Đại dịch tiếp đại dịch?

Nếu chỉ đơn giản tính theo con số thì số dịch và đại dịch cũng đã bằng cả thế kỷ 20. Theo nhiều nhà khoa học thì đại dịch tiếp theo chắc chắn sẽ xảy ra rất sớm.

Tất cả dịch lớn và đại dịch trên thế giới đều có một điểm chung là virus đều xuất phát từ động vật nào đó "nhảy" sang người, bắt nguồn từ tiếp xúc gần gũi giữa người và động vật.

Nạn phá rừng hàng năm đã làm chúng ta mất 15-18 triệu hec-ta rừng mỗi năm, tạo điều kiện cho động vật rừng tiếp xúc gần với con người hơn. Đến sống và canh tác ở những vùng mới khai phá, con người tiếp xúc với những động vật rừng chưa từng tiếp xúc với con người bao giờ. Đó cũng là nguyên nhân của dịch và đại dịch.

COVID-19 có thể bắt nguồn từ dơi cũng như Ebola, SARS có thể bắt nguồn từ cầy hương.

Buôn bán và tiêu thụ động vật rừng cũng làm con người tiếp xúc gần gũi hơn với động vật rừng gây bệnh và bệnh lại lây từ người sang người, trở thành dịch.

Một khi virus đã nhảy từ động vật sang người thì toàn cầu hoá giúp bệnh nhanh chóng trở thành dịch hay đại dịch.

Ngày nay với sự phát triển của ngành hàng không, người dân của nhiều nước trên thế giới đi lại bằng máy bay dễ dàng như đi xe buýt hoặc tầu hoả đến thành phố khác. Thời gian bay nửa vòng trái đất còn ít hơn nhiều so với thời gian ủ bệnh và do vậy khó có thể ngăn nhiều bệnh lây lan đến nước khác.

Trong năm 2018, số hành khách đi lại bằng máy bay là 4,2 tỷ, gấp hơn bốn lần năm 1990. Nếu hàng không không phát triển thì rất có thể virus SARS-Cov-2 vẫn chỉ ở Trung Quốc và cùng lắm là ở một số nước láng giềng mà thôi.

Hàng triệu chuyến bay trong một tháng giúp virus SARS-Cov-2 lan truyền đến mọi nước trên thế giới trong vòng vài tháng.

Một nguyên nhân nữa là đô thị hoá đang được đẩy nhanh trên toàn thế giới. Năm 1950, khoảng hai phần ba dân số thế giới sống ở vùng nông thôn. Liên Hợp Quốc dự kiến đến năm 2050 xu hướng này sẽ đảo chiều, với 66% người dân sống ở thành thị. 

Những thành phố đông dân đã gặp nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng, nhà ở, điều kiện vệ sinh, giao thông công cộng và cơ sở y tế. Ở nhiều thành phố, điều này có nghĩa là ngày càng có nhiều người dân sống trong điều kiện chen chúc và mất vệ sinh, là môi trường sinh sản và phát triển của dịch bệnh.

Biến đổi khí hậu cũng là một lý do. Biến đổi khí hậu tác động đến mọi mặt của đời sống của con người, từ tiếp cận với nước và thức ăn đến thời tiết khắc nghiệt và nóng lạnh cực đoan. Biến đổi khí hậu còn tác động đến việc lây lan bệnh, thí dụ như thay đổi tầm hoạt động của côn trùng mang bệnh như muỗi.

Tổ chức Y tế Thế giới dự tính rằng trong giai đoạn 2030-2050, dịch bệnh do biến đổi khí hậu trực tiếp gây ra sẽ cướp đi sinh mạng của hơn 250.000 người. Nạn lụt ngày càng nhiều do điều kiện thời thiết cực đoan tăng khả năng xảy ra nhiều bệnh tật khác. Biến đổi khí hậu cũng làm thay đổi cơ bản nơi ở của người dân. Dân ở những vùng chịu sốc khí hậu thường di chuyển đến vùng thành thị đã quá đông dân hay đến trại tỵ nạn, những nơi vốn dĩ đã có nhiều nguy cơ dịch bệnh.

Có vẻ như tình hình dịch bệnh trên thế giới ngày càng tồi tệ đi. Tần suất trong 20 năm qua là bốn năm một dịch.

Đại dịch COVID-19 hiện vẫn còn diễn biến phức tạp thì đã có tin bệnh đậu mùa khỉ bắt đầu xuất hiện ở hơn 50 nước trên thế giới và có nhiều khả năng lây nhiễm sang nước khác. Thế giới đứng trước nguy cơ dịch chồng dịch.

Thế giới cần phải cảnh giác, không thể lơ là trong việc chuẩn bị ứng phó với đại dịch. Như Bill Gates đã nói: "Đại dịch vẫn là một nguy cơ lớn… chúng ta phải nhớ thêm rằng đại dịch COVID giảm dần không có nghĩa là đã chấm dứt hoàn toàn nguy cơ virus khác xuất hiện và tàn phá".