Giữ nghề làm cờ như giữ hồn quê

Thôn Từ Vân (xã Lê Lợi, Hà Nội) từ lâu được biết đến là cái nôi của nghề làm cờ truyền thống. Cho đến hiện nay, Nhiều gia đình sinh sống trong thôn vẫn duy trì công việc này như một truyền thống tốt đẹp.

Không chỉ sản xuất cờ Tổ quốc, người dân nơi đây còn làm cờ hội, cờ lễ, cờ di sản phục vụ cho các dịp trọng đại và lễ hội trên khắp cả nước. Từ những tấm vải nhiều sắc màu, qua bàn tay khéo léo của người thợ, mỗi lá cờ được sinh ra mang theo niềm tự hào thiêng liêng của dân tộc Việt.

Dẫu mang hơi thở truyền thống, nghề làm cờ Từ Vân vẫn đang thích ứng với thời đại mới. Nếu trước kia sản phẩm chủ yếu phục vụ đình, chùa, lễ hội, thì nay làng đã mở rộng thị trường ra cả nước. Cờ Từ Vân xuất hiện trong các sự kiện lớn, ngày kỷ niệm, lễ khánh thành, thậm chí cả trong những chương trình du lịch văn hóa.

Nghề làm cờ sống cùng thời đại

Giờ đây, cùng với sự phát triển của xã hội, nghề làm cờ còn góp phần quảng bá hình ảnh địa phương. Nhiều đoàn du khách đến tham quan làng nghề, tận mắt chứng kiến quá trình làm cờ, thậm chí được tự tay cắt, thêu, dán họa tiết - một trải nghiệm thú vị giúp họ hiểu hơn về giá trị của nghề thủ công Việt Nam.

Trong làng hiện có nhiều xưởng sản xuất cờ lớn và phổ biến không chỉ ở trong làng mà còn trên khắp cả nước. Hằng ngày, các xưởng phải làm liên tục và tăng ca không ngừng nghỉ để hoàn thiện được số lượng cờ lớn mà khách hàng đặt mua.

Bà Nguyễn Thị Nguyệt chia sẻ rằng gia đình đã gắn bó với nghề làm cờ từ thời cha ông, đến nay đã được ba đời. Bà tự hào cho biết: "Bây giờ nhiều nhà làm cờ, nhưng nhà tôi là cơ sở to, nhiều nơi trên cả nước lấy cờ liên tục".

Bà Nguyễn Thị Nguyệt là một nghệ nhân đã có nhiều năm kinh nghiệm với công việc làm cờ truyền thống tại một xưởng sản xuất cờ lớn nhất ở thôn Từ Vân. Ở xưởng, bà thường xuyên đảm nhận các công việc thủ công để hoàn thiện những lá cờ như xếp cờ, phơi cờ và các công đoạn khác. Bà Nguyệt đã góp phần "giữ lửa" cho nghề làm cờ truyền thống trong nhịp sống hiện đại.

Tỉ mỉ trong từng đường kim, mũi chỉ

Làm cờ tưởng chừng đơn giản, nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và tinh tế cao. Mỗi công đoạn từ chọn vải, cắt khuôn, thêu họa tiết đến may viền, đều mang dấu ấn riêng của người thợ.

Để hoàn thiện một lá cờ, các nghệ nhân ở xưởng phải trải qua nhiều công đoạn công phu và phức tạp. Bà Nguyệt chia sẻ khi chọn vải phải chọn loại vải phải có độ bền, màu sắc chuẩn, không phai dưới nắng mưa. Tiếp đến là công đoạn in ấn và cho vào máy cắt, may và ghép các họa tiết xuất hiện trên lá cờ tùy thuộc vào tính chất và yêu cầu của từng lễ hội, sự kiện.

"Sản xuất một lượng lớn cờ không phải dễ, lại còn nhiều công đoạn phức tạp, vì vậy gia đình tôi thường phải tăng ca và làm liên tục, cần thì gọi thêm người qua giúp. Thợ ở đây chủ yếu là thuê ở ngoài. Thi thoảng sẽ có một vài lứa thanh niên đi học hay đi làm xa về ghé qua hỗ trợ." - Bà Nguyệt chia sẻ.

Nói về khó khăn lớn nhất, bà Nguyễn Thị Nguyệt cho rằng công đoạn khó nhằn nhất là việc in ấn, chèn các hoạt tiết lên cờ sao cho đều và hài hòa nhất.

Ngày nay, nhiều công đoạn đã được hỗ trợ bằng máy móc hiện đại, giúp tăng năng suất, song những chi tiết tinh xảo, nhất là khâu ghép sao hay viền cờ, vẫn cần đến bàn tay khéo léo của các nghệ nhân.

Bà Phạm Thị Lan, một trong những thợ lâu năm ở xưởng cũng đã tự hào chia sẻ với phóng viên rằng "Làm được nghề này thì phải yêu nghề, yêu những lá cờ Tổ quốc do mình làm ra. Đợt Lễ Quốc khánh 2/9 vừa rồi người đặt mua cờ rất đông". Bà Lan kể lại rằng mỗi lần ra đường, nhìn những lá cờ tung bay trên từng con phố hay mái nhà, biết rằng trong đó cũng có lá cờ của chính tay bà làm ra, thì bà lại rất tự hào và vinh hạnh.

Giá trị văn hóa trong từng lá cờ

Cờ - với người dân Từ Vân, không chỉ là tấm vải bay trong gió, mà là biểu tượng tinh thần của cộng đồng. Trong các dịp lễ hội, đám rước hay kỷ niệm ngày truyền thống, những lá cờ rực rỡ sắc màu tung bay khắp nơi, mang theo niềm tự hào, lòng biết ơn tổ tiên.

Ở Từ Vân, mỗi lá cờ mang một câu chuyện. Có cờ dùng trong lễ rước thần, có cờ đại diện cho từng dòng họ, có cờ được trao tặng trong những ngày trọng đại. Người làng tin rằng khi cờ tung bay, đó là lúc "hồn làng" sống dậy, kết nối quá khứ với hiện tại.