Thiếu công chức giáo dục cấp xã xuất phát từ việc sắp xếp lại đơn vị hành chính và đặc thù nhân sự của phòng giáo dục

Trước đây, phòng giáo dục ở nhiều địa phương chỉ có khoảng 5 đến 6 biên chế, gồm trưởng phòng, phó trưởng phòng và 3 chuyên viên phụ trách ba cấp học.

Khi vận hành chính quyền hai cấp, có nơi 2–3 công chức phòng giáo dục nghỉ hưu trước tuổi, trong khi địa bàn huyện trước đây giờ lại được chia thành nhiều xã.

Kết quả là chỉ còn khoảng 3 người đảm nhận quản lý giáo dục cho toàn bộ các xã, vừa thiếu nhân lực vừa không đủ chuyên môn bao quát tất cả cấp học.

Có xã tuy được bố trí một công chức phụ trách giáo dục nhưng người này trước đây chỉ quản lý bậc mầm non, nay phải phụ trách chung cả tiểu học và trung học cơ sở, nên năng lực chuyên môn không khác nhiều so với các công chức văn hóa - xã hội khác.

Ngoài ra, theo hướng dẫn hiện hành, mỗi phòng văn hóa – xã hội cấp xã chỉ được bố trí tối đa 2 biên chế cho vị trí việc làm công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Ở nhiều nơi, việc phân công nhân sự sau sắp xếp hành chính lại ưu tiên cán bộ không xuất phát từ ngành giáo dục, dẫn tới khoảng trống chuyên môn ngay từ tuyến cơ sở.

Thiếu công chức giáo dục ảnh hưởng đến hoạt động nhà trường

Việc thiếu công chức giáo dục cấp xã không chỉ ảnh hưởng đến công tác hành chính mà còn tác động trực tiếp đến các hoạt động chuyên môn của các trường học, cụ thể ở các hoạt động như sau: 

Tổ chức các hội thi chuyên môn: Các hội thi như giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm giỏi, giáo viên tổng phụ trách giỏi cần có kế hoạch, ban tổ chức, phê duyệt thể lệ và kết quả. Thiếu đầu mối chuyên môn ở cấp xã khiến việc triển khai chậm, khó đảm bảo khách quan và thống nhất tiêu chí.

Thao giảng, dự giờ, học tập chuyên đề: Bình thường, cấp xã điều phối lịch thao giảng liên trường, lựa chọn chủ đề, tổng hợp báo cáo. Khi không có đầu mối, hoạt động này thu hẹp trong phạm vi từng trường, giảm cơ hội giao lưu và chia sẻ kinh nghiệm.

Tập huấn, bồi dưỡng chuyên đề: Công tác bồi dưỡng thường xuyên hoặc chuyên đề giáo dục cần người điều phối để thống nhất nội dung, lịch trình, giảng viên. Thiếu đầu mối khiến việc tổ chức phân tán, khó đồng bộ kết quả và sản phẩm sau tập huấn.

Triển khai văn bản, chỉ đạo chuyên ngành: Văn bản hướng dẫn về tuyển sinh, phổ cập giáo dục, xóa mù chữ, an toàn trường học, kiểm định chất lượng… cần được "dịch" sang kế hoạch cụ thể ở địa phương. Khi thiếu công chức giáo dục, tiến độ phổ biến chậm, dễ hiểu sai nội dung, ảnh hưởng đến việc thực hiện.

Cập nhật dữ liệu và điều phối liên ngành: Các công việc như đồng bộ dữ liệu EMIS, phối hợp với y tế, công an, đoàn thể về an toàn giao thông, phòng chống bạo lực học đường… bị gián đoạn, số liệu không kịp thời, gây khó khăn cho công tác quản lý.

Giải pháp tình thế và lâu dài cho quản lý giáo dục cấp xã

Giải pháp được đánh giá hữu hiệu nhất hiện nay là điều chuyển phó hiệu trưởng và hiệu trưởng một số trường về đảm nhiệm công tác công chức giáo dục cấp xã trong thời gian luân chuyển nhất định.

Mỗi xã cần bố trí ít nhất 2 cán bộ quản lý, gồm một người phụ trách chuyên môn tiểu học, mầm non và một người phụ trách chuyên môn trung học cơ sở. Cách làm này giúp đảm bảo bao quát các cấp học, duy trì chất lượng quản lý và hỗ trợ kịp thời cho các hoạt động chuyên môn tại địa phương.

Bên cạnh đó, cần bố trí chỗ ở hoặc hỗ trợ thuê nhà để đảm bảo điều kiện công tác cho cán bộ được điều động.

Ký hợp đồng ngắn hạn với người có chuyên môn giáo dục để hỗ trợ công việc hành chính và chuyên môn trong thời gian chờ tuyển dụng hoặc bố trí nhân sự chính thức.

Tuy nhiên, về lâu dài, cần rà soát việc phân công nhân sự sau sắp xếp đơn vị hành chính, đảm bảo vị trí công chức giáo dục cấp xã do người có chuyên môn đảm nhiệm.

Rút ngắn quy trình tuyển dụng, đơn giản hóa thủ tục xét tuyển với vị trí này. Bổ sung chế độ đãi ngộ, phụ cấp thu hút, hỗ trợ nhà ở để thu hút và giữ chân nhân sự có chuyên môn ở cơ sở.

Giải pháp luân chuyển cán bộ quản lý trường học, kết hợp ký hợp đồng ngắn hạn, có thể giúp duy trì hoạt động quản lý giáo dục cơ sở trong giai đoạn thiếu nhân sự.

Cần có kế hoạch bố trí, tuyển dụng và giữ chân nhân sự bền vững để bảo đảm mọi cấp xã đều có công chức giáo dục chuyên trách, đáp ứng yêu cầu quản lý từ cơ sở.