Kì thi tuyển sinh vào lớp 10 trên cả nước đã khép lại. Hàng triệu gia đình đang sống trong những cung bậc cảm xúc khác nhau: có háo hức, có vui, có buồn và cũng có không ít nỗi lo âu, trăn trở. Điều này phản ánh rõ sự quan tâm sâu sắc của gia đình, xã hội đối với nền giáo dục nước nhà và tương lai của thế hệ trẻ.

Khoảng cách điểm số là một thực trạng đáng báo động

Nhìn vào bảng điểm của nhiều tỉnh thành, có thể nhận thấy một thực tế đáng buồn: sự cách biệt quá lớn về điểm số giữa học sinh thành thị và nông thôn. Kì thi tuyển sinh năm nay, trừ các trường chuyên được nhân đôi điểm môn chuyên, hầu hết các trường công lập đều không nhân đôi hệ số cho các môn thi.

Đề thi tuyển sinh các tỉnh thành được đánh giá là phù hợp, vừa sức với đa số học sinh. Thế nhưng, nhìn mức điểm chuẩn, điểm chuẩn dự kiến ở nhiều vùng nông thôn, những người quan tâm đến ngành giáo dục không khỏi chạnh lòng. Nhiều nơi, chỉ cần 2 - 3 điểm mỗi môn là thí sinh đã trúng tuyển.

Vậy nên, nhiều người cho rằng, việc tổ chức một kì thi tuyển sinh chỉ làm tốn kém thời gian, công sức, tiền bạc của phụ huynh, Nhà nước mà thôi. Nhưng thử nghĩ lại, đã thi mà còn như vậy, nếu không thi, liệu học sinh có còn động lực để học tập?

Điều cần bàn, không ít vùng nông thôn có đời sống kinh tế khá giả nhưng việc học hành của con em vẫn còn rất yếu. Phải chăng các em không chịu học, thầy cô giảng dạy chưa hiệu quả hay vì một lý do nào khác? Những câu hỏi này đến nay vẫn chưa có một câu trả lời thỏa đáng.

Vòng luẩn quẩn "học để thi, thi để học"

Hiện nay, áp lực điểm số và thi cử đang đẩy học sinh vào một guồng quay không ngừng. Nhiều em học không phải vì niềm đam mê tri thức hay mong muốn khám phá, mà chủ yếu để đối phó với các kỳ kiểm tra, thi cử.

Kiến thức được nhồi nhét, ghi nhớ một cách máy móc để đạt điểm cao, rồi nhanh chóng bị lãng quên sau khi kỳ thi kết thúc. Hệ luỵ, nhiều học sinh có điểm số cao nhưng lại thiếu hụt nghiêm trọng các kỹ năng mềm, khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề.

Học sinh ít khi chủ động tìm tòi, nghiên cứu hay tự giải quyết vấn đề mà thường chờ đợi sự hướng dẫn từ thầy cô, hoặc phụ thuộc vào các lớp học thêm dày đặc. Các em học cách làm theo khuôn mẫu mà thiếu đi sự sáng tạo và độc lập. Vì vậy, khi đứng trước những vấn đề thực tế, nhiều em cảm thấy lúng túng, không biết bắt đầu từ đâu.

Vòng luẩn quẩn này còn kìm hãm sự phát triển toàn diện của học sinh. Khi việc học chỉ tập trung vào điểm số, các em ít có cơ hội phát triển các kỹ năng quan trọng khác như làm việc nhóm, giao tiếp, quản lý thời gian hay tư duy sáng tạo. Việc thiếu hụt kỹ năng sống và các kĩ năng thiết yếu khác khiến các em bị động, khó thích nghi với môi trường mới và dễ gặp khó khăn khi đối mặt với thử thách.

Để hoá giải vòng luẩn quẩn này, cần có sự thay đổi từ nhiều phía. Nhà trường và giáo viên cần khuyến khích tư duy phản biện, đề cao phương pháp học chủ động thay vì chỉ tập trung truyền thụ kiến thức. Phụ huynh cần bớt áp lực điểm số, thay vào đó hãy nuôi dưỡng niềm yêu thích học tập và rèn luyện kỹ năng sống cho con.

Chỉ khi đó, thế hệ học sinh trung học cơ sở nói riêng và học sinh trung học phổ thông nói chung mới có thể phát triển toàn diện. Các em không chỉ đạt được điểm cao trong các kỳ kiểm tra, thi cử mà còn trở thành những người tự tin, có khả năng tự học và thích nghi với xã hội không ngừng thay đổi.