Sáng hôm ấy, Trường THPT Võ Văn Kiệt (xã Phước Long, tỉnh Cà Mau) như trẻ lại. Ngôi trường gần nửa thế kỷ tuổi, vốn quen với sự bình lặng của những ngày cuối tháng 11, bỗng bừng sáng bởi hàng trăm gương mặt rạng rỡ, những bộ đồng phục được ủi phẳng và những bước chân không giấu nổi sự hồi hộp. Không khí khánh thành phòng thực hành giáo dục STEM - công trình do Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tài trợ - lan tỏa vào từng dãy hành lang, từng lớp học, từng ánh mắt học sinh đang chờ đợi điều gì đó thật mới mẻ.

Dưới những tán me rộng, học sinh đứng thành từng nhóm, rì rầm trò chuyện rồi chụp hình với pano sự kiện. Ánh nhìn của các em hướng về căn phòng bộ môn vừa được sơn sửa lại - nơi phòng STEM khang trang đã hoàn thiện. Với nhiều em, đây là lần đầu tiên chứng kiến một không gian học tập hiện đại đến thế xuất hiện ngay tại một ngôi trường vùng xa nơi cực Nam Tổ quốc.

Sự náo nức của các em khiến chúng tôi cảm nhận được rõ nỗi mong mỏi của thầy và trò nơi đây: mong muốn có một không gian để được làm thí nghiệm thật, được lắp ráp thật, được chạm vào khoa học bằng đôi tay chứ không chỉ qua hình vẽ. Suốt thời gian dài, thầy cô ở đây đã quen với việc thiếu thiết bị, thiếu phòng thực hành, thiếu môi trường đủ hiện đại để triển khai mô hình giáo dục mới.

Trường THPT Võ Văn Kiệt là một trong những ngôi trường có thành tích nổi bật nhất của xã Phước Long, với diện tích gần 20.000 m², 44 phòng học, 12 phòng bộ môn, 11 phòng thực hành; đội ngũ 100% giáo viên đạt trình độ đại học, trong đó nhiều giáo viên là thạc sĩ; tỉ lệ tốt nghiệp nhiều năm liền đạt 100%; tỉ lệ đỗ đại học, cao đẳng luôn trên 90%. Trường từng có học sinh đoạt giải Ba quốc gia, có sản phẩm nghiên cứu khoa học dự thi cấp quốc gia. Nhưng đằng sau bảng thành tích ấy là cả một hành trình miệt mài nỗ lực trong nhiều năm của cả thầy và trò, khi thiết bị thực hành của trường chưa thực sự đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Thầy Huỳnh Anh Tuấn, giáo viên dạy Vật lý, nhìn căn phòng STEM khang trang qua ô cửa kính, chậm rãi nhớ lại: "Hồi đó thiếu thiết bị lắm. Những bài lẽ ra phải cho các em tự tay làm thí nghiệm thì mình chỉ có thể mô phỏng bằng lời. Các môn khoa học cần dụng cụ, nhưng điều kiện nhà trường còn hạn chế, muốn đổi mới cũng không đủ không gian".

Ngay cạnh đó, cô Nguyễn Hoàng Oanh, giáo viên môn Sinh học, cũng chia sẻ: "Các môn khoa học đòi hỏi nhiều thiết bị và thí nghiệm, nhưng điều kiện của nhà trường còn hạn chế. Giáo viên muốn đổi mới phương pháp nhưng thiếu không gian và dụng cụ thực hành để tổ chức hoạt động".

Những nỗi tâm tư không chỉ ở các giáo viên, mà các em học sinh cũng cảm nhận rất rõ. Khi tôi hỏi một nhóm học sinh khối 10 về cách các em từng học môn Khoa học, em Lê Trần Nhã Vy, lớp 10A1 - người nhỏ nhắn, dáng vẻ nhanh nhẹn - chia sẻ: "Bọn em chủ yếu học trên bảng và trong sách. Nhiều thí nghiệm chỉ được xem hình vẽ, muốn làm nhưng trường không có đủ dụng cụ, học xong thấy khó hình dung".

