Vận dụng lý thuyết quản trị nhân sự trong đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên

Nhân sự ngày nay được tiếp cận với nhiều thông tin, nhiều xu hướng văn hóa và xu hướng việc làm mới. Họ có nhiều lựa chọn hơn, họ có nhiều ý kiến hơn. Bởi vậy hoạt động quản trị nhân sự càng trở nên khó khăn và cần thiết hơn bao giờ hết. Quản trị nhân sự trong nhà trường là hoạt động thu hút, xây dựng, phát triển, sử dụng, đánh giá bảo toàn và phát triển lực lượng lao động phù hợp với yêu cầu của nhà trường cả về số lượng và chất lượng.

Khái quát về quản trị nhân sự

Khái niệm

Có nhiều khái niệm khác nhau về quản trị nhân sự.

"Nhân sự là việc bố trí, sắp xếp, quản lý con người trong một cơ quan, tổ chức" (Từ điển Tiếng Việt, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội, 2001, trang 502).

Giáo sư người Mĩ Dinoch cho rằng: "Quản trị nhân sự bao gồm toàn bộ những biện pháp và thủ tục áp dụng cho nhân viên của một tổ chức và giải quyết tất cả các trường hợp xảy ra có liên quan đến một loại công việc nào đó".

Tác giả Nguyễn Tấn Phước định nghĩa: "Bố trí nhân sự là đặt đúng người vào đúng chỗ và đúng lúc".

Vậy có thể hiểu quản trị nhân sự trong nhà trường là hoạt động tuyển chọn, sử dụng, phát triển, động viên, tạo những điều kiện thuận lợi để các cá nhân và nhóm hoạt động có hiệu quả nhằm đạt được mục tiêu của nhà trường cao nhất và sự bất mãn ít nhất của cán bộ, giáo viên, công nhân viên trong nhà trường.

Tầm quan trọng của công tác quản trị nhân sự trong nhà trường

Trong nhà trường, nhân sự chủ yếu là đội ngũ giáo viên, nhân viên. Đây là lực lượng nòng cốt có vai trò vô cùng quan trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng giáo dục. Quản trị nhân sự hay quản trị con người trong nhà trường là quá trình xây dựng và thực hiện các hành động tác động đến đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên để khơi gợi và sử dụng hiệu quả trình độ và khả năng của mọi thành viên nhằm giúp nhà trường đạt được mục tiêu đã đề ra.

Để xây dựng một nhà trường có thương hiệu về chất lượng đào tạo cần phải có đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đạt chuẩn về chất lượng để đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Đối với các nhà quản trị việc tìm đúng người phù hợp để giao đúng việc nhằm khai thác tốt tiềm năng của cán bộ, giáo viên, nhân viên và đem lại hiệu quả cao cho đơn vị sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho mỗi trường trong điều kiện đa dạng hóa các loại trường như hiện nay.

Nghiên cứu về quản trị nhân sự giúp các nhà quản trị nắm được cách giao tiếp có hiệu quả với người khác, biết tìm ra ngôn ngữ chung với cấp dưới, biết đánh giá cấp dưới một cách tốt nhất, biết cách lôi cuốn cấp dưới say mê với công việc và tránh được những sai lầm trong việc tuyển chọn, sử dụng lao động, tạo được bầu không khí tốt đẹp trong tập thể, nâng cao chất lượng công việc, nâng cao hiệu quả của nhà trường.

Một số lý thuyết về quản trị nhân sự

Thuyết X, Thuyết Y của Douglas Mc. Gergor

Mc.Gregor giả định có hai quan niệm khác biệt nhau về bản chất con người: cách nhìn nhận mang tính tiêu cực được gọi là Thuyết X và quan điểm mang tính chất tích cực gọi là thuyết Y. Sau khi quan sát các nhà quản trị giao tiếp với nhân viên, Mc.Gregor đã kết luận rằng quan điểm của các nhà quản trị về bản chất của con người là dựa trên một nhóm các sự giả định và từ đó nhà quản trị này có cách hành xử đối với nhân viên dựa trên những giả định này.

