Đào tạo giáo viên ở Phần Lan, trao quyền tự chủ và khuyến khích sáng tạo

Đào tạo giáo viên Phần Lan quan trọng như đào tạo ra bác sĩ

Trong một lớp học yên tĩnh với những đồ trang trí đầy sáng tạo vui tươi của học sinh, Ville Sallinen đang học hỏi những thứ giúp đưa các trường học ở Phần Lan trở thành hình mẫu trường học lý tưởng của thế giới và giúp giáo viên Phần Lan luôn là những người được đánh giá cao.

Sallinen (22 tuổi) đang dạy một nhóm học sinh 8 tuổi cách đọc. Anh sắp kết thúc khóa thực tập ngắn này – một phần trong chương trình Thạc sĩ ngành Sư phạm tiểu học kéo dài 5 năm của anh.

Trường Sư phạm Viikki ở miền đông Helsinki (Phần Lan) được biết đến như một trường thực hành dành cho sinh viên sư phạm. Tại đây, Sallinen có thể vận dụng những lý thuyết mà anh học được ở trường đại học mà Trường Sư phạm Viikki là thành viên. Nó giống như các bệnh viện trực thuộc trường đại học dành cho sinh viên y khoa.

Hiệu trưởng Trường Sư phạm Viikki – ông Kimmo Koskinen phát biểu: “Đây là một trong những cách để khẳng định chúng tôi tôn trọng ngành Sư phạm đến mức nào. Đối với nhà trường, đào tạo giáo viên quan trọng giống như đào tạo ra các bác sĩ”.

Phần Lan chính là quốc gia mà giảng dạy thực sự là một nghề nghiệp cao quý. Giáo viên Phần Lan giúp đất nước họ luôn đứng đầu trong bảng xếp hạng Pisa (chương trình đánh giá học sinh quốc tế) kể từ khi xếp hạng này được công bố vào năm 2001. Bảng xếp hạng có ảnh hưởng này giúp Phần Lan thu hút một lượng “khách du lịch giáo dục” đáng kể bởi vì giáo viên của các quốc gia khác luôn cố gắng học hỏi kinh nghiệm của Phần Lan.

Đào tạo giáo viên Phần Lan khác với đào tạo giáo viên ở Anh

Đầu vào chương trình Thạc sĩ 5 năm ngành Sư phạm tiểu học ở Phần Lan có tỉ lệ cạnh tranh khốc liệt. Chỉ có 7% ứng viên nộp đơn vào Trường Sư phạm Viikki được nhận vào năm 2015. Điều đó có nghĩa là hơn 1.400 sinh viên không trúng tuyển cao học.

Theo đó, chương trình đào tạo Thạc sĩ là cơ sở để trao cho các giáo viên trẻ quyền tự chủ để họ tự do lựa chọn chọn phương pháp giảng dạy mà mình sẽ sử dụng trong lớp học. Chương trình đào tạo này trái ngược hoàn toàn với chương trình đào tạo giáo viên ở Anh.

Bà Leena Krokfors – Giáo sư ở Helsinki cảm thấy rằng, việc giảng dạy ở đất nước Anh chỉ là thứ gì đó giữa tuyển sinh đầu vào, quản lý và ra bài kiểm tra cuối kỳ, cuối năm cho học sinh.

Trong khi đó, ở Phần Lan, giáo viên phần lớn không bị ràng buộc bởi các thủ tục như thanh tra, kỳ thi chuẩn hóa hay sự kiểm soát của chính phủ. Việc thanh tra trường học đã bị loại bỏ từ những năm 1990.

“Giáo viên cần phải được đào tạo chuyên nghiệp với chất lượng cao để họ thực sự biết cách sử dụng sự tự do mà họ được trao, và để học cách giải quyết vấn đề một cách khoa học” – bà Krokfors nói.

Theo Giáo sư Krokfors, điều quan trọng nhất mà giáo dục Phần Lan dạy sinh viên ngành Sư phạm là tự đưa ra những quyết định và đánh giá kỹ năng nghiệp vụ cho chính mình.

Ngược lại, các học viện, trường học ở Anh có thể thuê người dạy, thậm chí thuê cả những người không hề đủ trình độ. Đảng Lao động Anh từng tuyên bố vào năm 2013 rằng, trở thành giáo viên ở Anh bây giờ còn dễ hơn lật bánh mì kẹp thịt.

Chính sách quản lý giáo viên Phần Lan qua các thời kỳ

"Đối với một quốc gia nông nghiệp, nhỏ và tương đối nghèo, việc giáo dục cho tất cả người trẻ ở mức tốt đều được đánh giá là cách tốt nhất để bắt kịp các quốc gia công nghiệp khác", ông Pasi Sahlberg - một nhà giáo dục Phần Lan tại Harvard, người đã có nhiều đóng góp trong việc phổ biến phương pháp giáo dục của Phần Lan ra quốc tế cho biết.

"Giấc mơ Phần Lan" - cái tên mà nhà giáo dục Pasi Sahlberg tự đặt có nghĩa là ở Phần Lan, tất cả trẻ em, dù xuất thân từ hoàn cảnh nào cũng đều có quyền được học tập trong một ngôi trường tốt. Chính sách này đã được Chính phủ Phần Lan duy trì trong suốt 4 thập kỷ qua.

