Theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh - Nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, giáo dục xanh được hiểu là mô hình giáo dục được hình thành để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững (ESD - Education for Sustainable Development). 

Giáo dục xanh còn được gọi là giáo dục môi trường hoặc giáo dục bền vững, là một phương pháp sư phạm tập trung vào việc dạy cho cá nhân về các vấn đề môi trường, các khái niệm sinh thái và các hoạt động bền vững. Không chỉ dừng lại ở việc thay đổi cơ sở vật chất, chương trình đào tạo còn được "xanh hóa" để phát triển kiến thức, kỹ năng, thái độ cho thế hệ trẻ có thể đóng góp vào mô hình phát triển bền vững. 

Mô hình giáo dục này định hướng tương lai bằng cách tập trung vào các giá trị bảo vệ môi trường, xã hội văn minh trước nguy cơ suy thoái hệ sinh thái.

Các hoạt động giáo dục xanh là các phương pháp tiếp cận và chiến lược giáo dục nhằm mục đích thúc đẩy nhận thức, sự hiểu biết và hành động hướng tới bảo tồn môi trường, phát triển bền vững và quản lý có trách nhiệm các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Những hoạt động này tích hợp các khái niệm và giá trị về môi trường vào nhiều khía cạnh khác nhau của giáo dục, từ hướng dẫn chính thức trong lớp học đến các trải nghiệm học tập không chính thức.

Mục tiêu của giáo dục xanh là nâng cao nhận thức, thúc đẩy sự hiểu biết và truyền cảm hứng cho hành động liên quan đến bảo tồn môi trường, tính bền vững và hành vi có trách nhiệm đối với thế giới tự nhiên. 

Giáo dục xanh vượt ra ngoài phạm vi giảng dạy trong lớp học truyền thống bằng cách kết hợp các khái niệm về môi trường vào nhiều bối cảnh giáo dục khác nhau, từ chương trình giảng dạy chính thức của trường học đến các hội thảo cộng đồng và các chiến dịch nâng cao nhận thức của công chúng. 

Mục tiêu của giáo dục xanh là trao quyền cho cá nhân bằng kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để đưa ra quyết định sáng suốt góp phần tạo nên một hành tinh khỏe mạnh và bền vững hơn, cụ thể là:

Phát triển kỹ năng cho người học để trong tương lai, họ có thể trở thành lực lượng lao động đáp ứng được các yêu cầu khắt khe của một nền kinh tế xanh, xã hội xanh và môi trường sinh thái bền vững;

Xây dựng môi trường học tập xanh, gần gũi với thiên nhiên. Triển khai nhiều chương trình giáo dục xanh áp dụng vào lớp học thông minh thay thế mô hình trường học truyền thống;

Xây dựng hệ thống giáo dục dựa trên triết lý cốt lõi là "Con người sống hòa hợp với thiên nhiên, ứng xử đúng mực với trái đất".

Giáo dục xanh nhấn mạnh tầm quan trọng của hành động để giải quyết các thách thức về môi trường. 

Giáo dục xanh đóng vai trò quyết định trong việc thúc đẩy sự tham gia tích cực vào các hoạt động và lối sống bền vững hơn nhiều và là bước đầu tiên để xây dựng một xã hội bền vững hơn. 

Các trường học cần giúp học sinh phát triển và có được các kỹ năng xanh để có thể đối mặt với những thách thức thực tế trong tương lai. Giáo dục xanh giúp mỗi người nhận thức về môi trường, văn hóa đổi mới, tinh thần kinh doanh và kỹ năng giao tiếp tích cực.

Giáo dục xanh còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các kỹ năng xanh và nâng cao nhận thức của mọi người về tính bền vững. Họ sẽ học cách kết hợp các kỹ năng xanh với tư duy thiết kế, một quá trình giải quyết vấn đề nhằm xác định các vấn đề và tìm ra giải pháp bằng cách tập trung vào những người và cộng đồng hướng đến. Những người tham gia cũng sẽ học các chiến lược thực tế để giúp họ chuẩn bị cho tương lai của mình.