Em Ngô Lê Huỳnh My, lớp 11A1, tiếp lời trong sự háo hức: "Nhưng từ nay có phòng STEM, chúng em sẽ được tự tay làm thí nghiệm, được lắp mô hình và chạm vào các thiết bị. Như vậy, kiến thức sẽ trở nên dễ hiểu hơn rất nhiều, giờ học cũng thú vị hơn và em thấy tự tin hơn".

Cùng học lớp 11A1, em Nguyễn Hiếu Cần cũng hào hứng nói: "Những bài khó nếu được làm thực hành thì sẽ dễ hiểu hơn rất nhiều. Em thấy mình có thể tập trung hơn, chủ động hơn, đồng thời được học cách làm việc theo nhóm và giải quyết vấn đề".

Còn đối với các bạn lớp 12 - những học sinh chỉ còn ít tháng nữa sẽ tốt nghiệp - cảm xúc có phần chín chắn hơn. Em Trần Ngọc Vân Anh, lớp 12A1, tâm sự: "Từ nay có phòng STEM, mỗi buổi học giống như một buổi trải nghiệm. Điều này sẽ giúp bọn em tự tin hơn, ham học hơn và có thêm nhiều ước mơ, định hướng mới cho tương lai".

Đứng bên ngoài quan sát, tôi nhìn thấy giây phút các em bước vào phòng STEM lần đầu tiên - đôi mắt đầy ngỡ ngàng. Không gian phòng thực hành sáng sủa, các khu vực được sắp xếp gọn gàng, đồng bộ, tạo cảm giác hiện đại và an toàn. Những bộ dụng cụ học tập mới được chuẩn bị cẩn thận, đủ để học sinh có thể bắt đầu ngay những hoạt động trải nghiệm: từ thiết kế, chế tạo cho đến lập trình và thử nghiệm mô hình. Không khí khám phá lan nhanh, hòa vào tiếng trò chuyện rộn ràng của những gương mặt đang háo hức được "chạm" vào khoa học đúng nghĩa.

Không gian ấy khiến tôi hiểu vì sao các giáo viên của trường lại coi công trình này như bước ngoặt. Cô Oanh nhìn những cô cậu học trò của mình, không giấu vẻ xúc động: "Phòng STEM đã thay đổi rất lớn. Không gian hiện đại, thiết bị đầy đủ giúp giáo viên triển khai dạy học trải nghiệm một cách thực chất. Học sinh không chỉ nghe mà được thực hành, được sáng tạo".

Những âm thanh trò truyện, vui cười rộn ràng của thầy và trò Trường Võ Văn Kiệt khiến không khí buổi sáng như có thêm luồng sinh khí mới.

Khi lễ khánh thành chuẩn bị bắt đầu, sân trường đông kín. Đón tiếp chúng tôi trong phòng làm việc, thầy Hiệu trưởng hào hứng bắt đầu câu chuyện với ánh mắt xen lẫn niềm tự hào. Chia sẻ với chúng tôi, thầy nói về hành trình gần 50 năm hình thành và phát triển của ngôi trường, về những thế hệ học trò, về nỗ lực bền bỉ của đội ngũ giáo viên. Nhưng điều thầy nhấn mạnh chính là ý nghĩa của phòng STEM.

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục không thể chỉ dừng lại ở lý thuyết. Học sinh cần được thực hành, trải nghiệm, tư duy phản biện và sáng tạo. Và phòng STEM chính là nơi biến điều đó thành hiện thực, không chỉ giải tỏa áp lực về cơ sở vật chất mà còn mở ra cơ hội học tập mới, thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa vùng sâu, vùng xa và thành thị.

Tôi nhìn thấy nhiều thầy cô xung quanh cũng khẽ gật đầu. Những cái gật đầu đồng tình, thể hiện sự mãn nguyện. Họ đã chờ đợi điều này từ lâu.

Một công trình điểm để nhân rộng ra toàn tỉnh

Chung vui cùng thầy và trò Trường THPT Võ Văn Kiệt trong ngày công trình được đưa vào sử dụng, ông Nguyễn Văn Nguyên - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tỉnh Cà Mau - ghi nhận, phòng thực hành giáo dục STEM do Petrovietnam tài trợ là một bước bổ sung rất đúng lúc cho giáo dục tỉnh nhà. Nhiều năm qua, Cà Mau luôn nỗ lực đổi mới giáo dục, nhưng hạn chế lớn nhất vẫn nằm ở điều kiện cơ sở vật chất: thiếu phòng học đạt chuẩn, thiếu thiết bị, thiếu không gian thực hành để học sinh được tiếp cận khoa học theo cách bài bản. Theo ông, việc có một phòng STEM hoàn chỉnh tại một ngôi trường thuộc xã Phước Long đã giải "nút thắt" mà ngành đang nỗ lực tháo gỡ.

Ông Nguyễn Văn Nguyên nhấn mạnh: "STEM không còn là mô hình thử nghiệm mà đã trở thành yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới - nơi học sinh phải được rèn năng lực nghiên cứu, tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề thông qua hoạt động trải nghiệm". Bởi vậy, ông đánh giá rất cao sự đồng hành của Petrovietnam, xem đây là một điển hình tiêu biểu cho xã hội hóa giáo dục: không chỉ hỗ trợ cơ sở vật chất, mà còn mở ra cơ hội để học sinh vùng xa được tiếp cận công nghệ hiện đại, tiệm cận với môi trường học tập của những địa phương có điều kiện tốt hơn.

Từ công trình đầu tiên này, ông Nguyễn Văn Nguyên cho biết, Sở sẽ tiếp tục phát triển mô hình STEM theo hướng bài bản hơn, từng bước mở rộng đến các trường THCS và THPT khác trong tỉnh. Đồng thời, tăng cường bồi dưỡng giáo viên, xây dựng phong trào nghiên cứu khoa học trong học sinh và tạo ra những sân chơi học thuật để STEM trở thành một phần tự nhiên trong dạy - học, chứ không chỉ dừng lại ở một phòng học mới được khánh thành.

Về phía lãnh đạo tỉnh Cà Mau - ông Nguyễn Minh Luân - Phó Chủ tịch UBND tỉnh cũng nhấn mạnh, việc khánh thành phòng STEM tại Trường THPT Võ Văn Kiệt mang ý nghĩa mở đầu rất quan trọng. Ông thẳng thắn nhìn nhận, Cà Mau đã triển khai giáo dục STEM từ nhiều năm trước, nhưng để có một phòng thực hành đúng nghĩa, đạt chuẩn hiện đại, đủ điều kiện cho giáo viên tổ chức hoạt động trải nghiệm theo yêu cầu mới thì "đây là một trong những phòng đầu tiên" tại địa phương. Chính vì vậy, công trình này như một mô hình nền tảng, có thể sử dụng làm điểm mẫu để nhân rộng ra toàn tỉnh trong thời gian tới.

Lãnh đạo tỉnh Cà Mau cũng đặc biệt nhấn mạnh bối cảnh tỉnh nhà đang thực hiện những nhiệm vụ mang tính đột phá theo tinh thần Nghị quyết 71. Theo ông, để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, không thể chỉ dừng lại ở lý thuyết, học sinh phải có môi trường thực hành, được tiếp xúc với thiết bị, với công nghệ và được huấn luyện tư duy khoa học từ sớm. 

Phòng STEM do Petrovietnam đầu tư xây dựng - ở một trường vùng xa như Phước Long - được đánh giá là công trình có tác động trực tiếp, tạo chuyển biến rõ rệt trong cách học, giúp học sinh hứng thú, chủ động hơn và giúp giáo viên mạnh dạn đổi mới phương pháp giảng dạy. Những điều đó, theo lãnh đạo tỉnh, chính là giá trị mà một công trình giáo dục cần mang lại.

