Liên tiếp các vụ ngộ độc cồn công nghiệp

Thủ phạm gây ra chết người

Khoảng 23 giờ 30 ngày 3/8, khi hết khách, 6 nhân viên (là sinh viên làm thêm) quán nhậu "Mr Bao" của ông Đ.Q.T, ở đường Tăng Nhơn Phú, phường Phước Long B, thành phố Thủ Đức cùng ăn nhậu tại sân nhà hàng, có mời thêm 2 bạn nữ sinh viên. Tám người uống hết can rượu 5 lít, đến khoảng 4 giờ sáng thì dọn dẹp ra về. 

Chiều 5/8, ông T được báo N.T.T - một trong 8 người nhậu mệt mỏi, tím tái…, mọi người gọi xe cấp cứu nhưng T đã tử vong trong nhà trọ. 

Nhà hàng thấy các nhân viên cùng nhậu đêm trước biểu hiện lơ mơ, nên đã đưa đến bệnh viện Lê Văn Việt, Thủ Đức... Đến 15 giờ 30 ngày 5/8, nhân viên N.V.C tử vong tại viện. 

Các bệnh nhân khác được chuyển đến bệnh viện Nhân dân Gia Định cấp cứu. Riêng hai nạn nhân N.V.T và L.T.N.H, người thân thấy biểu hiện mệt, ói, đau đầu nhiều, môi tím tái, nên đã đưa vào bệnh viện đa khoa khu vực Thủ Đức chiều 5/8; xét nghiệm thấy hai người có nồng độ Methanol máu cao... 

Bệnh viện Nhân dân Gia Định thông tin, 4 nạn nhân chuyển tuyến đến đây đều 20 tuổi, chẩn đoán ngộ độc Methanol. Có 2 người phải nằm đơn vị chăm đặc biệt - Hồi sức tích cực - Chống độc. 

Thứ nhất là L.Q.K, đau đầu, chóng mặt, nồng độ Methanol máu 246.46 miligam/dexiLit, phải lọc máu. Theo y văn, nồng độ 20miligam/dexiLit đã gây ngộ độc, trên 50 miligam/dexiLit phải lọc máu cấp cứu và trên 80miligam/dexiLit đã có thể tử vong. 

Thứ hai là T.T.G.M, lơ mơ, lay gọi không trả lời, phải thở oxy qua ống canula (có 2 đường đưa oxy vào 2 bên mũi)… Người nhà cho biết, trước khi đến viện nạn nhân nôn ói nhiều, đau đầu, chóng mặt, đau bụng, rồi co giật. Xét nghiệm thấy toan chuyển hóa nặng, tăng kali máu, nên chỉ định đặt nội khí quản, thở máy, lọc máu. Hai nạn nhân V.V.Đ (nam) và N.T.T.V (nữ) tỉnh, tiếp xúc được, theo dõi và điều trị ở khoa Nội tiết - Thận.

Phòng Y tế thành phố Thủ Đức thông tin, các bệnh nhân tự mua đồ nhậu ở quán khác mang về; can rượu 5 lít đã uống hết dán giấy ghi chữ "Rượu" lấy từ trong kho thực phẩm nhà hàng. Ông T khai, nhân viên cũ của quán tên Tr, 20 tuổi, gọi, nên tiệm tạp hóa đưa đến nhà hàng 5 can nước suối. Khi lấy ra bán thì phát hiện một can nghi ngờ là rượu, nên dán giấy viết chữ "Rượu", cất vào kho khoảng tháng 5.2022. Ngày 3/8, những người trong nhóm nhậu xin quản lý cho uống can rượu này. Họ còn pha thêm nước ngọt Sting vào can rượu. 

Ông T khai, chỉ có Tr biết địa chỉ bán 5 bình nước, nhưng Tr hiện đã nghỉ việc, chưa liên hệ được nên Đoàn kiểm tra chưa xác minh được nơi bán. Nhà hàng đóng cửa, ngừng hoạt động từ ngày 6/8. Cơ quan chức năng không thu được mẫu thực phẩm và đồ uống trong bữa nhậu. Ngày 8/8, công an Thủ Đức đã xác định được cửa hàng tạp hóa bán 5 can nước cho quán "Mr Bao" ở phường Phước Long B và đã khám xét, lấy mẫu phục vụ điều tra.

Cần rạch ròi hai loại rượu Ethanol và Methanol

Ethanol (alcol Ethylic, rượu Ethylic) là thực phẩm, Methanol (alcol Methylic, rượu Methylic) không phải thực phẩm, độc đến mức chết người, tuy nhiên cả hai loại này đều y như nhau về tính chất lý học: Không màu, mùi hắc, vị cay, không thể phân biệt bằng nhìn, ngửi, uống! 

Giống Ethanol, Methanol hấp thu 100% vào máu và chuyển hóa, đào thải theo ba dạng: Thủy phân thành Cacbonic và nước; đào thải nguyên dạng (CH3OH) theo đường thở và tiết niệu; nhưng nguy hiểm nhất là oxy hóa thành Formaldehyte (Formol) - chất ướp xác kịch độc - trong cơ thể. Formaldehyte tiếp tục oxy hóa thành axít Formic làm máu bị axít hóa (bình thường pH máu 7,34 - 7,4), gọi là toan chuyển hóa. 

Nồng độ cao axít Formic làm suy gan, thận; tổn thương dây thần kinh thị giác (đôi dây thần kinh sọ não số 2) và võng mạc mắt - nơi tập trung các tế bào thị giác phụ trách chức năng nhìn; phù gai thị giác (ở đáy mắt, nơi thần kinh thị giác bắt nguồn từ trung tâm thị giác ở vỏ não đi vào nhãn cầu từ phía sau, có hình tròn hoặc hình oval đứng (thấy khi soi đáy mắt) - rìa gai thị sưng nề, mờ; giật nhãn cầu. 

Vì thế nếu thoát chết thị lực thường suy giảm trầm trọng hoặc mù hoàn toàn, cho dù nguyên thủy Methanol có độc tính thấp hơn nhiều. Liều độc Methanol với người lớn 0,12% - 0,15% (tương đương 30 - 100ml loại 40%); uống 5 - 10ml đã ngộ độc, ngưỡng 0,05% đã có thể làm mù. 

Methanol vào máu nhanh hơn Ethanol, nhưng lại đào thải chậm hơn 5 - 7 lần (do oxy hóa chậm) vì thế càng nguy hiểm hơn. Ngộ độc biểu hiện bằng đau đầu, chóng mặt, giảm trương lực cơ (cơ mềm nhũn) và giảm cơ lực (giảm, mất khả năng xách, mang, vác...); đau bụng, nôn mửa; nhìn mờ, rối loạn phân biệt màu sắc; khó thở, tím tái; co giật hoặc ngủ mê mệt, không đáp ứng các kích thích; hôn mê, giãn đồng tử; rối loạn điện giải; chết sau 6 - 12 giờ hoặc sau vài ngày do toan chuyển hóa gây suy gan, suy thận cấp (thiểu hay vô niệu, nước tiểu đỏ hay sẫm màu do tiêu cơ vân), trụy tim mạch (nhịp tim chậm, tụt huyết áp). 

Đôi khi xuất huyết não biểu hiện bằng triệu chứng cổ cứng và các dấu màng não hoặc tụt hạnh nhân tiểu não do phù não. Tuy nhiên, chẩn đoán lâm sàng (không có kết quả kiểm nghiệm) ngộ độc Methanol không dễ vì các triệu chứng giống như ngộ độc Ethanol như cồn cào dạ dày, ruột; nôn, buồn nôn; đau đầu; thở nhanh; mệt mỏi; giãn đồng tử (làm nhìn mờ). 

Nếu người nghiện rượu Ethylic bị ngộ độc Methylic càng dễ nhầm lẫn cho cả người nhà và thầy thuốc, vì nhiều người ngộ độc Methanol là những người nghiện rượu Ethylic mãn tính (thường say rượu). Nếu uống rượu Ethylic có lẫn Methylic thì các triệu chứng ngộ độc xuất hiện muộn, càng gây khó khăn cho chẩn đoán. 

Người nhà có thể phát hiện ngộ độc Methanol nếu bệnh nhân nhìn thấy các chấm sáng nhảy hay thấy toàn màu trắng, mất phản xạ với ánh sáng (chiếu và tắt nguồn sáng đèn pin điện thoại vào mắt, đồng tử không co)... Chẩn đoán xác định ngộ độc Methanol bằng định lượng Formate (là muối hay sản phẩm ester hóa của axit Formic) máu. 