Trong giai đoạn đầu, suốt những năm 70 và 80, các cơ quan Trung ương ở Phần Lan kiểm soát rất chặt các trường học cũng như chương trình giảng dạy. Đồng thời, thường xuyên thanh tra, kiểm tra và đặt ra nhiều quy định cụ thể nhằm giúp Chính phủ Phần Lan nắm bắt, quản lý được các trường học và giáo viên.

Đến giai đoạn hai, từ đầu những năm 90, Phần Lan nhận ra rằng cần tạo ra một nền văn hóa mới cho giáo dục dựa trên sự tin tưởng giữa các cơ quan giáo dục, các trường học, sự kiểm soát địa phương, tính chuyên nghiệp và tự chủ.

Cụ thể, các trường học phải tự chịu trách nhiệm cho chương trình giảng dạy của mình và tự đánh giá học sinh, trong khi việc thanh tra của các cơ quan cấp trên bị loại bỏ hoàn toàn. Điều này đòi hỏi giáo viên phải có trình độ học thuật cao và được đối xử như các chuyên gia.

Giáo sư Krokfors giải thích thêm về sự quan tâm đặc biệt mà Phần Lan dành cho các giáo viên: “Nếu nhìn lại lịch sử Phần Lan, các nhà giáo luôn được xem là người mang đến nền văn minh cho những ngôi làng nhỏ, bởi vì đất nước này hiện đại hóa vào giữa thế kỷ trước".

Đặc điểm của đào tạo giáo viên ở Phần Lan không chỉ là dựa trên các nghiên cứu, mà tất cả học viên học Thạc sĩ ngành Sư phạm tiểu học còn phải tự mình tham gia nghiên cứu. Bởi lẽ, với việc đào tạo giáo viên như vậy sẽ giúp họ tự tạo ra cho mình kỹ năng sư phạm riêng, biết cách truyền đạt cho học sinh dựa trên lý thuyết cơ bản. Đây là một điều mà ông Patrik Scheinin, chủ nhiệm Khoa Sư phạm tiểu học rất tự hào.

“Nhiệm vụ của một nhà giáo dục giỏi là ngăn chặn suy nghĩ của những người cho rằng họ biết mọi thứ về giảng dạy” – ông Scheinin nói. “Chỉ vì bạn đã làm gì đó trong 20 năm và nó có hiệu quả với bạn không có nghĩa là nó hiệu quả với những giáo viên khác, những học sinh khác hay ở những môn học khác”.

Ở Trường Normal Lyceum thuộc Đại học Helsinki – một trong số 11 trường đào tạo giáo viên ở Phần Lan, giáo viên thực tập đã tổ chức các hội thảo đa ngành dài ngày dành cho học sinh từ 13-19 tuổi.

Trong một buổi hội thảo, Maria Hyvari (24 tuổi) đang thảo luận về các phương pháp giáo dục Dewey, Steiner và Montessori. Đồng thời, cô cũng đề nghị học sinh suy nghĩ nghiêm túc về các phương pháp giảng dạy ở trường này. Những lớp học không hề có phân loại học sinh theo năng lực.

Giáo viên Phần Lan có quyền tự chủ và được xã hội tôn trọng, đánh giá cao

“Tôi muốn tạo sự khác biệt. Có tất cả các công cụ và ý tưởng giảng dạy mới. Thật tuyệt vì ở đây chúng tôi có thể thử nhiều thứ khác nhau. Nó làm tôi cảm thấy hứng thú. Bởi vì ngôi trường này đầy các giáo viên thực tập nên học sinh cũng quen với việc bị thử nghiệm, mặc dù đôi khi các em có thể hơi mệt với việc bị quay vòng", Hyvari nói.

Hyvari đang học đại học năm thứ 3 ngành Tiếng Pháp và Tiếng Anh. Trong một năm đi thực tập, cô dành một nửa thời gian ở trường thực hành, một nửa thời gian ở trường đại học.

Đối với Olli Mattaa - người đào tạo giáo viên ở trường này, điểm Pisa của Phần Lan chỉ là một sản phẩm phụ của hệ thống giáo dục chứ không phải là mục tiêu chính. “Khi chúng tôi nhận kết quả này, chúng tôi chỉ nghĩ nếu chúng tôi mà tốt đến vậy thì các quốc gia khác tệ đến mức nào? Chúng tôi rất bất ngờ”, Olli Mattaa nói.

"Điều đó cho thấy đất nước này đang đi đúng hướng và đang chứng minh quyết định thay đổi của những năm 70 là đúng đắn. Các trường thực hành của chúng tôi cũng được các phụ huynh đánh giá cao", Olli Mattaa chia sẻ thêm.

Các nhà giáo dục chỉ ra rằng, những yếu tố lịch sử đặc biệt đã giúp hình thành nên đặc trưng của các trường học Phần Lan, như dân số ít, sự chấp nhận các giá trị bình đẳng… Tuy nhiên, yêu cầu muốn trở thành giáo viên phải được đào tạo chuyên nghiệp và sở hữu một văn bằng cao cấp đã giúp công việc này trở thành một nghề nghiệp cao quý nhất trong xã hội Phần Lan.

“Giáo viên ở Phần Lan là các chuyên gia độc lập, được tôn trọng vì đã tạo ra sự khác biệt cho cuộc sống của người trẻ. Cho nên, những người đã chọn theo nghiệp giảng dạy thường cống hiến cho công việc này cả đời", ông Sahberg nhận định.