Bảo vệ trẻ em trước những cạm bẫy trực tuyến, tạo dựng môi trường mạng an toàn

Nhiều nguy cơ tiềm ẩn đối với trẻ em trên không gian mạng

Theo thống kê của Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, với hơn 70% dân số dùng Internet, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ người dùng Internet cao. Việt Nam đang có khoảng 24,7 triệu trẻ em, chiếm gần 25% dân số. Trẻ em Việt Nam tiếp cận với Internet, các thiết bị kỹ thuật số từ rất sớm. 2/3 trẻ em có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet để học tập, giải trí, liên lạc với người thân và sinh hoạt hằng ngày.

Khảo sát của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) năm 2022 cũng cho thấy, 82% trẻ em Việt Nam từ 12-13 tuổi sử dụng Internet hàng ngày, con số này ở lứa tuổi 14, 15 là 93%. Còn theo khảo sát của Google, độ tuổi trung bình trẻ em Việt Nam bắt đầu tiếp cận với Internet là 9 tuổi.

Thực tế, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin, Internet mang lại nhiều lợi ích cho trẻ em trong học tập, giải trí..., nhưng cũng kèm theo những rủi ro cho đối tượng này.

Theo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, thời gian trẻ em Việt Nam sử dụng mạng xã hội là từ 5-7 giờ mỗi ngày. Những mạng xã hội như TikTok, Facebook ẩn chứa rất nhiều cạm bẫy trong khi trẻ em còn thiếu các kỹ năng, kiến thức để tự bảo vệ mình. Điều này dẫn đến rủi ro trẻ có thể gặp phải trên môi trường mạng ngày càng gia tăng. Vấn đề bảo vệ trẻ em Việt Nam trên mạng đang đặt ra nhiều thách thức như: nội dung độc hại, tiêu cực, không phù hợp với trẻ em; xâm phạm, phát tán thông tin riêng tư; vấn đề nghiện mạng xã hội, nghiện game, nghiện Internet; bắt nạt trực tuyến; quấy rối, lừa đảo, xâm hại tình dục;...

Ngày 5/10, tại buổi họp báo thường kỳ của Bộ Thông tin và Truyền thông, ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã thông tin về tình hình kiểm tra hoạt động của TikTok tại Việt Nam.

Theo đó, quy trình kiểm duyệt nội dung trên nền tảng TikTok chưa hiệu quả, để lọt nhiều nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam. Cách thức phân phối, đề xuất nội dung dựa trên sự tương tác, sở thích, sự quan tâm của người dùng dễ dẫn đến việc nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam được lan truyền với tốc độ nhanh chóng nếu được nhiều người dùng tương tác, quan tâm.

Nền tảng này cũng không có biện pháp, công cụ bảo đảm an toàn về thông tin bí mật đời sống riêng tư của trẻ em; không gửi các thông điệp cảnh báo nguy cơ khi trẻ em cung cấp, thay đổi thông tin bí mật đời sống riêng tư của trẻ em; không thực hiện việc phát hiện, loại bỏ các hình ảnh, tài liệu, thông tin không phù hợp với trẻ em, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em.

Đồng thời, không tổ chức tiếp nhận thông tin, đánh giá phân loại theo mức độ an toàn cho trẻ em, vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 5 Nghị định số 72/2013/NĐ-CP ngày 15/7/2013 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng và quy định tại khoản 1 Điều 36 Nghị định 130/2021/NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em; vẫn cho phép trẻ em dưới 13 tuổi mở tài khoản dù là nền tảng mạng xã hội chỉ dành cho người từ 13 tuổi trở lên;...

Phụ huynh cần làm gì bảo vệ trẻ em trên không gian mạng?

Theo Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), để giúp trẻ em không gặp phải rắc rối khi tham gia vào môi trường mạng, các bậc phụ huynh cần:

1. Tạo nguyên tắc: Trao đổi với trẻ để cùng đưa ra nguyên tắc khi sử dụng Internet và điện thoại di động như: Không sử dụng điện thoại di động trong phòng ngủ; kiểm soát thời gian các em sử dụng mạng cho mục đích giải trí; đặt các thiết bị truy cập mạng trong không gian chung của gia đình.

2. Sử dụng giải pháp công nghệ: Cài đặt thiết bị, phần mềm chống, chặn, lọc nội dung người lớn, xấu, độc, không phù hợp với trẻ em. Theo dõi lịch sử truy cập mạng hoặc sử dụng ứng dụng của con em để nhắc nhở, chỉ dẫn phù hợp.

3. Cùng trao đổi, chia sẻ: Điều quan trọng nhất của mọi giải pháp, hãy trao đổi cởi mở, trò chuyện với con để biết được con thường truy cập, sử dụng nội dung nào và vì sao. Đồng thời, hướng dẫn con cách kết bạn, giao tiếp, chia sẻ với cha mẹ, thầy cô giáo ngay khi gặp rắc rối trên mạng.  