Chụp CT.Scanner sọ não và cộng hưởng từ (MRI) để phát hiện phù và hoại tử các vùng chất xám của não, trong đó có một nhân xám trung ương gọi là nhân bèo, có giá trị tiên lượng. Những tổn thương này giải thích các di chứng ngộ độc Methanol (nếu thoát chết) như hội chứng Parkinson; vận động chậm; đờ đẫn hay mất trí. Nói Methanol (CH3OH) là cồn công nghiệp vì thường được dùng làm dung môi trong công nghiệp (pha chế sơn; tẩy rửa (lau rửa máy photocopy, kính ô tô); làm sạch gỗ; chất chống đông lạnh; chế nước hoa; hòa vecni đánh gỗ...), tuy nhiên còn dùng cả Ethanol (C2H5OH) cho mục đích này, nên nói "cồn công nghiệp" còn được hiểu là cả Ethanol không tinh khiết do có lẫn các tạp chất (thường là độc) hàm lượng thấp như các Aldehyt trong đó có Furfural - chất gây ung thư; Methanol; rượu bậc cao; các loại axit cố định, bay hơi; các chất ester hóa; các chất cặn... 

Methanol độc gấp trăm lần Ethanol

Có điều Methanol độc gấp trăm lần Ethanol. Theo y văn thì ngộ độc Methanol có giai đoạn tiềm ẩn khoảng 18 - 24 giờ và tỷ lệ tử vong khoảng 30%, nhưng nhiều vụ ngộ độc Methanol tử vong nhanh chóng và tỉ lệ cao hơn. Ví dụ năm 2005, ở An Giang, 9 người uống rượu độc, thì 6 người chết trước khi vào viện, 2 người chết tại bệnh viện tỉnh, duy nhất 1 người được cứu sống - tất cả xảy ra trong vòng 24 giờ kể từ khi uống rượu. Tháng 10/2008, bệnh viện Chợ Rẫy, thành phố Hồ Chí Minh cấp cứu 31 ca ngộ độc Methanol thì 11 ca tử vong…

Khi các nạn nhân ở Thủ Đức còn chưa rõ ra sao thì ngày 6 và 7/8, bệnh viện Nhân dân Gia Định lại nhận thêm 5 người ngộ độc Methanol khác, lần lượt là T.C.T, 18 tuổi, ở Hậu Giang; đến P.T.Q, 21 tuổi, ở quận 1; N.D.L, 28 tuổi, quận 3; N.V.Đ, 25 tuổi, quận Bình Thạnh; P.H.Th, 31 tuổi, quận 7, thành phố Hồ Chí Minh. Năm người này cùng nhóm nhậu và ngộ độc do đổ "nhầm" cồn rửa tay - chính là Methanol - vào rượu, trong đó T.C.T có nồng độ Methanol máu 242,25 miligam/dexiLit!

Tháng 01, bệnh viện Xuyên Á, tỉnh Tây Ninh cấp cứu hai nam giới 45 và 28 tuổi, cùng uống loại rượu không rõ nguồn gốc trước khi nhập viện một ngày. Sáng hôm sau, cả hai nôn ói liên tục, mệt lả, thở nhanh, đến chiều rối loạn tri giác, khó tiếp xúc, khó thở nặng. Xét nghiệm thấy đều toan chuyển hóa nặng, kali máu tăng rất cao, tổn thương thận cấp. Phải chỉ định lọc máu cấp cứu...

Tháng 02, một ngày sau uống rượu mua ở cửa hàng tạp hóa, người đàn ông Hà Nội 43 tuổi, đau đầu, nhìn mờ, mất ý thức… 

Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc trung tâm chống độc, bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội cho hay, bệnh nhân đến viện khi đã hôn mê sâu, đồng tử giãn, huyết áp tụt, khó thở, co giật. Nồng độ Methanol máu 182,51miligam/dexiLit; chụp CT.Scanner đã tổn thương não… 

Từ đầu năm đến nay Hà Nội có 2 vụ ngộ độc Methanol. Bác sĩ Lê Tiến Dũng, khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, bệnh viện Bãi Cháy, Quảng Ninh cho biết, một ông 67 tuổi được đưa vào cấp cứu do sốt cao từng cơn, ý thức chậm dần rồi hôn mê… Bệnh nhân này có bệnh Gout, uống rượu nhiều năm, vừa xuất viện sau đợt điều trị ở khoa Hồi sức tích cực - Chống độc vì xuất huyết não đa ổ do ngộ độc Methanol, thì 5 ngày sau lại vào viện. Lần này, xét nghiệm thấy toan chuyển hóa nặng, suy đa tạng. Chụp CT.Scanner lại thấy có nhiều ổ xuất huyết nhu mô bán cầu đại não hai bên. Chẩn đoán hôn mê do xuất huyết não, di chứng ngộ độc Methanol. Phải đặt nội khí quản, thở máy, kiểm soát huyết động..., tiên lượng xấu, nguy cơ cao tử vong…