Hành trình "ươm mầm tri thức" của Petrovietnam

Việc đầu tư phòng học STEM được Petrovietnam xác định là một trong những hoạt động mang tính chiến lược, xuất phát từ yêu cầu phát triển khoa học - công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước trong giai đoạn mới. Định hướng này nhất quán với tinh thần các nghị quyết của Trung ương về đổi mới sáng tạo và phát triển lực lượng lao động cho kỷ nguyên kinh tế số, trong đó giáo dục phổ thông đóng vai trò đặt nền móng.

Từ cách tiếp cận đó, Petrovietnam đã triển khai chương trình STEM Innovation Petrovietnam với quy mô lớn, đồng bộ và có cấu trúc rõ ràng, nhằm tạo ra một hệ sinh thái học tập - nơi học sinh được thực hành, được chế tạo, được lập trình và thử nghiệm ý tưởng - thay vì chỉ tiếp cận khoa học qua mô tả. Các phòng thực hành giáo dục STEM không chỉ giải quyết nhu cầu cơ sở vật chất của từng địa phương, mà còn giúp hình thành môi trường học tập hiện đại, khuyến khích tư duy sáng tạo và năng lực giải quyết vấn đề ngay từ bậc phổ thông.

Tập đoàn xác định rất rõ rằng, trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng, công nghiệp hóa đi kèm với yêu cầu đổi mới công nghệ, tri thức khoa học - kỹ thuật chính là nền tảng để quốc gia phát triển bền vững. Chính vì thế, việc đầu tư cho giáo dục phổ thông - đặc biệt là những trường còn nhiều khó khăn - không phải hoạt động đơn lẻ mà là một phần trong chiến lược dài hạn về phát triển tri thức, như ông Trần Quang Dũng - Phó Bí thư thường trực Đảng ủy Tập đoàn nhấn mạnh: "Tài nguyên là hữu hạn, nhưng sự sáng tạo của con người thông qua khoa học - công nghệ mới là nguồn tài nguyên vô hạn". Điều này không chỉ phản ánh triết lý phát triển của Petrovietnam, mà còn lý giải vì sao Tập đoàn lựa chọn đồng hành cùng ngành giáo dục theo cách bài bản và có hệ thống.

Các phòng STEM do Petrovietnam tài trợ không chỉ hỗ trợ dạy - học, mà còn tạo ra tác động lan tỏa: học sinh được tiếp cận công nghệ hiện đại, giáo viên có điều kiện đổi mới phương pháp, địa phương có mô hình mẫu để nhân rộng và ngành giáo dục có thêm nguồn lực để triển khai chương trình phổ thông mới. Đó là chuỗi giá trị mà Petrovietnam kỳ vọng khi đặt nền cho một mạng lưới 100 phòng STEM trên toàn quốc trong năm 2025 - một mạng lưới vận hành như những "vườn ươm" tri thức, nơi thế hệ trẻ có thể nuôi dưỡng đam mê khoa học và hướng đến những ngành nghề mà đất nước đang rất cần trong bối cảnh phát triển mới.

Buổi lễ kết thúc, chúng tôi quay lại phòng STEM một lần nữa. Các nhóm học sinh vẫn đang say sưa bên những bộ robot lập trình. Tiếng nhạc lễ hội đã ngưng lại từ lâu, song tiếng nói cười, tiếng bước chân háo hức của từng tốp học sinh vẫn tiếp tục vang lên, như tạo thành một bản hòa âm chào mừng những người trẻ vừa tìm thấy một cánh cửa mới để thỏa đam mê sáng tạo.

Giữa căn phòng thực hành giáo dục STEM khang trang, hiện đại, tôi chợt nhớ lại một câu nói của Chủ tịch HĐTV Petrovietnam Lê Mạnh Hùng trong một chương trình đào tạo nguồn nhân lực trẻ cho Tập đoàn: "Không phải lúc nào chúng ta cũng có điều kiện để xây dựng tương lai cho thế hệ trẻ, nhưng chúng ta luôn có điều kiện để xây dựng thế hệ trẻ cho tương lai". Và chương trình STEM Innovation Petrovietnam chính là một trong những cách thiết thực nhất để Petrovietnam từng bước hiện thực hóa mục tiêu của mình trong hành trình kiến tạo thế hệ tương lai cho đất nước./.