Vì đâu nên nỗi có hàng ngàn điểm liệt trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông?

Vì đâu nên nỗi học sinh học lên đến lớp 12 mà bài thi không vượt qua được điểm 1 vẫn là điều trăn trở, khó nói về chất lượng dạy và học, cũng như việc đánh giá chất lượng giáo dục hiện nay ở các nhà trường.

Đề thi chủ yếu nằm trong kiến thức cơ bản của những môn học cơ bản mà có hàng ngàn điểm liệt

Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2022 vừa qua có 3 bài thi độc lập là: Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ. Hai bài thi tổ hợp là Khoa học tự nhiên (Sinh học, Vật lý, Hóa học) và Khoa học xã hội (Địa lý, Lịch sử, Giáo dục công dân) đối với thí sinh học chương trình giáo dục phổ thông. Hoặc Địa lý, Lịch sử đối với thí sinh học chương trình giáo dục thường xuyên.

Về hình thức thi, trừ môn Ngữ văn thi tự luận, đề của các môn thi khác được đưa ra dưới dạng trắc nghiệm khách quan. Thời gian thi môn Ngữ văn 120 phút; Toán 90 phút; Ngoại ngữ 60 phút; 50 phút đối với mỗi một môn thi thành phần của bài thi tổ hợp Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội. 

Như vậy, mỗi thí sinh dự thi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ làm 4 bài thi, gồm: 3 bài thi độc lập và 1 bài thi tổ hợp. Các bài thi tương ứng với các môn học cơ bản ở trường phổ thông mà lâu nay mọi người hay gọi nôm na là môn học chính nhằm phục vụ cho 2 nhiệm vụ chính cho thí sinh là xét tốt nghiệp trung học phổ thông và xét tuyển đại học.

Nội dung kiến thức của 7- 8 môn thi tốt nghiệp đều là những môn học cơ bản, có số tiết nhiều nhất ở các năm học. Đa phần các môn học được bố trí học liên tục nhiều năm ở các cấp học phổ thông hiện nay. Từ lớp 1 đến lớp 12 học các môn Toán, Ngữ văn (Tiếng Việt), Giáo dục công dân (Đạo đức);  từ lớp 3 đến lớp 12 (Lịch sử, Địa lý); từ lớp 6 đến lớp 12 môn Vật lý, Sinh học; từ lớp 8 đến lớp 12 môn Hóa học.

Vì thế, các môn học được học nhiều nhất là 12 năm, ít nhất cũng 5 năm học sinh được học các môn học này. Bên cạnh việc học kiến thức ở nhà trường, có nhiều môn học được học sinh học thêm từ rất sớm. Đặc biệt, trước kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, học sinh được nhà trường tổ chức ôn tập nhiều tháng trời với hình ôn thi tốt nghiệp. Thế nhưng, tại sao hàng ngàn thí sinh bị điểm liệt ở tất cả các môn thi?

Cụ thể: kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm nay có 1.094 bài thi điểm liệt. Trong đó: môn Tiếng Anh có 423 bài thi; môn Ngữ văn 194 bài; môn Toán 165 bài; môn Sinh học 94 bài; môn Lịch sử 83 bài; môn Hóa học 43 bài; môn Địa lý 38 bài; môn giáo dục công dân 30 bài; môn Vật lý 24 bài thi. 

Nếu đem so sánh 1.094 thí sinh điểm liệt trong tổng số 1.001.011 thí sinh đăng ký dự thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm nay thì nó chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ nhưng nếu nói rằng các môn học mà học sinh thi đã được học từ 5 đến 12 năm mà bị điểm liệt thì quả là rất đáng trăn trở.

Điểm liệt và hiện tượng ngồi nhầm lớp bao giờ chấm dứt?

Nói về nguyên nhân điểm thi liệt thì có rất nhiều, có thể thí sinh không làm được câu nào đúng, có thể thí sinh vi phạm quy chế thi, có thể thí sinh chỉ làm được một vài ý, một vài câu trắc nghiệm nên bị dưới điểm 1. 

Nhưng, cho dù nguyên nhân thế nào đi chăng nữa cũng bắt nguồn từ việc thí sinh không nắm được kiến thức cơ bản, thậm chí là không biết gì. Vì không nắm được kiến thức cơ bản, không biết làm bài mới bị điểm thấp hoặc mới phải dùng tài liệu trong phòng thi.

Câu hỏi được đặt ra là tại sao những thí sinh này vẫn "vượt rào" an toàn sau 12 năm học phổ thông, đặc biệt là kỳ thi tuyển sinh 10 để các em đủ điều kiện dự thi tốt nghiệp trung học phổ thông? Trong đó, điểm học bạ của học sinh cấp trung học phổ thông về cơ bản là đẹp, rất hiếm có học sinh xếp loại trung bình? 

Hơn nữa, điều kiện tối thiểu là học sinh phải đạt học lực trung bình mới được dự thi tốt nghiệp vậy học bạ trung bình sao khi thi lại có hàng ngàn điểm liệt, thậm chí là nhiều thí sinh bị điểm 0 ở tất cả các môn thi?

Lý giải sự việc này có lẽ không quá khó trong việc cho điểm, xếp loại học lực của học sinh ở các nhà trường. Bởi vì chỉ tiêu cấp trên giao, bệnh thành tích ở các nhà trường và trong nhiều giáo viên dạy phổ thông hiện nay. Bên cạnh đó là tình trạng học lệch, học theo khối thi. Lên đến cấp trung học phổ thông là nhiều thí sinh chỉ tập trung vào các môn học mà sau này phục vụ cho mục đích thi, xét tuyển đại học của mình. 

Các môn học còn lại là học đối phó, học cho có, thậm chí không học nhưng vì thành tích nhà trường nên học sinh vẫn được điểm cao. Hiện tượng nhìn các môn học ở khối thi của học sinh để giáo viên các môn học khác (các môn không nằm trong khối thi của học sinh) cho điểm không phải là hiếm ở các nhà trường.

Chúng ta tự hào vì nhiều học sinh cấp trung học phổ thông đạt được huy chương vàng, huy chương bạc quốc tế, hàng ngàn thí sinh đạt giải cao trong kỳ thi học sinh giỏi mỗi năm. Chúng ta vui khi điểm trung bình môn của học bạ lớp 12 ở các địa phương đều ở mức khá giỏi. 

Và ngay trong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2022 này có tới 5.560 thí sinh đạt điểm 10 nhưng nỗi lo vẫn thường trực. Đó là tình trạng nhiều học sinh hiện nay thiếu đi động lực học tập nhưng vì nhiều lý do khác nhau mà những học sinh này vẫn được lên lớp đều đều, thậm chí vẫn có danh hiệu thi đua trong học tập vào dịp sơ kết, tổng kết năm học. 

Thế nhưng, đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông chủ yếu là kiến thức nhận biết, thông hiểu và vận dụng thấp, phần vận dụng cao để phân hóa đối tượng trong mỗi đề thi chiếm tỉ lệ rất ít nhưng hàng ngàn thí sinh bị điểm liệt là điều đáng cho nhiều người phải trăn trở, ngẫm suy về chất lượng dạy và học hiện nay ở nhiều trường học.