Ô nhiễm nhựa hiện đã bao phủ toàn bộ hành tinh, từ đỉnh núi Everest đến những vùng biển sâu nhất. Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại hơn cả là vật liệu này không chỉ tồn tại ở môi trường bên ngoài mà đang âm thầm "xâm chiếm" chính cơ thể con người thông qua thực phẩm, nước uống và không khí chúng ta hít thở hằng ngày. 

Phát hiện hạt vi nhựa trong máu người và trong não người

Năm 2021, một nghiên cứu đột phá từ các nhà khoa học Hà Lan lần đầu tiên phát hiện sự tồn tại của hạt vi nhựa trong máu người. Các hạt này siêu nhỏ, với đường kính nhiều hạt chỉ bằng 20% chiều rộng sợi tóc người, đã được tìm thấy trong khoảng 77%-80% số người trưởng thành khỏe mạnh tham gia thử nghiệm. 

Kết quả phân tích cho thấy các mẫu máu chứa nhiều loại polymer phổ biến như: nhựa PET (dùng trong chai nước giải khát), polystyrene (dùng đóng gói thực phẩm) và polyethylene (dùng sản xuất túi ni lông).

Việc vi nhựa xuất hiện trong dòng máu dấy lên lo ngại về khả năng chúng di chuyển khắp cơ thể, tích tụ và gây tổn hại đến các tế bào hoặc các cơ quan nội tạng. 

Đáng chú ý, nghiên cứu mới đây còn chỉ ra nồng độ hạt vi nhựa trong mô não người ở độ tuổi 45-50 lên tới 4.800 microgram/gam, chiếm khoảng 0,5% khối lượng não. 

Thử nghiệm trên chuột cho thấy vi nhựa có thể gây tắc nghẽn mạch máu não, dẫn đến các vấn đề về nhận thức, trí nhớ và vận động. Mặc dù hệ miễn dịch của người và chuột có sự khác biệt, nhưng những tương đồng sinh học khiến các nhà khoa học lo ngại về nguy cơ đột quỵ, trầm cảm hoặc các bệnh thần kinh tương tự ở con người.

Hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể qua truyền dịch y tế

Bên cạnh các con đường quen thuộc như ăn uống và hít thở, các nhà nghiên cứu đã phát hiện một con đường xâm nhập trực tiếp vào dòng máu mà ít ai ngờ tới: truyền dịch y tế. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí của ACS chỉ ra rằng các túi dịch truyền có thể rò rỉ hạt vi nhựa vào dung dịch muối bên trong.

Các hạt vi nhựa này chủ yếu làm từ polypropylene - cùng chất liệu với vỏ túi dịch. Ước tính:

- Mỗi túi dịch truyền 250ml có thể đưa trực tiếp khoảng 7.500 hạt vi nhựa vào dòng máu. 

- Trong các trường hợp điều trị mất nước, con số này có thể tăng lên 25.000 hạt. 

- Đối với các ca phẫu thuật phức tạp cần nhiều túi dịch, lượng vi nhựa đi vào cơ thể có thể lên tới 52.500 hạt.

Việc xâm nhập trực tiếp qua đường truyền dịch đặc biệt nguy hiểm vì nó bỏ qua các hàng rào lọc tự nhiên của cơ thể như hệ tiêu hóa. Để giảm thiểu rủi ro này, giới chuyên gia khuyến nghị cần giữ túi dịch tránh xa nhiệt độ cao, ánh sáng cực tím và sử dụng các hệ thống lọc ở cấp độ micromet trong quá trình truyền.

Giảm thiểu đồ dùng nhựa trong sinh hoạt hàng ngày

Để bảo vệ sức khỏe trước sự bủa vây của vi nhựa, việc thay đổi thói quen sinh hoạt là vô cùng cần thiết. Dưới đây là những biện pháp thiết thực được các chuyên gia đề xuất:

Ưu tiên nước máy thay vì nước đóng chai: Việc chuyển từ nước đóng chai sang nước máy có thể giảm lượng vi nhựa tiêu thụ hằng năm từ 90.000 xuống còn 4.000 hạt. Đặc biệt, đun sôi nước rồi đổ qua bộ lọc cà phê có thể loại bỏ đến 90% vi nhựa. 

- Từ bỏ trà túi lọc: Một túi trà nhúng trong nước nóng có thể giải phóng hơn 14 tỷ hạt vi nhựa vào tách trà. Thay vào đó, bạn nên sử dụng trà lá rời và rây lọc bằng kim loại. 

- Kiểm soát môi trường sống: Hạn chế sử dụng đồ dùng làm từ sợi tổng hợp (nylon, polyester) như thảm, rèm cửa, ga giường vì chúng liên tục thải bụi nhựa. Nên thường xuyên quét dọn hoặc hút bụi nhà cửa. 

- Thay đổi thói quen nhà bếp: Tuyệt đối tránh sử dụng hộp nhựa trong lò vi sóng. Thay thế các dụng cụ nấu nướng bằng nhựa (thớt, đĩa, thìa) bằng các vật liệu tự nhiên như thủy tinh, kim loại, gỗ hoặc tre. 

- Hạn chế mỹ phẩm: Giảm sử dụng các sản phẩm vệ sinh cá nhân và làm đẹp chứa hóa chất nhựa như phthalates để giảm mức độ phơi nhiễm lâu dài.

Vi nhựa không còn là câu chuyện của môi trường xa xôi, mà đã trở thành một phần hiện hữu trong chính cơ thể con người một cách lặng lẽ, khó nhận biết và tiềm ẩn nhiều rủi ro chưa thể đo lường hết. 

Khi các hạt nhựa có thể vượt qua hàng rào sinh học, xâm nhập vào máu, não và cả những con đường y tế tưởng chừng an toàn nhất, vấn đề đặt ra không chỉ là ô nhiễm, mà là an ninh sức khỏe con người trong kỷ nguyên nhựa.

Chúng ta chưa thể ngay lập tức loại bỏ những "vị khách không mời" đã xâm nhập, nhưng hoàn toàn có thể chủ động thu hẹp các cánh cửa dẫn chúng vào cơ thể - từ lựa chọn tiêu dùng hằng ngày, thói quen sinh hoạt, cho đến các tiêu chuẩn y tế và chính sách quản lý nhựa. 

Trong bối cảnh khoa học vẫn đang chạy đua để hiểu rõ tác động lâu dài của vi nhựa, mỗi hành động giảm nhựa hôm nay không chỉ là bảo vệ môi trường, mà còn là một khoản đầu tư thiết thực cho sức khỏe của chính chúng ta và các thế hệ tương lai.