Ngày 12/7, bệnh viện Nhân dân Gia Định, thành phố Hồ Chí Minh cấp cứu ông K.V, 52 tuổi. Ông V uống rượu mua, khoảng giờ sau thấy khô, nóng rát họng, đau đầu, tối sầm mặt, ngất xỉu ngoài đường. Nồng độ Methanol máu 125,2 miligam/dexiLit. Bảy tháng đầu năm, thành phố Hồ Chí Minh có 7 tử vong do Methanol; Lâm Đồng có 2 tử vong… Ngày 22/7, bà N.T.L, 37 tuổi và Đ.T.L, 44 tuổi, cùng ở xã Tân Hưng, huyện Cái Nước được đưa đến bệnh viện tỉnh Cà Mau khi đã hôn mê sâu, mạch và huyết áp bằng 0, chẩn đoán ngộ độc Methanol. Chỉ định thở máy, lọc máu, bù nước tức thì, nhưng đều không qua khỏi.

Ở các nước nghèo hoặc đang phát triển, do rượu đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm đắt so với túi tiền của những người thu nhập thấp nên tập quán uống rượu tự nấu, tự pha chế phổ biến và đây là "mảnh đất màu mỡ" để Methanol trà trộn. Có điều, thời kỳ chiến tranh chống Mỹ và những năm sau 1975 của Thế kỷ trước, Việt Nam hiếm hoi có ngộ độc Methanol. 

Pha thêm Methanol vào rượu, bất chấp độc hại

Từ đầu Thế kỷ 21, hàng năm Việt Nam có khoảng trên 1.000 ca ngộ độc Methanol và trên 20 tử vong (thống kê của Bộ Y tế). Hẳn nhiều người còn nhớ vụ "Rượu nếp 29 Hà Nội" làm chết 6 người năm 2014. Kiểm nghiệm thấy "thương hiệu" này có hàm lượng Methanol gấp 2.000 lần mức cho phép. Giám đốc công ty cổ phần xuất nhập khẩu 29 Hà Nội khai dùng 15.300 lít trong số 18.000 lít cồn mua của một Công ty trách nhiệm hữu hạn hoá chất (qua môi giới ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), để pha chế thành "Rượu nếp 29 Hà Nội". Lô rượu này có Methanol là do "nhầm" cồn công nghiệp với cồn thực phẩm do không kiểm soát quá trình nhập và không kiểm nghiệm cồn trước khi đóng chai. 

Đây là một điển hình coi nhẹ mạng sống con người do hiểu biết tùy tiện, ấu trĩ về quy trình sản xuất rượu. Khâu đầu tiên trong quy trình này là phải có cồn thực phẩm tiêu chuẩn tức là hàm lượng những chất độc hại như các Aldehyt, Methanol, rượu bậc cao, axít cố định và bay hơi, ester, cặn, Bazơ Nitơ bay hơi... phải ở mức cho phép (rất thấp); đặc biệt, chất Furfural (C5H4O2) - một Aldehyt độc gây ung thư phải bằng 0. Chất lượng cồn phải đăng ký với nhà quản lý (để kiểm tra và toàn cầu đều phải tuân theo quy trình này), sau đó mới pha chế hương liệu, đường Saccarose... theo bí quyết riêng. 

Lại có cả những kẻ nấu rượu Ethylic thương mại bán linh hồn cho quỷ dữ, chủ ý pha thêm Methanol nồng độ thấp để tăng độ "phê", bất chấp độc hại!

Ấn Độ là nước có tử vong do Methanol nhiều nhất toàn cầu. Năm 1991, ở New Delhi có trên 200 tử vong do thuốc chữa tiêu chảy có lẫn Methanol; năm 1992, ở Cuttack có 162 người chết do uống rượu có Methanol; năm 2009, ít nhất 30 người ở bang Uttar Pradesh và hơn 100 người ở bang Gujarat chết do rượu độc; năm 2011, gần 170 người ở bang Tây Bengal tử vong cùng nguyên nhân; tháng 1.2016, ít nhất 29 người ở bang Uttar Pradesh thiệt mạng vì rượu độc thì tháng 7.2016 bang này lại có 21 người chết, 6 người bị mù vì Methylic, nhiều người khác phải nằm viện. 

Hình như quy định phạt tù đến 15 năm đối với vi phạm quản lý chất độc; đến chung thân với tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng hoặc mua bán trái phép chất độc của Bộ Luật hình sự và phạt tiền tối đa đối với một hành vi vi phạm hành chính của cá nhân trong lĩnh vực hóa chất là 50.000.000 đồng (gấp đôi với tổ chức) của Nghị định 71/2019/NĐ-CP (đang có hiệu lực) là không đủ răn đe hay sao ấy!

Vì thế người dân tự liệu lấy mình: Không uống rượu không rõ nguồn gốc!