Quỹ học bổng Quốc gia tài trợ cho các ý tưởng, dự án đổi mới, đột phá mà cơ chế ngân sách truyền thống khó đáp ứng kịp thời và hiệu quả

Tại Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Quỹ học bổng Quốc gia là một trong sáu nhóm chính sách mà dự thảo Nghị quyết dự kiến sẽ tập trung giải quyết các vấn đề mang tính đột phá, chiến lược để thể chế hóa Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị và để phát triển giáo dục và đào tạo.

Theo đó, nhóm chính sách về về Quỹ học bổng Quốc gia (Điều 7) nhằm tạo ra một cơ chế tài chính linh hoạt, bổ sung ngân sách nhà nước, để tài trợ cho các ý tưởng, dự án đổi mới, đột phá mà cơ chế ngân sách truyền thống khó đáp ứng kịp thời và hiệu quả.

Chính sách quy định Quỹ sẽ hoạt động như một “quỹ đầu tư” cho các sáng kiến giáo dục, ưu tiên tài trợ cho các dự án thí điểm đổi mới chương trình, phương pháp dạy học, các nghiên cứu khoa học giáo dục có tính ứng dụng cao, các dự án chuyển đổi số và cấp học bổng cho các tài năng trẻ. Với nguồn vốn đa dạng từ ngân sách, xã hội hóa và các nguồn viện trợ, Quỹ sẽ là đòn bẩy tài chính quan trọng, thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới từ cấp cơ sở.

Trước đó, Vụ Giáo dục Đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, hệ thống học bổng tại Việt Nam hiện nay còn manh mún, thiếu đồng bộ, do nhiều cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và các đề án riêng lẻ của Chính phủ cấp. Điều này khiến nguồn lực bị phân tán, thiếu chiến lược tổng thể và chưa hình thành thương hiệu học bổng quốc gia đủ mạnh để cạnh tranh, thu hút nhân tài trong và ngoài nước.

Cũng theo Vụ Giáo dục Đại học, các chương trình học bổng cũng chưa bao phủ toàn diện. Nhiều học sinh, sinh viên, nhà khoa học trẻ tài năng nhưng hoàn cảnh khó khăn hoặc theo học các ngành khoa học cơ bản, nghệ thuật, văn hóa đặc thù vẫn chưa được tiếp cận cơ hội hỗ trợ phù hợp. 

Cùng với đó, cơ chế ràng buộc và trọng dụng sau đào tạo còn yếu, đặc biệt đối với học bổng du học, khiến hiện tượng “chảy máu chất xám” tiếp tục diễn ra.

Việc phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách nhà nước cũng khiến quy mô học bổng hạn chế, quy trình cấp phát thiếu linh hoạt, còn nặng tính hành chính.

Theo đó, Vụ Giáo dục Đại học cho rằng cần thành lập một Quỹ Học bổng Quốc gia duy nhất, hoạt động theo mô hình hiện đại, tập trung và linh hoạt, nhằm khắc phục những hạn chế trên, trở thành công cụ chính sách quan trọng trong chiến lược phát triển nhân tài quốc gia.

Vụ Giáo dục Đại học đề xuất 5 nhóm học bổng chính do Quỹ cấp phát, gồm:

Học bổng toàn phần hoặc bán phần cho học sinh, sinh viên tài năng ở mọi lĩnh vực, dựa trên thành tích học tập xuất sắc, năng khiếu đặc biệt hoặc kết quả thi vượt trội. Mức học bổng đủ trang trải học phí và chi phí sinh hoạt, giúp người học toàn tâm nghiên cứu, học tập.

Học bổng cho học sinh, sinh viên thuộc khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số và đối tượng chính sách xã hội, đảm bảo công bằng trong tiếp cận giáo dục và thể hiện tinh thần nhân văn “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Học bổng cho sinh viên giỏi tại các trường đại học trọng điểm, ngành ưu tiên như khoa học cơ bản, công nghệ lõi, kỹ thuật cao, y dược, sư phạm... hỗ trợ toàn bộ chi phí học tập và sinh hoạt.

Học bổng theo đặt hàng của Chính phủ, phục vụ đào tạo nhân lực chất lượng cao cho các lĩnh vực chiến lược, công nghệ mới nổi, an ninh - quốc phòng và phát triển kinh tế - xã hội.

Học bổng du học và nghiên cứu sau đại học ở nước ngoài, kế thừa và nâng tầm các đề án hiện có, cử học viên tham gia chương trình thạc sĩ, tiến sĩ, sau tiến sĩ tại các trường hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực Việt Nam đang cần nhân lực cấp thiết.