Công dân và Khuyến học: Thưa GS.TS Nguyễn Thị Doan, năm 1976, bà Nguyễn Thị Bình đã được phân công làm Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục – nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo, ở góc nhìn của bà, thì bà Nguyễn Thị Bình đã có những cống hiến như thế nào trong lĩnh vực giáo dục đào tạo?

GS.TS Nguyễn Thị Doan: Phụ nữ Việt Nam hết sức tự hào vì có một phụ nữ trí tuệ, thông minh, bản lĩnh, và rất nhân ái - đó là bà Nguyễn Thị Bình.

Cuộc đời và sự nghiệp công tác của bà Nguyễn Thị Bình đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc không chỉ với Việt Nam mà cả nhân dân thế giới.

Tôi sẽ không nói nhiều về sự nổi bật trong tài ngoại giao của bà Nguyễn Thị Bình tại Hội nghị Paris (1968) - nơi diễn ra cuộc đấu trí bản lĩnh dài nhất trong lịch sử ngoại giao thế giới mang lại độc lập của dân tộc Việt Nam, mà tôi muốn đề cập về  công lao của bà Nguyễn Thị Bình đóng góp cho đất nước từ sau Giải phóng miền Nam, hoàn toàn thống nhất đất nước, đặc biệt từ năm 1976 tới nay.

Dấu ấn đầu tiên của bà Nguyễn Thị Bình là trong giáo dục, đào tạo. Đó là từ năm 1976, khi bà Nguyễn Thị Bình được phân công làm Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục – nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo. 

Khi ấy, đất nước vừa giải phóng xong, còn nghèo khổ, miền Nam vừa thoát khỏi ách thống trị của đế quốc Mỹ, nên giáo dục và đào tạo lúc đó muôn vàn khó khăn. Bà Nguyễn Thị Bình đảm nhận vị trí Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục đã quan tâm ngay đến vấn đề xóa mù chữ cho đồng bào miền Nam, cho các vùng khó khăn trên toàn đất nước.

Dấu ấn về công lao của bà Nguyễn Thị Bình rất sâu sắc trong thời điểm đó. Bà quan tâm đến sự học, đến con người, đến sự gắn kết giữa trí thức, tầm quan trọng của giáo dục với sự phát triển đất nước. Cho nên, những công việc điều hành, những quyết định bà đưa ra thời bấy giờ tập trung rất nhiều đến xóa mù chữ - thực hiện theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là "diệt giặc đói, diệt giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm", bà Nguyễn Thị Bình đã tấn công ngay bằng chiến dịch "diệt giặc dốt" – xóa mù chữ.

Phong trào Bình dân học vụ của Đồng bằng sông Cửu Long, của các tỉnh miền Nam, ở miền Bắc thì ở các tỉnh vùng sâu, vùng xa, biên giới thời điểm đó phải nói là hết sức thắng lợi, đạt kết quả rất lớn.

Dấu ấn thứ hai, bà Nguyễn Thị Bình mạnh dạn đổi mới giáo dục. Bà có những ý tưởng về đổi mới giáo dục đào tạo ở Việt Nam rất táo bạo, nhất là vào thời kỳ đất nước chúng ta gặp khó khăn từ năm 1976-1986. 

Lúc đó, ngành giáo dục cũng nằm trong tình trạng chung như các ngành khác, hết sức khó khăn, nhưng bà đã có nhiều chủ trương đào tạo đội ngũ giáo viên, nâng cao trình độ, đặc biệt là đội ngũ giáo viên ở vùng giải phóng, vùng sâu, vùng xa. Từng bước một, đội ngũ giáo viên tuy chưa phủ hết ngay nhưng đã có mặt ở những vùng thiếu giáo viên, những vùng còn khó khăn về nhân lực giáo dục và đào tạo.

Trong quá trình công tác của bà khi làm Bộ trưởng Giáo dục kể cả đến sau này làm Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội, bà Nguyễn Thị Bình đặc biệt chú trọng vấn đề xã hội hóa giáo dục. Bà kêu gọi các thành phần kinh tế, các doanh nghiệp đầu tư cho giáo dục - đây là tư tưởng rất mới thời điểm đó, nhưng cho đến nay chúng ta vẫn thực hiện và có hiệu quả rõ rệt. 

Bà Nguyễn Thị Bình cũng mạnh dạn đổi mới chương trình và sách giáo khoa từ thời bà đương nhiệm. Bà đã có những đóng góp, có những quyết định để đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới chương trình giảng dạy, và đổi mới sách giáo khoa cho phù hợp với tình hình mới, nhất là thời điểm sau năm 1986.

