Vụ cháy chung cư mini ở Hà Nội: Nên cẩn trọng khi đặt title bài viết trên báo chí

Liên quan đến vụ cháy chung cư mini nghiêm trọng trên phố Khương Hạ (Thanh Xuân, Hà Nội), xuất hiện những status (dòng trạng thái) trên các trang mạng xã hội, đặc biệt là trên faceboook cá nhân đã bám vào cái title (tiêu đề) đăng trên nhiều tờ báo chính thống xuất bản chiều tối qua (15/9) - khi các báo sử dụng một câu trích phát biểu của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh ("Đừng để sự mất mát của 56 gia đình nạn nhân vụ cháy chung cư mi ni trở thành vô nghĩa") để "giựt" vấn đề.

Vụ cháy chung cư mini: Nên cẩn trọng khi đặt title trên báo chí để tránh gây hiểu lầm cho bạn đọc

Sự thật, câu phát biểu của ông Trần Sỹ Thanh có nguồn gốc đầy đủ trọn vẹn như sau: 

Trưa 15/9, hơn 2 ngày sau khi xảy ra vụ cháy nghiêm trọng, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã rút ngắn chuyến công tác tại châu Âu. Về đến sân bay Nội Bài, ông Trần Sỹ Thanh đã đến thẳng Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn để thăm hỏi các nạn nhân vụ cháy chung cư mini ở quận Thanh Xuân.

Cũng ngay chiều 15/9, sau khi từ Bệnh viện Xanh Pôn về trụ sở, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã chủ trì Hội nghị trực tuyến triển khai Công điện số 796/CĐ-TTg ngày 13/9/2023 của Thủ tướng Chính phủ về  khắc phục hậu quả vụ cháy nhà dân tại ngõ 29/70 phố Khương Hạ, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

Phát biểu tại hội nghị này, Chủ tịch Trần Sỹ Thanh  đánh giá vụ cháy chung cư mini ở Thanh Xuân là vụ việc có hậu quả nặng nề nhất của thành phố từ trước đến nay. Ông Trần Sỹ Thanh nói rõ: "Chúng ta đừng để sự mất mát của 56 gia đình nạn nhân vụ cháy chung cư mini trở thành vô nghĩa mà phải trở thành điều làm thay đổi nhận thức cấp ủy, chính quyền các cấp, kể cả thành phố đến quận huyện, phường xã về phòng cháy chữa cháy. Cần phát huy vai trò của cả hệ thống chính trị và đặc biệt là của người dân. Nếu người dân không ủng hộ chỉ thành công một nửa".

Tuy nhiên, khi đưa tin/bài từ hội nghị này, nhiều báo đều chỉ trích câu phát biểu của ông Trần Sỹ Thanh để đặt title cho tin bài với nội dung: "Đừng để sự mất mát của 56 gia đình nạn nhân vụ cháy chung cư mini trở thành vô nghĩa".

Trong một câu phức hợp của tiếng Việt, luôn có mệnh đề chính và mệnh đề phụ, và mệnh đề chính thường đứng sau mệnh đề phụ - có nhiệm vụ truyền tải nội dung chính yếu, cơ bản của câu. Ở trường hợp cụ thể, đây là câu phát biểu của Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh.

Tôi thiển nghĩ, về nguyên tắc cũng như bảo đảm chính xác và minh bạch thì việc sử dụng mệnh đề chính của câu phát biểu của ông Trần Sỹ Thanh làm title và cũng là nội dung thông điệp của bài viết. Đó là việc nên làm và làm đúng. Vì vậy, không nên cắt cúp câu nói và chỉ đưa ra mệnh đề phụ, cũng không nên sử dụng một vế đầu của câu phát biểu trên để đặt làm title bài. Khi làm đúng thì ý tứ của title bài viết sẽ rõ ràng, cụ thể, trọn nghĩa hơn rất nhiều, sẽ đúng với bản chất lời phát biểu của Chủ tịch Trần Sỹ Thanh hơn nhiều. Nếu chỉ sử dụng mệnh đề phụ nhấn làm title thì nghĩa của câu nói đã bị hiểu khác.

Và khi làm đúng thì khó có ai trong số bạn đọc có thể hiểu nhầm ý phát biểu của ông Chủ tịch thành phố Hà Nội. Và cũng sẽ không "bị hở"  để  người khác bóp méo nội dung đầy đủ, ý nghĩa thực sự của câu phát biểu, khiến cho dư luận bị đánh lừa, bị "đổ thêm dầu vào lửa" những bức xúc, đau đớn, hoang mang sau vụ cháy kinh hoàng ở Khương Hạ, Thanh Xuân, Hà Nội.

Tôi cũng thấy nhiều người giờ đọc báo vội vã, chỉ đọc cái title bài đã bày tỏ quan điểm của mình lên mạng xã hội một cách phiến diện.

Tất nhiên, lỗi đầu tiên thuộc về các tờ báo đã đặt title khiến bạn đọc bị "mất định hướng". Nhưng đây cũng là điều cần rút kinh nghiệm cho cả những người đọc.

Mong rằng, chúng ta - những nhà báo chuyên nghiệp, mà trong đó có tôi, cần  coi đây là một kinh nghiệm trong nghiệp vụ báo chí và ý thức xã hội của mình.