PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: Chú trọng dạy cách học trong triển khai sách giáo khoa Ngữ văn lớp 9 và 12

Chia sẻ với các giáo viên bậc phổ thông, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, Tổng Chủ biên sách giáo khoa Ngữ văn bộ Cánh Diều, cho biết bắt đầu từ ngày 20/02/2024, các bộ sách lớp 5, 9, 12 đã được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt, triển khai việc giới thiệu cho các địa phương để giáo viên tham khảo và lựa chọn sách 3 lớp cuối cấp.

Do có đánh giá thường xuyên hằng năm, nên yêu cầu thi kiểm tra cuối lớp 9 và 12, chỉ cần tập trung chủ yếu vào đánh giá chương trình học lớp cuối cấp.

Tầm quan trọng của việc lựa chọn sách giáo khoa

Các bộ sách này sẽ thực hiện vào năm học mới bắt đầu từ tháng 9/2024. Như thế là đã xong việc biên soạn sách giáo khoa theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho cả hệ thống từ tiểu học đến trung học phổ thông.

Việc lựa chọn và triển khai sách của 3 lớp cuối cấp có tầm quan trọng rất lớn, vì liên quan đến việc kết thúc 1 cấp học và bước vào 1 cấp học khác. Lớp 5 kết thúc giai đoạn giáo dục nền tảng; lớp 9 kết thúc giai đoạn cơ bản và lớp 12 kết thúc giai đoạn giáo dục theo định hướng nghề nghiệp.

Sau mỗi cấp, học sinh phải được đánh giá kết quả của cả cấp học. Học sinh lớp 9 phải thi vào lớp 10 hoặc vào một trường nghề; học sinh lớp 12 phải thi tốt nghiệp trung học phổ thông và thi vào các trường đại học, cao đẳng...

Với môn Ngữ văn, chương trình lớp 9 và 12 sẽ là cơ sở chủ yếu để đánh giá kết quả học tập cuối cấp. Do có đánh giá thường xuyên hằng năm, nên yêu cầu thi kiểm tra cuối lớp 9 và 12, chỉ cần tập trung chủ yếu vào đánh giá chương trình học lớp cuối cấp.

Đánh giá năng lực học sinh từ tiểu học đến trung học phổ thông, môn Ngữ văn chỉ tập trung xem xét năng lực đọc, viết, nói và nghe theo các yêu cầu và mức độ khác nhau. Việc đánh giá năng lực đọc, viết ở cuối các cấp không cần dựa vào các nội dung sách giáo khoa cụ thể mà dựa vào mức độ cần đạt của các năng lực ấy.

Giáo viên cần nắm vững các yêu cầu cần đạt về năng lực đọc và viết

Giáo viên cần nắm vững các yêu cầu cần đạt về năng lực đọc và viết của lớp 9 và lớp 12 đã được nêu trong chương trình. Cụ thể:

Với lớp 9, về năng lực đọc, học sinh phải biết đọc hiểu văn bản theo các thể loại và kiểu văn bản sau: Truyện thơ Nôm; Truyện truyền kì, Truyện trinh thám; Thơ và thơ song thất lục bát, Thơ 8 chữ, Bi kịch, Văn bản nghị luận và Văn bản thông tin.

Yêu cầu năng lực viết là viết bài nghị luận xã hội (bàn về một vấn đề cần giải quyết) và nghị luận văn học (phân tích một tác phẩm văn học). Ngoài ra viết bài kể lại một truyện sáng tạo; thuyết minh một danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, làm thơ 8 chữ, quảng cáo và tờ rơi.

Với lớp 12, học sinh phải biết đọc hiểu văn bản theo các thể loại và kiểu văn bản sau: Truyện truyền kì, Truyện và tiểu thuyết hiện đại, hậu hiện đại; Thơ hiện đại, Nhật kí, Phóng sự, Hồi kí; Hài kịch; Văn bản nghị luận và Văn bản thông tin.

Yêu cầu năng lực viết là viết bài nghị luận xã hội (bàn về một vấn đề liên quan đến tuổi trẻ, bài phát biểu, thư trao đổi) và nghị luận văn học (phân tích tác phẩm và so sánh hai tác phẩm văn học);...

Như thế sách giáo khoa phải tập trung giới thiệu cho học sinh cách đọc các thể loại và kiểu văn bản và cách viết các kiểu bài nêu trên. Cũng như các lớp trước, giáo viên dạy 2 lớp cuối cấp này cần tập trung dạy cách đọc và cách viết các thể loại và kiểu văn bản ấy thông qua các bài cụ thể trong sách giáo khoa.

Chấm dứt văn mẫu và học thuộc văn mẫu

Việc ôn tập, rèn luyện cho kì thi cuối cấp, vào 10 hoặc vào đại học cũng hoàn toàn phải coi trọng yêu cầu dạy cách đọc, cách viết (phương pháp), không còn kiểu dạy trang bị và bắt học thuộc các bài văn mẫu nữa.

Vì đề thi hoàn toàn dựa vào ngữ liệu mới như cấu trúc và định dạng đề tốt nghiệp trung học phổ thông mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố. Không thể đoán được văn bản đọc hiểu trong đề là văn bản nào, cũng không thể biết yêu cầu viết nghị luận xã hội và nghị luận văn học cụ thể ra sao.

Chỉ biết chúng sẽ thuộc các thể loại và các kiểu bài nêu trong chương trình. Do đó chỉ có thể dạy các em cách đọc hiểu, cách viết các kiểu văn bản ấy, để khi làm bài thi, các em không lúng túng trước các yêu cầu đọc hiểu và viết với ngữ liệu mới.