Trong Thuyết X, Mc. Gergor cho rằng, các hoạt động quản trị phải dựa trên việc hiểu biết khoa học hơn và chính xác hơn về bản chất của con người - điều thúc đẩy con người làm việc. Không phải con người vốn có bản chất lười nhác và không thể tin cậy được, mà họ tiềm ẩn những khả năng rất lớn để tự phát triển và sáng tạo chỉ khi tiềm năng ấy được khơi gợi một cách đúng đắn. Đó là nhiệm vụ của nhà quản trị.

Thuyết Y là một khoa học quản trị thông qua tự giác và tự chủ. Mc. Gregor kêu gọi sử dụng biện pháp tự chủ thay cho cách lãnh đạo và điều khiển thông qua kỉ luật thứ bậc như ở trên. Thông qua sự thích ứng có lựa chọn đối với bản chất của con người, nhà quản trị phải sáng tạo ra những điều kiện phù hợp để cho các thành viên trong tổ chức có thể đạt được những mục tiêu của chính mình một cách tốt nhất bằng cách cố gắng hết sức vì thành công của đơn vị. Nhưng việc của nhà quản trị là giao phó công việc cho những người đáng tin cậy và thúc đẩy họ làm việc.

Theo thuyết X, cần phải thúc đẩy con người làm việc bằng cách sử dụng các hình thức khen thưởng hoặc trừng phạt. Thuyết Y cho rằng, người ta sẽ sáng tạo trong công việc và sẽ tự định hướng và tự chủ để đạt được các mục tiêu của tổ chức khi mục tiêu của tổ chức và mục tiêu của cá nhân thống nhất với nhau.

Thuyết Z của William Ouchi

Học thuyết Z được một giáo sư người Mĩ gốc Nhật là William Ouchi xây dựng trên cơ sở áp dụng cách quản lý của Nhật Bản trong các công ty Mĩ. Lý thuyết này ra đời năm 1978, chú trọng đến quan hệ xã hội và yếu tố con người trong tổ chức.

- Cách nhìn nhận, đánh giá về con người: Người lao động cần được thỏa mãn các nhu cầu và tạo điều kiện để nâng cao năng suất lao động; Có sự trung thành tuyệt đối, nhân hòa là yếu tố giúp thành công; Tính tập thể và thích nghi với sự phối hợp trong tổ chức là điều kiện thành công của các đại công ty.

- Hệ thống quản lý của thuyết Z: Các nhà quản lý quan tâm đến tập thể người lao động, từng cá nhân và cả gia đình nhân viên; Tạo mọi điều kiện để nâng cao nghề nghiệp, chuyên môn; Phân chia quyền lợi thích đáng, thăng chức công bằng theo chế độ thâm niên và năng lực.

- Tác động đến nhân viên: Các nhà quản lý luôn tin tưởng nhân viên và các nhân viên luôn trung thành với công ty, hết lòng vì công ty tuy nhiên đôi khi vẫn có hiện tượng nhân viên ỷ lại, trông chờ và thụ động.

Triết lý về nhân sự của ba quan điểm trên đây không thể vận dụng một cách máy móc. Tuỳ theo điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của mỗi đơn vị mà có sự chọn lọc phù hợp. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào tính nhạy cảm của mỗi nhà quản trị.

Vận dụng lý thuyết quản trị nhân sự trong đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên

Mục đích

Đối với nhà trường là đơn vị trực tiếp quản lý và sử dụng đội ngũ giáo viên thì công tác đào tạo, bồi dưỡng phải được nhận thức sâu sắc và tổ chức thực hiện tốt. Các nhà quản trị đặc biệt chú trọng đến hoạt động bồi dưỡng đội ngũ của nhà trường vì việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên mang tính chiến lược, thường xuyên, liên tục và lâu dài để xây dựng một đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, phù hợp về cơ cấu và có chất lượng cao, phục vụ cho chiến lược phát triển lâu dài của nhà trường.

