Phải làm gì khi bị lừa đảo trực tuyến?

Người dân phải làm gì khi trở thành nạn nhân của lừa đảo trực tuyến?

Theo Cẩm nang nhận diện và phòng chống lừa đảo trực tuyến của Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông), lừa đảo trực tuyến là vấn đề đã và đang nhận được nhiều sự quan tâm của toàn xã hội. Các đối tượng xấu lợi dụng bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin để thực hiện nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao.

Thời gian vừa qua, các vụ lừa đảo trực tuyến đã và đang diễn biến phức tạp trên môi trường số. Theo ghi nhận của Cục An toàn thông tin, trong 6 tháng đầu năm 2023, tình hình lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam tăng 64,78% so với cùng kỳ năm ngoái; tăng 37,82 % so với 6 tháng cuối năm 2022.

1 trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng này được xác định đến từ nhận thức của người sử dụng. Các cuộc tấn công mạng có xu hướng tập trung chủ yếu vào con người thay vì máy móc, thiết bị.

Có 3 nhóm lừa đảo chính (giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản và các hình thức kết hợp khác) với 24 hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam, nhắm vào các nhóm đối tượng: người cao tuổi, trẻ em, sinh viên/thanh niên, các đối tượng công nhân/người lao động, nhân viên văn phòng.

Mỗi nhóm đối tượng ở độ tuổi khác nhau, kẻ xấu sẽ thực hiện những hình thức dẫn dụ khác nhau, mục tiêu chung là lấy lòng tin, đánh cắp thông tin người dùng, sau đó chiếm đoạt tài sản.

Tuy nhiên, nếu đã lỡ "sập bẫy" những kẻ lừa đảo trực tuyến, người dân cần làm gì?

Theo Cục An toàn thông tin, nếu đã bị lừa đảo, người dân cần dừng ngay việc gửi tiền và chặn tất cả các liên lạc từ kẻ lừa đảo; liên hệ ngay lập tức với ngân hàng và tổ chức tài chính để báo cáo lừa đảo và yêu cầu họ dừng mọi giao dịch. Đồng thời thu thập và lưu lại bằng chứng và làm đơn tố giác gửi tới cơ quan công an nơi lưu trú.

Người dân nên cảnh báo cho gia đình và bạn bè về trò lừa đảo này để họ có thể đề phòng những trò lừa đảo tiếp theo có thể xảy ra; theo dõi và cập nhật các thông tin, tình huống, dấu hiệu về lừa đảo trực tuyến tại Cổng không gian mạng quốc gia (khonggianmang.vn)

Nếu thông tin cá nhân (tên, số điện thoại, email, địa chỉ, giấy tờ tùy thân) đã bị rò rỉ do vi phạm dữ liệu, người dân cần báo cáo vi phạm dữ liệu cho các tổ chức tài chính. Đồng thời tạo một mật khẩu mới mạnh hơn và đảm bảo rằng chưa từng sử dụng mật khẩu đó trước đây. Nếu đã sử dụng mật khẩu bị rò rỉ ở bất kỳ nơi nào khác, hãy thay đổi mật khẩu ở đó.

Người dân cần cảnh giác với liên lạc đáng ngờ, chặn hoặc không trả lời người lạ và không nhấp vào bất kỳ liên kết đáng nghi nào và theo dõi chặt chẽ tài khoản ngân hàng.

Nếu đã bị kẻ lừa đảo truy cập vào máy tính hoặc điện thoại, người dân cần cập nhật phần mềm bảo mật và quét virus. Xóa mọi thứ được xác định là có vấn đề và đặt lại mật khẩu các thiết bị. Đối với điện thoại đã bị xâm nhập, hãy báo cáo với nhà cung cấp dịch vụ viễn thông, thay đổi mật khẩu hoặc mã pin, chặn các cuộc gọi lừa đảo và xem xét thay đổi số điện thoại.

Ngoài ra, người dân có thể nhờ chuyên gia công nghệ thông tin kiểm tra trực tiếp thiết bị của mình.

Danh sách các cơ quan, tổ chức an ninh mạng, an toàn thông tin

Nếu cần tư vắn, hướng dẫn hoặc tố giác tội phạm liên quan đến lừa đảo trực tuyến, người dân có thể liên hệ đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về an ninh mạng, an toàn thông tin sau:

1. Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05), Bộ Công an; hoặc Cục Cảnh sát hình sự (C02) trực thuộc Bộ Công An.

Tại mỗi địa phương, liên hệ Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05).

2. Cục An toàn thông tin (AIS), trực thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông. Cục An toàn thông tin là cơ quan quản lý nhà nước và thực thi pháp luật về an toàn thông tin, điện thoại 024 3209 6789; email ais@mic.gov.vn.

3. Bộ Tư lệnh Tác chiến không gian mạng (Bộ Tư lệnh 86), Bộ Quốc phòng Việt Nam.

Bên cạnh đó Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương tại 63 tỉnh/thành phố là cánh tay nối dài của Bộ Thông tin và Truyền thông tại các tỉnh, thành phố.

5. Hiệp hội an toàn thông tin Việt Nam (VNISA), số điện thoại: 024 62901028; email info@vnisa.org.vn.

6. Các doanh nghiệp an toàn thông tin của Việt Nam: Bkav, VNPT Cyber Immunity, Viettel Cyber Security, CMC Cyber Security, FPT IS, HPT, MISOFT và VNCS...

7. Liên minh tuyên truyền nâng cao nhận thức, kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin cho người dân trên không gian mạng do Cục An toàn thông tin (AIS) và Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) chủ trì điều phối cùng 8 đơn vị sáng lập VNPT, Viettel, MobiFone, CMC, Bkav, VNG, TikTok và Cốc Cốc.

Ngoài ra, để tránh trở thành nạn nhân của lừa đảo trực tuyến, theo Bộ Công an và Cục An toàn thông tin, có 3 kỹ năng cơ bản người dân cần nắm vững: