ thuật. Tuy nhiên với học sinh thì sản phẩm phải phù hợp với lứa tuổi và khả năng của tùng em. Nhiều giáo viên đòi hỏi học sinh phải làm ra nhiều sản phẩm và sản phẩm phải hoành tráng gây lãng phí, mất thời gian.

Thứ tư, mức độ cao nhất là dạy nghiên cứu khoa học kỹ thuật: Quy trình cũng như STEAM nhưng sản phẩm phải có tính ứng dụng được và có thể ứng dụng rộng trong cuộc sống. Đương nhiên ở mức này thì sản phẩm phải hoành tráng.

Ông Đặng Tự Ân, Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông Việt Nam (VIGEF), nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) đưa ra những lưu ý quan trọng trong dạy học STEM hiện nay trong nhà trường như sau:

"Giáo dục STEM nói chung và dạy học STEM nói riêng không phải là để học sinh trở thành những nhà khoa học mà là xây dựng cho học sinh có kỹ năng cần thiết, để làm việc và phát triển trong thế giới công nghệ hiện đại, trong tương lai.

Có người coi dạy STEM là phải dạy lập trình hay lắp ráp robot; hay tiếp cận công nghiệp 4.0 là phải dạy STEM – đó chỉ là cách hiểu một chiều hay cổ súy, quá đề cao STEM. Thậm chí, có đơn vị dành nhiều tiền để mua sắm công cụ học tập, thiết bị công nghệ, tin học, điện tử để phục vụ cho học STEM.

Chúng ta hoàn toàn tận dụng những cơ sở vật chất sẵn có của mỗi trường để sáng tạo công cụ dạy học STEM. Dạy học STEM chỉ là một trong những hoạt động trong khuôn khổ của giáo dục trải nghiệm. Không thể coi STEM là tất cả mà bỏ qua các phương pháp dạy học hiệu quả cũ hay coi nhẹ dạy các môn học xã hội, nhân văn hoặc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh".