Chợ đen mua bán thuốc lá điện tử trái phép trên TikTok

Chợ đen thuốc lá điện tử

Các tài khoản ẩn danh trên TikTok dễ dàng tiếp cận để mua bán vape (thuốc lá điện tử) dùng một lần, biến nền tảng này trở thành một "chợ đen".

Các tài khoản trên ứng dụng video ngắn sử dụng tên của các nhà sản xuất nổi tiếng như "Công ty Công nghệ Hanqingda Thâm Quyến" - nơi sản xuất vape mang nhãn hiệu "HQD". Trong những video được đăng lên, người xem thấy cảnh quay trong nhà máy cùng quy trình sản xuất.

Trên một hồ sơ tài khoản, người xem được gợi ý các đường link dẫn ra trang web bên ngoài, giúp họ mua được tối đa 300 vape cùng một lúc. Phần mô tả video cho biết hàng được giao đến bất kỳ đâu trên thế giới.

Thực tế này trái ngược với những chính sách về chất gây nghiện của TikTok: cấm mô tả, quảng cáo, bán chất gây nghiện.

Những tài khoản quảng cáo vape thường có lượng người theo dõi khổng lồ và nội dung lan truyền nhanh chóng. Nhiều tài khoản dự phòng cũng được lập sẵn để khi tài khoản chính bị gỡ, chúng có thể tiếp tục quảng cáo và bán hàng. Rất khó để xác định số lượng video thực tế đang tồn tại liên quan đến quảng cáo vape (vì việc tìm kiếm bất kỳ cụm từ nào liên quan đến "vape" hiện đã bị cấm).

Theo các chuyên gia, một phần lý do khiến TikTok gặp khó khăn trong việc hạn chế quảng cáo vape trên nền tảng của mình là nó phụ thuộc quá nhiều vào việc người dùng báo cáo nội dung, thay vì chính họ chủ động tiếp cận. Chủ tài khoản có thể dễ dàng vượt mặt chính sách của nền tảng bằng cách ngụy trang nội dung của mình dưới dạng video giáo dục, loại bỏ từ ngữ bằng văn bản khỏi các video.

Lỗ hổng kiểm duyệt

Vape dùng một lần đã bị cấm ở Australia từ ngày 1/10/2021, sau khi chúng được phân loại là Chất độc nguy hiểm theo Tiêu chuẩn Chất độc Quốc gia. Dù thị trường vape vẫn khá sôi nổi khắp đất nước, trên nguyên tắc, việc nhập khẩu, mua bán vape mà không có đơn của bác sĩ là bất hợp pháp.

Trong khi cảnh sát đã có dấu hiệu trấn áp việc bán vape bất hợp pháp của những nhà bán lẻ ở Australia vào năm 2021, một số nền tảng như TikTok và Instagram - các ứng dụng phụ thuộc phần lớn vào AI và máy học để tìm ra nội dung vi phạm điều khoản sử dụng - đã trở thành mảnh đất màu mỡ của thị trường chợ đen.

Thực tế, có thể có một người kiểm duyệt xem xét những thứ đăng lên, nhưng họ không thể xem hết. Các ứng dụng ngày càng phụ thuộc vào AI và các công nghệ tự động để phát hiện nội dung vi phạm chính sách. Tất nhiên những công cụ đó không hiểu hết vấn đề.

Các vấn đề tương tự cũng đang diễn ra ở Mỹ và Vương quốc Anh. Đối với một nền tảng quốc tế như TikTok, được những người trẻ tuổi sử dụng, điều này không có gì ngạc nhiên.

Tại Mỹ, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã trấn áp việc bán thuốc lá điện tử trực tuyến bất hợp pháp, cụ thể là Juul's, vào năm 2020.

Các nền tảng mạng xã hội đều gặp khó khăn trong quản lý nội dung độc hại, và thường chỉ có các giải pháp Band-Aid (ngắn hạn) được áp dụng. Ví dụ, khi một tài khoản của nhà phân phối vape có thể bị xóa trong tuần tới, thì trong thời gian chờ đợi, họ cũng đã tạo ra doanh số bán hàng lớn qua quảng cáo trên TikTok. Họ cũng dễ dàng tạo một tài khoản mới sau đó và thu hút người theo dõi.

Thuốc lá điện tử độc hại như thế nào?

Thuốc lá điện tử là thiết bị chạy bằng pin, trong đó chất lỏng được đốt nóng tạo thành luồng hơi như thuốc lá truyền thống.

Một số thuốc lá điện tử có hình dáng giống với xì gà hoặc ống điếu, một số khác trông giống như cây bút, USB... Thuốc lá điện tử có loại dùng một lần và loại có thể sạc lại. Hầu hết các mẫu thuốc lá điện tử hiện nay sử dụng ống chứa dung dịch - loại dùng 1 lần hoặc có thể bơm dịch vào để dùng tiếp. Dung dịch này thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật.

Trong những năm gần đây, giới trẻ có xu hướng hút thuốc lá điện tử ngày càng nhiều vì cho rằng, hút thuốc loại này chỉ để nhả khói cho vui và không gây nghiện như hút thuốc lá điếu truyền thống. Tuy nhiên, những tác hại của thuốc lá điện tử đến sức khỏe không thua kém gì thuốc lá truyền thống.

Thuốc lá điện tử chứa nhiều chất độc hại có thể gây nghiện, gây bệnh, thậm chí tử vong. Theo Liên minh Kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) đa phần thuốc lá điện tử có chứa nicotine - chất gây nghiện cao, là nguyên nhân gây các bệnh hô hấp, tiêu hóa và ung thư. Sử dụng nicotine quá liều có thể gây ngộ độc. Nghiện nicotine cũng là một trong những nguyên nhân gây các bệnh tim mạch, đột quỵ. 

Nicotine trong thuốc lá điện tử gây hại cho sự phát triển não bộ ở trẻ em cũng như ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của bà mẹ và thai nhi trong thai kì, gây ra sinh non và thai chết lưu khi hít phải quá nhiều khói thuốc lá thụ động.

Những thay đổi do nicotine gây ra trong hệ thần kinh trong não khiến người dùng ở nhóm tuổi trẻ dễ bị nghiện nicotine hơn, vì thế ảnh hưởng đến sức khỏe sẽ đến sớm và trầm trọng hơn trong tương lai.

Thuốc lá điện tử sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải từ lá thuốc lá thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau, có thể chứa những thành phần nguy hiểm như chất gây ung thư, hóa chất độc hại và cần sa (chứa chất kích thích thần kinh Tetrahydrocannabinol) với đối tượng hướng đến là giới trẻ, nhất là học sinh, sinh viên.

Một số trường hợp tai nạn liên quan đến thuốc lá điện tử cũng được ghi nhận. Pin thuốc lá điện tử bị lỗi đã gây ra cháy nổ, chủ yếu là trong khi sạc.