Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán và bức ảnh hai cụ Văn

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã mang bí danh Văn suốt cuộc đời cách mạng hơn 70 năm của mình. Nhạc sĩ Văn Cao cũng thường ký chữ Văn dưới các tác phẩm âm nhạc, hội họa mà ông sáng tác. 

Tôi ngồi ngắm nhìn lại bức hình chụp 2 cụ Văn và nghe nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán kể chuyện đã chụp bức ảnh này thế nào.

Nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán kể: "Hôm đó là mồng 5 Tết Nhâm Thân (1992), tôi có nhận được bức thư tay của nhạc sĩ Văn Cao nhờ tôi đến chụp ảnh cho ông. Vì hôm đó Đại tướng Võ Nguyên Giáp sẽ tới thăm ông.

Ngày hôm sau, dù giờ hẹn là 15 giờ nhưng tôi đã chuẩn bị mọi thứ rồi đến từ 14 giờ. Lúc đến, tôi thấy cụ Văn Cao đã mặc sẵn quần áo nghiêm chỉnh và đang uống rượu. Khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đến, cụ gật đầu chào rồi vào ngồi. Họ đến gặp nhau giản dị đến vô cùng.

Sau đó, Đại tướng và Nhạc sĩ ngồi tâm sự, phu nhân của 2 cụ cũng ngồi nói chuyện với nhau. Và bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng nhạc sĩ Văn Cao ngồi trầm ngâm bên nhau đã ra đời trong cuộc gặp mặt ấm áp, thân tình đó.

Sau này, khi ngắm nhìn bức ảnh, nhiều người vẫn nói với tôi rằng bức ảnh buồn quá. Đứng trước bức ảnh, độc giả cũng thấy tâm trạng khó tả. Đại tướng và nhạc sĩ Văn Cao ngồi lặng lẽ bên nhau, im lìm trầm mặc như 2 pho tượng. Cả hai cụ đều không có ý thức được rằng đang có người chụp mình. Họ như đang đắm vào hồi ức, một câu chuyện quá khứ nào đó, không khí trầm buồn lắm. Tôi đã bắt ngay được khoảnh khắc ấy. Tôi đã chụp hàng chục kiểu nhưng khi về chỉ lọc được ra 2 bức ưng ý.

Bình thường, nhạc sĩ Văn Cao không thích chụp ảnh. Nhưng hôm Đại tướng Võ Nguyên Giáp tới thăm, nhạc sĩ vui vẻ lắm. Và đó cũng là một trong số ít lần nhạc sĩ Văn Cao viết thư nhờ bạn bè chụp ảnh… Và tôi cũng không bỏ lỡ cơ hội này".

Từ đó đến nay, kể từ cái ngày mồng 6 Tết Nhâm Thân 1992 ấy, mỗi khi nhắc đến nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán, người ta vẫn nhắc đến bức ảnh lịch sử chụp Đại tướng Võ Nguyên Giáp và nhạc sĩ Văn Cao. 

Bức ảnh này được Nguyễn Đình Toán chụp đã rất lâu nhưng chỉ sau khi Đại tướng mất ông mới cho in. Sau này, bức ảnh không chỉ là những là tư liệu quý của Việt Nam mà của cả quốc tế. Đó là hình ảnh một vị tướng huyền thoại của thế kỷ 20 và một người tải được hồn nước qua ca khúc Tiến quân ca trở thành Quốc ca.

Bức ảnh không những là một chân dung đẹp của 2 cụ Văn, mà còn là một tác phẩm để đời của nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán. Đó là một khoảnh khắc quý giá của lịch sử mà không phải nhiếp ảnh gia nào cũng có thể có được cơ hội chứng kiến và ghi lại.

Rồi tôi lại nghĩ, nếu như hôm đó, giây phút đó, nếu như hai cụ Văn không ngồi bên nhau trầm mặc và buồn thẳm tự sâu trong trái tim mình toát ra thần thái như thế, thì nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán cũng khó có thể tạc nên một khúc bi tráng bằng ảnh như chính số phận và cuộc đời hai cụ Văn đẹp đến như vậy.