Giáo dục xanh khuyến khích mọi người áp dụng các hành vi bền vững, tham gia vào các sáng kiến cộng đồng, ủng hộ các thay đổi chính sách và đưa ra các lựa chọn có ý thức về môi trường; nhấn mạnh bản chất toàn cầu của các vấn đề môi trường, giúp mọi người hiểu rằng các hành động tại địa phương có thể có tác động sâu rộng; thúc đẩy ý thức về trách nhiệm và quyền công dân toàn cầu; thường bao gồm sự hợp tác với các tổ chức cộng đồng, cơ quan chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận và doanh nghiệp đang tích cực tham gia vào các nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững môi trường.

Đồng thời, khuyến khích mọi người suy nghĩ nghiêm túc về các nguồn thông tin, đặt câu hỏi về các giả định và đánh giá độ tin cậy của các tuyên bố liên quan đến các vấn đề môi trường; đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nên những công dân có trách nhiệm và hiểu biết về môi trường, những người được trang bị để giải quyết các thách thức về môi trường hiện tại và tương lai; trao quyền cho mọi người trở thành những người tham gia tích cực vào việc xây dựng một thế giới bền vững và kiên cường hơn.

Giáo dục xanh đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển bền vững bằng cách trang bị cho cá nhân kiến thức, kỹ năng, giá trị và thái độ cần thiết để giải quyết các thách thức về môi trường và hướng tới một tương lai bền vững hơn. 

Ở góc độ nhận thức và hiểu biết, giáo dục xanh nâng cao nhận thức về các vấn đề môi trường, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học, ô nhiễm và cạn kiệt tài nguyên. Nó giúp cá nhân hiểu được nguyên nhân, hậu quả và mối liên hệ giữa các thách thức này. 

Ở góc độ thay đổi hành vi, bằng cách giáo dục cá nhân về các hoạt động bền vững và tác động của chúng đối với môi trường, giáo dục xanh khuyến khích những thay đổi hành vi tích cực. Điều này có thể bao gồm việc áp dụng các thói quen tiết kiệm năng lượng, giảm chất thải, tiết kiệm nước và đưa ra những lựa chọn sáng suốt của người tiêu dùng. 

Bên cạnh đó, giáo dục xanh trao còn quyền cho cá nhân hành động. Cụ thể, những cá nhân sáng suốt có nhiều khả năng tham gia vào các hoạt động thúc đẩy tính bền vững, chẳng hạn như tham gia vào các sáng kiến cộng đồng, vận động thay đổi chính sách và hỗ trợ các doanh nghiệp có trách nhiệm với môi trường.

Giáo dục xanh giúp cá nhân phát triển quan điểm hệ thống, hiểu được sự tương tác giữa các yếu tố môi trường, xã hội và kinh tế và đưa ra quyết định cân nhắc đến phúc lợi của các thế hệ tương lai.

Về những khuyến nghị triển khai mô hình giáo dục xanh đối với các bậc học và đối với người trưởng thành, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Minh nhấn mạnh đến một số nội dung sau:

Đối với bậc phổ thông: Giáo dục phổ thông đặt nền tảng cho việc học tập suốt đời. Nhận ra điều này, nhiều trường đã đưa các chủ đề về công nghệ xanh vào chương trình giảng dạy tiêu chuẩn của mình. Những sáng kiến này nhằm mục đích giúp học sinh làm quen với các khái niệm và công nghệ về môi trường ngay từ khi còn nhỏ.

Học tập trải nghiệm là một hoạt động hiệu quả. Giáo dục xanh thường bao gồm học tập trải nghiệm, chẳng hạn như các chuyến đi thực tế, dã ngoại trong thiên nhiên và các hoạt động ngoài trời. Những trải nghiệm thực hành này cho phép học sinh kết nối trực tiếp với môi trường và hiểu sâu hơn về các hệ sinh thái và các vấn đề môi trường. Tích hợp các chủ đề về môi trường vào nhiều môn học khác nhau như khoa học, nghiên cứu xã hội, toán học và nghệ thuật ngôn ngữ. 

Phương pháp tiếp cận này giúp học sinh hiểu được mối liên hệ giữa các vấn đề môi trường và tác động của chúng đối với các khía cạnh khác nhau của cuộc sống. Việc thu hút học sinh vào các dự án liên quan đến các vấn đề môi trường khuyến khích tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và hợp tác. 

Học sinh có thể làm việc trên các sáng kiến như dự án vườn cộng đồng, chiến dịch giảm chất thải hoặc thí nghiệm năng lượng tái tạo. Việc phát triển chương trình giảng dạy bao gồm các chủ đề và khái niệm liên quan đến tính bền vững giúp học sinh nắm bắt được tầm quan trọng của các hoạt động bền vững, chẳng hạn như bảo tồn năng lượng, giảm chất thải và quản lý tài nguyên. 

Bên cạnh đó, các môn học tích hợp, STEM và tìm hiểu sinh thái cũng rất cần thiết với học sinh phổ thông. 

Môn học tích hợp: Các môn học cốt lõi như khoa học, địa lý và nghiên cứu xã hội hiện bao gồm các mô-đun về biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo và tính bền vững.

STEM và Công nghệ xanh: Các chương trình STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) ngày càng nhấn mạnh vào các ứng dụng công nghệ xanh, cung cấp cho học sinh những hiểu biết sâu sắc về năng lượng mặt trời, tua-bin gió và xe điện. 

Tìm hiểu về sinh thái: Một số trường hợp tác với các tổ chức môi trường để giới thiệu các chương trình hiểu biết về sinh thái, dạy học sinh về hệ sinh thái, bảo tồn và cuộc sống bền vững.

Đối với bậc đại học: Giáo dục đại học xanh liên quan đến việc tạo ra kiến thức, kỹ năng và thái độ và giá trị liên quan đến môi trường. Nhìn chung, môi trường và nền kinh tế có sự phụ thuộc lẫn nhau, và do đó, việc kết nối giáo dục xanh với nền kinh tế của quốc gia là điều cần thiết.

Nền kinh tế xanh nên được sử dụng làm điểm trung tâm để hiểu mối liên hệ giữa môi trường tự nhiên và các lực lượng môi trường khác như chính trị, xã hội và kinh tế. 

Nguồn lực con người được tạo ra không chỉ nên xem xét khía cạnh kinh tế của doanh nghiệp mà còn cả khía cạnh xã hội. Nhu cầu về việc làm xanh đang rất cao. Năng lượng mặt trời và năng lượng gió vẫn phải được sử dụng để tiếp cận quần chúng một cách hiệu quả, đòi hỏi những nhà quản lý xanh hiệu quả. 

Từ ngành xây dựng đến tất cả các lĩnh vực quản lý đều cần tạo ra tương lai bền vững, có nghĩa là cần nhiều sinh viên tốt nghiệp theo định hướng xanh. Cơ sở hạ tầng phải theo cách mà các tòa nhà, chi phí năng lượng, độ tin cậy và hiệu suất có tác động tích cực đến môi trường. 

Đặc biệt, các thế hệ tương lai phải có khả năng hiểu và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và trong quá trình đó bảo vệ sức khỏe con người bằng cách trở thành những người khởi xướng bảo vệ môi trường. Điều này còn được đẩy nhanh hơn nữa ở các nước đang phát triển do sự phát triển kinh tế kém và sự bùng nổ dân số cao. Các sáng kiến được thực hiện từ các trường cao đẳng và đại học sẽ giúp sinh viên phát triển kiến thức, kỹ năng và thái độ để đấu tranh với những vấn đề này. 

Do đó, mỗi trường đại học cần đặt ra nhiệm vụ giải quyết các vấn đề liên quan đến tính bền vững. Các giảng viên là một bên liên quan quan trọng trong hệ thống này có vai trò lớn trong việc cập nhật và thông tin cũng như truyền đạt kiến thức theo cách sáng tạo. 

Toàn bộ phương pháp giảng dạy nên hướng đến việc học hơn là hướng đến việc giảng dạy. Phương pháp sư phạm nên bao gồm các trải nghiệm học tập trong thế giới thực để việc học trở nên rất hiệu quả. Các chuyên đề linh hoạt có thể được thêm vào trong loại hệ thống này là nông nghiệp, canh tác hữu cơ, khí hậu và khí quyển, du lịch xanh, dịch vụ y tế xanh, giao thông xanh...

Đối với người trưởng thành: Các ngành công nghiệp xanh ngày càng đòi hỏi những người lao động có kỹ năng cao, phù hợp với xu hướng trên thị trường lao động. Sự thay đổi trong nhu cầu về kỹ năng này hướng tới các trình độ kỹ thuật và nghề nghiệp cao hơn đang dẫn đến nhu cầu nâng cao kỹ năng và đạt được các trình độ cao hơn ngày càng tăng.

Sự thiếu sẵn sàng tương tự cũng áp dụng cho các kỹ năng, vì các hệ thống giáo dục nghề nghiệp và giáo dục dành cho người lớn vào thời điểm đó không thể đáp ứng đủ nhu cầu ngày càng tăng nhanh về việc làm xanh và chuẩn bị cho lực lượng lao động những kỹ năng phù hợp. Ví dụ, có rất ít chương trình học nghề kép được thiết kế để phục vụ cụ thể cho việc phát triển các kỹ năng liên quan đến năng lượng tái tạo.

Hiện tại, khi số lượng lớn lao động bị sa thải tìm cách tái gia nhập thị trường lao động thì đây là cơ hội để người lao động học lại và nâng cao kỹ năng để làm việc xanh và đóng góp vào tăng trưởng xanh. Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh đòi hỏi sự thay đổi trong mọi lĩnh vực và nghề nghiệp, và ở đây VET (giáo dục và đào tạo nghề) và giáo dục người lớn phải đóng vai trò cơ bản. Các nhà hoạch định chính sách cần nhận ra tầm quan trọng của vai trò đó khi họ tìm cách chuyển hướng nguồn tài trợ vào phục hồi kinh tế. Người lao động cũng cần có khả năng chuyển đổi dễ dàng từ các ngành và nghề.

Khi nói đến kỹ năng và đào tạo của người lớn, có một số thách thức để quá trình chuyển đổi xanh diễn ra suôn sẻ. Đầu tiên, nhiều người lớn ở mọi lĩnh vực đều có kỹ năng cơ bản thấp - đây là một thách thức lớn đối với việc nâng cao kỹ năng, đào tạo lại và khả năng chuyển đổi công việc. 

Thứ hai, tỷ lệ người lớn tham gia học tập vẫn còn thấp ở một số quốc gia, đặc biệt là ở những người có kỹ năng thấp và có nhiều rào cản trong việc tham gia học tập của người lớn. 

Trong số các rào cản, rào cản liên quan đến thời gian là phổ biến nhất. Họ quá bận rộn với công việc, không có thời gian vì phải chăm sóc con cái hoặc trách nhiệm gia đình, hoặc khóa đào tạo được cung cấp vào thời gian hoặc địa điểm không thuận tiện. 

Đặc biệt, tỷ lệ những người lao động có kỹ năng thấp, vào giáo dục mở hoặc từ xa là rất thấp, có nghĩa là ngay cả khi người học không phải đi lại hoặc tham gia đào tạo trong lớp học có cấu trúc thì vẫn còn tồn tại các rào cản. 

Thứ ba, thiếu giáo viên và người đào tạo VET cũng như cơ hội đào tạo để họ cập nhật kỹ năng của mình.

Với những thách thức này, chúng ta có thể làm gì? Đầu tiên, các hệ thống giáo dục người lớn cần cung cấp nhiều cơ hội học tập linh hoạt hơn. Điều này bao gồm các khóa học bán thời gian, cuối tuần hoặc trực tuyến và đào tạo tại công ty. Việc công nhận quá trình học tập trước đó cũng có thể giúp tạo điều kiện nâng cao và đào tạo lại các con đường kỹ năng để có thể chuyển đổi nghề nghiệp. 

Thứ hai, các chính phủ và nhà cung cấp dịch vụ đào tạo nên chủ động cung cấp các cơ hội đào tạo dưới nhiều hình thức khác nhau và hướng dẫn nghề nghiệp cho người lớn để hướng dẫn nhiều người lớn hơn phát triển các kỹ năng cho công việc xanh và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh hơn. 

Thứ ba, các hệ thống giáo dục người lớn nên chủ động hơn trong việc đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động trong tương lai đối với công việc xanh, thay vì phản ứng chậm với nhu cầu. 

Cuối cùng, các hệ thống giáo dục người lớn cần đầu tư thời gian và nguồn lực vào việc giảng dạy chất lượng và sáng tạo. Việc cung cấp hỗ trợ tài chính cho các hệ thống giáo dục người lớn và người học tham gia đào tạo trong các lĩnh vực và nghề nghiệp có khả năng thích ứng với tương lai hơn và có thể góp phần phục hồi kinh tế, chuyển đổi xanh.