Bên cạnh đó, theo Tổ chức ChildFund Việt Nam, phụ huynh và trẻ em cần nắm rõ 6 nguyên tắc cốt lõi của Internet dưới đây:

Kết nối: Internet cho phép chúng ta kết nối với mọi người từ mọi nơi nhưng không phải ai cũng đáng tin cậy.

Công khai: Mọi thông tin trên Internet đều có khả năng được mọi người truy cập.

Vĩnh viễn: Mọi thứ trên Internet đều tồn tại vĩnh viễn.

Ẩn danh: Internet có thể cho phép mọi người giả danh, che giấu danh tính thật và cũng làm cho chúng ta cảm thấy như tàng hình.

Nguồn thông tin: Chúng ta có thể truy cập thông tin nhiều hơn bao giờ hết, nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng biết thông tin đó từ đâu tới và liệu nó có đúng sự thật không.

Tôn trọng người khác: Chúng ta cần phải lịch sự với những người khác trên mạng.

Để tạo môi trường mạng an toàn, lành mạnh cho trẻ em cần sự chung tay của toàn xã hội

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, hiện nay, bảo vệ trẻ em trước những nguy cơ, cạm bẫy khi tiếp xúc với mạng Inernet, tránh cho các em khỏi các hình thức xâm hại và tạo một môi trường mạng Internet an toàn, lành mạnh không còn là chuyện của mỗi cá nhân mà cần sự chung tay của toàn xã hội.

Trẻ em có quyền được bảo vệ, tiếp cận thông tin, tham gia hoạt động xã hội, vui chơi, giải trí, giữ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư và các quyền khác khi tham gia trên không gian mạng.

Theo quy định tại Điều 29 Luật An ninh mạng 2018, chủ quản hệ thống thông tin, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng Internet, các dịch vụ gia tăng trên không gian mạng có trách nhiệm kiểm soát nội dung thông tin trên hệ thống thông tin hoặc trên dịch vụ do doanh nghiệp cung cấp để không gây nguy hại cho trẻ em, xâm phạm đến trẻ em, quyền trẻ em; ngăn chặn việc chia sẻ và xóa bỏ thông tin có nội dung gây nguy hại cho trẻ em, xâm phạm đến trẻ em, quyền trẻ em; kịp thời thông báo, phối hợp với lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng thuộc Bộ Công an để xử lý.

Cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trên không gian mạng có trách nhiệm phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong bảo đảm quyền của trẻ em trên không gian mạng, ngăn chặn thông tin có nội dung gây nguy hại cho trẻ em theo quy định của Luật An ninh mạng 2018 và pháp luật về trẻ em.

Cơ quan, tổ chức, cha mẹ, giáo viên, người chăm sóc trẻ em và cá nhân khác liên quan có trách nhiệm bảo đảm quyền của trẻ em, bảo vệ trẻ em khi tham gia không gian mạng theo quy định của pháp luật về trẻ em.

Lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng và các cơ quan chức năng có trách nhiệm áp dụng biện pháp để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm hành vi sử dụng không gian mạng gây nguy hại cho trẻ em, xâm phạm đến trẻ em, quyền trẻ em.

Ngày 1/6/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 830/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021-2025". Chương trình hướng tới mục tiêu bảo vệ thông tin, bí mật riêng tư của trẻ, xử lý các hành vi lợi dụng môi trường mạng để xâm hại trẻ em; trang bị kiến thức, kỹ năng số cho trẻ em theo từng độ tuổi để biết tự bảo vệ và tương tác an toàn. Cùng với đó là hình thành và phổ cập hệ sinh thái các sản phẩm, ứng dụng của Việt Nam đáp ứng nhu cầu học tập, giải trí lành mạnh, sáng tạo.

Tháng 9/2023, Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) đã ra mắt Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng (VCSC), nhằm tăng cường sự kết nối giữa các bên liên quan, thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa các hoạt động bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

Theo đó, VCSC sẽ có nhiệm vụ nghiên cứu, đề xuất, đóng góp ý kiến xây dựng các chính sách, văn bản pháp luật của nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ trẻ em trên mạng; phối hợp với các cơ quan Nhà nước tuyền truyền, nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo vệ trẻ em trên không gian mạng một cách hiệu quả thiết thực; thúc đẩy xây dựng các nội dung hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh trên không gian mạng dưới nhiều hình thức.

Ngoài ra, VCSC cũng sẽ giúp VNISA xây dựng các tiêu chí, tiêu chuẩn cơ sở cho các sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh; góp phần thúc đẩy xây dựng hệ sinh thái, mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp Việt Nam có sản phẩm, dịch vụ bảo vệ trẻ em và nhóm giải pháp hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh trên không gian mạng.