Nguyên tắc

Để thực hiện tốt công tác quản trị nhân sự trong nhà trường cần chú ý các nguyên tắc cơ bản sau:

- Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất: nguyên tắc này đảm bảo sự thống nhất giữa đào tạo, bồi dưỡng tư tưởng chính trị, đạo đức với chuyên môn, nghiệp vụ và các nhiệm vụ đặt ra từ thực tiễn.

- Nguyên tắc học tập thường xuyên và suốt đời: Trong thời đại của nền văn minh tri thức, hoạt động đào tạo, bồi dưỡng không bao giờ kết thúc. Mỗi giáo viên cần phải xác định chúng ta là những người học tập thường xuyên và suốt đời.

- Nguyên tắc thích ứng: Những chương trình đào tạo, bồi dưỡng chung đều chưa thật hoàn hảo.            

- Nguyên tắc phù hợp: Mỗi trường cần phải thiết kế chương trình riêng phù hợp với thực tế trường mình. Nhà trường cần phân tích nhu cầu và các mối quan tâm của giáo viên để đưa ra nội dung và cách thức đào tạo, bồi dưỡng phù hợp. Trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cố gắng sử dụng tất cả các nguồn lực có sẵn trong nhà trường. Có thể kết hợp với các trường khác để thực hiện chương trình đào tạo, bồi dưỡng và chia sẻ nguồn lực với trường bạn. Đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên giúp nhà trường luôn đổi mới và có thể đối mặt được với những thách thức mới.

Nội dung

Những yêu cầu mới đối với người giáo viên

Trong nhà trường, người giáo viên có vai trò vô cùng quan trọng trong việc đào tạo, rèn luyện, phát triển trí tuệ và nhân cách cho thế hệ trẻ. Giáo viên là người tổ chức chính và quyết định chất lượng đào tạo. Với sự phát triển của nền kinh tế tri thức, giáo dục - đào tạo đứng trước những thách thức lớn của thời đại, giáo dục phải mang tính toàn cầu, quốc tế hóa nhằm đạt tới những chuẩn mực chung về đào tạo nguồn nhân lực, xã hội học tập phải trở thành triết lý giáo dục.

Nhà trường không còn là nơi duy nhất đem đến cho học sinh những tri thức mới. Tuy nhiên, giáo dục nhà trường, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của giáo viên, vẫn là con đường đáng tin cậy và có hiệu quả nhất trong việc làm cho thế hệ trẻ tiếp thu có mục đích, có hệ thống tinh hoa di sản văn hóa, khoa học, nghệ thuật của loài người và của dân tộc. Nhiệm vụ của giáo viên ở đây là phải chọn lọc những tri thức cơ bản, hiện đại, thực tiễn, phù hợp với mục tiêu giáo dục của bậc học, chuyển tải đến học sinh với sự hấp dẫn cao.

Giáo viên không chỉ đóng vai trò truyền đạt tri thức mà phải còn phải phát triển cảm xúc, thái độ, hành vi của học sinh, đảm bảo người học làm chủ được và biết ứng dụng hợp lý những tri thức đó giáo viên phải quan tâm phát triển ở người học ý thức về các giá trị đạo đức, tinh thần, thẩm mĩ, tạo nên bản sắc tồn tại của loài người, vừa kế thừa, phát triển các giá trị truyền thống, vừa sáng tạo những giá trị mới, thích nghi với thời đại mới.

Người giáo viên phải có ý thức, có nhu cầu và có tiềm năng không ngừng tự hoàn thiện về đạo đức, nhân cách, chuyên môn nghiệp vụ, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo trong hoạt động sư phạm, biết phối hợp nhịp nhàng với tập thể nhà trường trong việc thực hiện các mục tiêu giáo dục.

Giáo viên là người gợi mở, hướng dẫn, tổ chức, cố vấn, trọng tài cho các hoạt động tìm tòi, tranh luận của học sinh. Do đó giáo viên cần sớm tìm hiểu và nắm vững tin học cơ sở, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.

Nội dung đào tạo, bồi dưỡng và phát triển giáo viên

- Đào tạo, bồi dưỡng về tư tưởng chính trị, đường lối, quan điểm giáo dục của Đảng, đạo đức lối sống.

- Đào tạo, bồi dưỡng những kiến thức pháp luật.

- Đào tạo, bồi dưỡng những kiến thức về quản trị.

- Đào tạo, bồi dưỡng về chuyên môn - nghiệp vụ.

- Đào tạo, bồi dưỡng về văn hoá, ngoại ngữ, tin học.

- Đào tạo, bồi dưỡng sức khỏe, thể dục thể thao, văn nghệ…

Phương pháp

- Phương pháp thuyết trình một chủ đề ngắn.

- Phương pháp chuyên gia: mời những người có hiểu biết sâu về một lĩnh vực trình bày, báo cáo.

- Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng thông qua hoạt động thực tiễn: dự giờ, thao giảng, thảo luận, thực hành, minh họa, tham quan học tập kinh nghiệm của đơn vị bạn, luân chuyển công việc, hội thảo, tham gia các câu lạc bộ…

- Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng thông qua các phương tiện thông tin đại chúng: đài phát thanh, vô tuyến truyền hình, phim ảnh, băng hình, đĩa CD, VCD, báo chí, Internet…

- Phương pháp tự học: Tự học là hình thức rất thú vị để khích lệ sự học tập độc lập và học suốt đời. Đối với giáo viên, những người đã được đào tạo sư phạm, có trình độ học vấn nhất định thì hình thức học mà do tự mình điều khiển thường sâu sắc hơn và lâu dài hơn là hình thức học tập do người khác điều khiển. Tuy nhiên để việc tự học của cá nhân có hiệu quả cần chú ý: Mỗi giáo viên lựa chọn một chủ đề mà họ muốn được học một cách độc lập. Khuyến khích từng giáo viên lập kế hoạch học tập một cách kĩ lưỡng gồm các nội dung: mục tiêu học tập cần phải đạt, kiến thức và kĩ năng cần nắm vững, hoạt động học tập sẽ thực hiện, đánh giá kết quả đạt được, thời gian hoàn thành…

Các nhà quản trị nên hỗ trợ (tài liệu, thời gian, kinh phí…), kiểm tra, đánh giá và động viên, khen thưởng kịp thời.

Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm, hạn chế riêng và đòi hỏi những điều kiện thực hiện khác nhau. Vì thế tùy theo điều kiện thực tế ở mỗi đơn vị, mỗi cá nhân sẽ lựa chọn những phương pháp bồi dưỡng và tự bồi dưỡng phù hợp. Điều cốt lõi bồi dưỡng phải là nhu cầu của mỗi giáo viên thì công tác bồi dưỡng mới có hiệu quả thực sự.

Hình thức

- Đào tạo, bồi dưỡng tập trung.

- Đào tạo, bồi dưỡng tại chức.

- Đào tạo, bồi dưỡng từ xa.

- Đào tạo, bồi dưỡng tại chỗ.

- Tự học.

Quản trị nhân sự trong nhà trường là hoạt động thu hút, xây dựng, phát triển, sử dụng, đánh giá bảo toàn và phát triển lực lượng lao động phù hợp với yêu cầu của nhà trường cả về số lượng và chất lượng. Đối tượng của quản trị nhân sự là người lao động với tư cách là những cá nhân và các vấn đề có liên quan đến họ như công việc, các quyền lợi, nghĩa vụ của họ đối với nhà trường. 

Mục tiêu của quản trị nhân sự nhằm nâng cao sự đóng góp có hiệu suất của người lao động đối với nhà trường, đáp ứng các yêu cầu trước mắt và trong tương lai của nhà trường cũng như đáp ứng yêu cầu phát triển cá nhân và giảm thấp nhất sự bất mãn của người lao động. 

Thực chất của quản trị nhân sự là công tác quản lý con người trong phạm vi nhà trường, là sự đối xử của nhà trường đối với cán bộ, giáo viên, nhân viên. Vận dụng lý thuyết quản trị nhân sự trong công tác đào tạo, bồi dưỡng sẽ đẩy mạnh sự phát triển về chuyên môn, nghiệp vụ của tất cả giáo viên, nâng cao chất lượng hoạt động dạy và học trong nhà trường.