Bài dự thi cuộc thi viết "Gia đình học tập" của tác giả Đào Văn Thọ (Nghệ An)

Hoa nở trên đá

Mùa hạ về, Kỳ Sơn vẫn còn vương chút se lạnh của những đợt rét. Trên những triền núi cao, sương sớm vẫn giăng mắc, bảng lảng như tấm voan mỏng che đi những mái nhà sàn đơn sơ. 

Con đường độc đạo dẫn vào các xã vùng sâu như Tà Cạ, Na Ngoi, Mường Lống... uốn lượn quanh co, một bên là vách đá dựng đứng, một bên là vực sâu thăm thẳm. Cuộc sống của đồng bào nơi đây bao đời nay gắn liền với nương rẫy, với cái đói, cái nghèo vẫn luôn rình rập. Với nhiều gia đình, việc cho con đi học đầy đủ đã là một nỗ lực phi thường, huống hồ là mơ đến chuyện học cao, thành tài.

Thế nhưng, giữa bức tranh còn nhiều gam màu trầm ấy, dòng họ Mùa nổi lên như một điểm sáng đặc biệt. Họ không chỉ là một dòng họ đông đúc, có tiếng nói trong cộng đồng người Mông ở Kỳ Sơn, mà còn là một biểu tượng cho tinh thần hiếu học, cho khát vọng dùng tri thức để đổi thay vận mệnh. Câu chuyện về hành trình khuyến học của họ không ồn ào, không khoa trương, mà lặng lẽ, bền bỉ như mạch nước ngầm thấm sâu vào từng gia đình, từng thành viên, suốt gần hai thập kỷ qua.

Chúng tôi bước vào nhà Mùa Quốc Cường ở bản Sơn Hà (xã Tà Cạ) khi em đang chuẩn bị hành trang để bắt chuyến xe sáng đến trường. 

Ở bản người Mông này, Cường là một trong số những tấm gương được bà con nhắc đến nhiều nhất. Con đường của Cường không suôn sẻ nhưng bằng tinh thần hiếu học và sự giúp đỡ của dòng họ, Cường đã chứng minh được một chân lý của người Mông: "Sự cần cù và chịu khó sẽ làm cho cây trên đá nở hoa".

Sinh ra trong một gia đình thuần nông nghèo khó, con đường đến trường của Cường vốn đã chẳng dễ dàng. Biến cố ập đến khi em mới học lớp 11, cha mẹ ly hôn, hai anh em Cường phải về nương tựa ông bà nội trong căn nhà sàn cũ kỹ, thiếu thốn đủ bề. Tưởng chừng gánh nặng cuộc sống sẽ khiến cậu bé gục ngã, nhưng không. Chính trong hoàn cảnh ấy, nghị lực của Cường càng được tôi luyện.

Cường nhớ lại: "Lúc đó khó khăn lắm ạ. Nhiều lúc nhìn bạn bè đủ đầy, em cũng tủi thân. Nhưng nghĩ đến ông bà đã già yếu, nghĩ đến sự động viên của các bác, các chú trong dòng họ, em lại tự nhủ phải cố gắng hơn nữa". Cậu học trò nhỏ bé ấy đã biến khó khăn thành động lực. 

Từ một học sinh tiên tiến lớp 10, Cường bứt phá trở thành học sinh giỏi lớp 11. Em không chỉ chăm học mà còn là một đoàn viên năng nổ, tích cực tham gia các hoạt động thể dục thể thao của trường, của huyện. Ít ai ngờ, cậu bé có dáng người mảnh khảnh ấy lại là thành viên chủ chốt của đội kéo co, từng giành Huy chương Đồng giải toàn quốc, rồi Huy chương Vàng và Bạc giải trẻ Vovinam toàn quốc năm 2023.

Điều đặc biệt và đáng tự hào hơn cả là Mùa Quốc Cường đã vinh dự được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam khi còn ngồi trên ghế nhà trường, ngay trong năm lớp 12. Đây là một sự ghi nhận vô cùng ý nghĩa, hiếm có đối với một học sinh vùng cao, khẳng định sự trưởng thành vượt bậc cả về học tập, rèn luyện và nhận thức chính trị của em.

Năm 2023, tại Lễ Tuyên dương học sinh, sinh viên, thanh niên dân tộc thiểu số xuất sắc, tiêu biểu toàn quốc, cái tên Mùa Quốc Cường lại một lần nữa được xướng lên đầy tự hào. Em trở thành tấm gương sáng không chỉ của dòng họ Mùa, của Trường Trung học phổ thông Kỳ Sơn mà còn của cả thế hệ trẻ các dân tộc thiểu số.

Khi được hỏi về ước mơ, Cường không ngần ngại chia sẻ: "Em muốn trở thành một quân nhân, được khoác lên mình màu xanh áo lính. Sau này, em muốn quay về phục vụ bản làng, góp một phần công sức nhỏ bé để xây dựng quê hương Kỳ Sơn ngày càng giàu đẹp hơn". 

Ước mơ giản dị mà cao đẹp ấy chính là kết tinh của nghị lực cá nhân, sự giáo dục của gia đình và quan trọng hơn cả, là sự nâng đỡ, tiếp sức từ phong trào khuyến học của cả dòng họ. Cường là minh chứng sống động cho thấy, khi có ý chí và sự đồng hành của cộng đồng, không có khó khăn nào là không thể vượt qua.

Dòng họ Mùa gieo mầm tri thức từ những điều giản dị

Không chỉ có Mùa Quốc Cường mà những người con khác của họ Mùa trong suốt 18 năm nay đều được hưởng quả ngọt nồng ấm từ quỹ khuyến học của dòng họ. 

Anh Mùa Bá Dênh – Chi hội trưởng Chi hội khuyến học dòng họ Mùa hiện đang là cán bộ của huyện Kỳ Sơn chia sẻ rằng: Phong trào hiếu học này bắt đầu từ ông Mùa Nỏ Tu – người con ưu tú của dòng họ, nguyên Chủ tịch UBND huyện Kỳ Sơn.

Sinh ra và lớn lên giữa đại ngàn miền Tây Nghệ An, nơi cái chữ còn là thứ xa xỉ, ông Tu thấu hiểu hơn ai hết giá trị của việc học. Ông không chỉ chứng kiến mà còn trải qua những năm tháng gian khó, khi cái đói, cái nghèo và sự lạc hậu bủa vây lấy bản làng. Ông nhận ra rằng, muốn thoát khỏi vòng luẩn quẩn của đói nghèo, muốn bản làng mình phát triển, không có con đường nào khác ngoài con đường học vấn. Tri thức chính là chiếc chìa khóa vạn năng mở cánh cửa tương lai, là vũ khí mạnh nhất để chiến thắng sự lạc hậu.

Bằng nghị lực phi thường, ông Mùa Nỏ Tu đã miệt mài học tập, vượt qua bao khó khăn để rồi trở thành một cán bộ lãnh đạo cấp huyện. Thành công của ông không chỉ là niềm tự hào cá nhân, mà còn là minh chứng sống động cho sức mạnh của tri thức, là nguồn cảm hứng bất tận cho cả dòng họ Mùa. Ông trở thành biểu tượng, là tấm gương để thế hệ con cháu noi theo.

Không dừng lại ở đó, với tầm nhìn của một người lãnh đạo và trái tim của một người con luôn đau đáu với quê hương, dòng tộc, ông hiểu rằng, một cánh én không thể làm nên mùa xuân. Phải có cả một phong trào, phải có sự chung tay của tất cả mọi người. 

Ngày 20/7/2007, bằng tâm huyết và uy tín của mình, ông đã đứng ra vận động, tập hợp những người cùng chí hướng trong dòng họ, thành lập nên Chi hội khuyến học dòng họ Mùa.

"Không để một ai bị bỏ lại phía sau trên hành trình tìm kiếm tri thức" – phương châm giản dị mà sâu sắc ấy đã trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Chi hội ngay từ những ngày đầu. Ông Tu như người thuyền trưởng, không chỉ vạch ra hướng đi mà còn tự mình chèo lái con thuyền khuyến học vượt qua những con sóng dữ của khó khăn, định kiến, đưa nó cập bến bờ tri thức.

Theo anh Mùa Bá Dênh, biết rằng việc thay đổi nhận thức là gốc rễ của vấn đề, Chi hội khuyến học dòng họ Mùa đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền. Họ không dùng những lời lẽ cao xa, sách vở. Thay vào đó, họ biến những buổi họp họ, những dịp lễ tết, những cuộc gặp gỡ thân tình thành nơi để chia sẻ, để kể chuyện.

"Các già làng, trưởng bản, những người có uy tín trong họ tộc cũng được vận động trở thành những tuyên truyền viên tích cực. Lời nói của họ có trọng lượng, dễ đi vào lòng người. Họ khuyên răn con cháu chuyên cần học tập, động viên các gia đình dù khó khăn cũng cố gắng tạo điều kiện cho con đến trường" – anh Dênh chia sẻ.

Song song với tuyên truyền, Chi hội hiểu rằng sự động viên, khích lệ kịp thời là vô cùng quan trọng. Nơi núi rừng Kỳ Sơn, cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, một quyển vở mới, một cây bút bi, hay một khoản tiền nhỏ cũng là cả một gia tài đối với nhiều em học sinh. Theo số iệu từ dòng họ Mùa cung cấp, từ năm 2014 đến nay, Chi hội đã không quản ngại khó khăn, vận động các thành viên trong dòng họ, những người con thành đạt xa quê cùng chung tay đóng góp. Hơn 550 suất quà, trị giá từ 50.000 đến 300.000 đồng, đã được trao tận tay các em học sinh có thành tích tốt.

Riêng năm học 2023-2024 vừa qua, con số này đặc biệt ấn tượng. Gần 24 triệu đồng đã được quyên góp – một số tiền không hề nhỏ đối với bà con vùng cao. 131 suất quà đã được trao đi, không chỉ cho học sinh giỏi mà còn cả những em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn nhưng vẫn nỗ lực vươn lên. Chi hội còn trích một phần để vinh danh các già làng, người có uy tín đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp "trồng người" của dòng họ.

Buổi lễ trao quà của dòng họ Mùa thường diễn ra giản dị nhưng ấm cúng và trang trọng. Đó không chỉ là nơi vinh danh những nỗ lực, mà còn là dịp để cả cộng đồng thể hiện sự quan tâm, trách nhiệm và niềm tin vào thế hệ trẻ. Ánh mắt lấp lánh niềm vui của những đứa trẻ khi nhận quà, nụ cười tự hào của cha mẹ, lời dặn dò ân cần của các bậc cao niên... tất cả tạo nên một bầu không khí thiêng liêng, tiếp thêm động lực cho ngọn lửa học tập cháy mãi.

Thành công của Mùa Quốc Cường và nhiều con em khác trong dòng họ là niềm vui, là động lực, nhưng Chi hội Khuyến học dòng họ Mùa không ngủ quên trên chiến thắng. Họ hiểu rằng, hành trình đưa tri thức đến với mọi nhà vẫn còn dài và nhiều thử thách.

Rời Kỳ Sơn, hình ảnh những đứa trẻ Mông trong bộ trang phục thổ cẩm sặc sỡ, vai đeo cặp sách, tung tăng đến trường trên con đường núi quanh co cứ mãi ám ảnh. Các em không còn đơn độc trên hành trình tìm kiếm tri thức. Phía sau các em là sự quan tâm, là tình yêu thương, là niềm hy vọng và sự tiếp sức bền bỉ của cả một dòng họ. Ngọn lửa ấy sẽ còn cháy mãi, bền bỉ và mãnh liệt, như chính sức sống của núi rừng và con người nơi đây.