Biến thể Omicron BA.4 và BA.5 có gì đáng ngại?

Hai biến thể phụ của biến thể Omicron là BA.4 và BA.5 đã trở thành chủng virus SARS-CoV-2 thống trị ở Mỹ. Trang tin SCMP dẫn nguồn Trung tâm kiểm soát và ngăn ngừa bệnh dịch Mỹ (CDC) cho biết, chúng là nguyên nhân gây ra 52% số ca mắc COVID-19 mới trong tuần trước.

Hai biến thể phụ này được đánh giá có khả năng lây nhiễm rất cao, và cũng xuất hiện ở nhiều nơi khác ngoài Mỹ, như Anh, Bồ Đào Nha. Dự báo không ít quốc gia sẽ phải chứng kiến sự tăng vọt số ca mắc mới trong thời gian tới đây vì hai biến thể phụ này.

Giới khoa học đang giám sát chặt chẽ cả hai biến thể và tìm cách để hiểu sâu hơn về chúng.

Khả năng ẩn náu còn tốt hơn cả "Omicron tàng hình"

Trước hai biến thể BA.4 và BA.5, các chủng virus thống trị ở Mỹ cũng đều là biến thể của Omicron, đầu tiên là BA.2 và sau đó là BA.2.12.1. Các nhà khoa học gọi chúng là "Omicron tàng hình", vì rất khó để phát hiện.

Các chủng BA.4 và BA.5 mới được phát hiện đầu tiên ở Nam Phi, lần lượt trong tháng 1 và tháng 2 năm nay. Khi đó chúng đã gây bùng dịch khá mạnh tại quốc gia châu Phi, trước khi lan ra khỏi biên giới nước này.

Đã có nhiều giả thuyết đặt ra về việc các chủng mới này biến đổi từ đâu. Người ta tin rằng chúng đã hình thành dựa trên biến thể phụ BA.2.

Dù chia sẻ nhiều đặc điểm giống nhau với các biến thể Omicron trước đây, và do đó được xem như các họ hàng gần, BA.4 và BA.5 vẫn có điểm khác biệt lớn bởi chúng giờ đã đột biến để chứa 2 protein gai. Đột biến mới khiến cả 2 biến thể này tránh né tốt hơn các kháng thể của con người. Đây cũng là lý do vì sao các biến thể mới này lại có khả năng lây lan mạnh.

Có tiêm vaccine vẫn tốt hơn là không

Những nghiên cứu ban đầu cho thấy kháng thể hình thành từ việc tiêm vaccine và từ những lần nhiễm virus SARS-CoV-2 nhưng của các biến chủng cũ sẽ không giúp người ta ngăn chặn sự xâm nhập của các biến chủng mới.

Bản thân nhiều loại vaccine hiện nay đã kém hiệu quả hơn trong việc chống lại biến thể Omicron gốc. Vì thế, chúng cũng mang tới sự bảo vệ yếu hơn nữa trước hai biến thể phụ BA.4 và BA.5, theo một nghiên cứu đăng trên trang Journal of Medicine vào tuần trước.

Nhưng về cơ bản, cộng đồng khoa học kết luận là vaccine vẫn giúp bảo vệ con người tốt hơn so với khi họ không tiêm.

Hiện chưa rõ BA.4 và BA.5 có gây bệnh nặng hơn không.

Một tiền nghiên cứu của các chuyên gia tại Đại học Tokyo, Nhật Bản, thực hiện thấy rằng các biến thể phụ BA.2.12.1, BA.4 và BA.5 tự nhân bản trong thế bào phổi hiệu quả hơn so với biến thể BA.2. Nghiên cứu này, hiện chưa được đánh giá lại bằng phương pháp khoa học, cũng thấy rằng BA.4 và BA.5 bám vào tế bào phổi khá dễ dàng hơn các chủng trước đây. Chúng gây bệnh nặng hơn trên chuột hamster trong thí nghiệm, nhưng chưa có bằng chứng cho thấy chúng cũng tạo ra tác động tương tự với con người.

Ở Nam Phi, dù số ca nhiễm mới tăng mạnh vì BA.4 và BA.5, con số tử vong không tăng lên tương ứng.

Số bệnh nhân phải nhập viện cũng tăng lên tại Anh, nơi BA.4 và BA.5 đã là các chủng thống trị. Tuy nhiên cơ bản tình hình chưa tới mức nghiêm trọng như trong các đợt bùng dịch trước đây và con số bệnh nhân phải thở máy còn khá thấp.

Dù sao, các nhà khoa học vẫn kêu gọi các nước, đặc biệt là những quốc gia đông người cao tuổi, phải thận trọng với hai biến thể mới.

Cân nhắc về chiến lược vaccine nhằm vào biến thể nào

Việc nhiều biến thể phụ xuất hiện và nhanh chóng thành chủng thống trị đã khiến giới chức nhiều nước đau đầu giải bài toán xem họ sẽ phải sử dụng loại vaccine nào trong mùa đông tới đây.

Tại Mỹ, Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) đang thảo luận về việc các mũi vaccine tăng cường cần được điều chỉnh để chống lại biến thể phụ nào. FDA muốn đưa BA.4 và BA.5 vào tầm ngắm, thay vì biến thể BA.1 đã gây ra các làn sóng dịch trong mùa đông vừa qua.

Nhưng với việc biến thể mới xuất hiện quá nhanh, nên hiện vẫn chưa xác định được khi vaccine chống BA.4 và BA.5 xuất hiện thì những biến thể này có còn là chủng thống trị nữa hay không. Trong khi đó vaccine chống biến thể BA.1 lại có khả năng tạo ra phản ứng miễn dịch rộng hơn, chống được các biến thể mới nếu chúng khác biệt nhiều hơn so với những chủng bệnh ban đầu.

Cả Moderna và Pfizer đều nói rằng họ đã có những mũi vaccine tăng cường nhắm vào biến thể BA.1 và có thể sớm tung ra thị trường trong tháng 9 tới. Nhưng nếu chuyển mục tiêu sang BA.4 và BA.5 thì cả hai hãng sẽ phải cần thêm vài tháng để điều chế. Pfizer nói rằng sớm nhất là vào tháng 10, hãng mới có được vaccine đặc trị BA.4 và BA.5.