Bà Nguyễn Thị Bình cũng mạnh dạn đi vào hướng phát triển các trường tư thục và dân lập – khởi đầu cho việc đa dạng hóa các mô hình giáo dục đào tạo – hướng đi này phát huy hiệu quả cho đến tận bây giờ.

Tôi khẳng định rằng, đóng góp của bà Nguyễn Thị Bình rất lớn vào việc xây dựng chủ trương, xây dựng chính sách giáo dục đào tạo với những quyết sách, hướng đi táo bạo và đến bây giờ vẫn còn nguyên giá trị trong giáo dục, khuyến học.

Công dân và Khuyến học: Thưa GS.TS Nguyễn Thị Doan, không chỉ để lại dấu ấn trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, bà Nguyễn Thị Bình còn là người lãnh đạo luôn quan tâm đến vấn đề bình đẳng giới, phát triển vai trò của phụ nữ trong xã hội.

GS.TS Nguyễn Thị Doan: Đây cũng là ấn tượng thứ 3 mà tôi muốn nói về bà Nguyễn Thị Bình. Bà đã để lại những dấu ấn hết sức quan trọng trong bình đẳng giới ở Việt Nam, đào tạo cán bộ nữ ở Việt Nam và cả bình đẳng giới, quyền của phụ nữ ở phạm vi quốc tế.

Lúc còn đương nhiệm, bà hết sức quan tâm đến phụ nữ trong nghề giáo và sau này là phụ nữ trong cả nước. Trong đó, ở lĩnh vực giáo dục đào tạo, bà hết sức quan tâm đào tạo phát triển cán bộ nữ, đội ngũ giáo viên nữ.

Bà hết sức chăm lo đến vấn đề về quyền bình đẳng giới, phát huy vai trò của phụ nữ trong lãnh đạo quản lý. Bà đã từng là Chủ tịch danh dự của Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam. Tại nhiều hội nghị quốc tế, bà đã có những phát biểu ấn tượng để bảo vệ phụ nữ Việt Nam và phụ nữ quốc tế, nhất là chống phân biệt đối xử với phụ nữ ở tất cả các quốc gia.

Công dân và Khuyến học: Thưa GS.TS Nguyễn Thị Doan, những ghi nhận của bà về sự cống hiến của bà Nguyễn Thị Bình rất xác đáng. Thành quả của quá trình cống hiến đó không chỉ có ý nghĩa với giai đoạn trước đây mà còn để lại những bài học thiết thực, những kinh nghiệm quý cho sự nghiệp giáo dục của đất nước hôm nay và mai sau.

GS.TS Nguyễn Thị Doan: Đúng vậy! Bà Nguyễn Thị Bình ngay sau khi thôi không làm nhiệm vụ quản lý nhà nước nữa nhưng bà vẫn tiếp tục chăm lo cho sự nghiệp nghiên cứu khoa học, giáo dục đào tạo, luôn quan tâm đến các cháu học sinh, sinh viên, nhất là với các cháu nghèo, nhưng hiếu học và tài năng để các cháu có cơ hội vươn lên học tập tốt.

Tôi xin kể ra câu chuyện sau đây để minh chứng cho điều đó. Bà Nguyễn Thị Bình đã cùng với vợ chồng GS.TS Ann Koblitz và GS.TS Neal Koblitz (người Mỹ) thành lập Giải thưởng Kovalevskaia tại Việt Nam – một giải thưởng thường niên danh giá nhằm tôn vinh những tập thể, cá nhân là các nữ khoa học có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống, đem lại nhiều lợi ích trên các lĩnh vực - kinh tế, xã hội và văn hóa.

Bà Nguyễn Thị Bình đã làm Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam suốt 30 năm đến khi tôi đảm nhiệm vị trí Phó Chủ tịch nước thì bà giao lại vai trò Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng Kovalevskaia Việt Nam cho tôi. 

Suốt mấy chục năm đồng hành với giải thưởng này, bà Nguyễn Thị Bình đã dành nhiều tâm huyết, công sức và trí tuệ để duy trì hiệu quả hoạt động của giải thưởng, góp phần khuyến khích, động viên phụ nữ Việt Nam trong nghiên cứu khoa học. Nhờ có những tư tưởng xuyên suốt của bà về tầm quan trọng của giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ nên bà đã góp công lớn trong việc nuôi dưỡng và phát triển Giải thưởng Kovalevskaia đến nay.

Có rất nhiều nhà khoa học nữ đã được tôn vinh, nâng đỡ bởi Giải thưởng Kovalevskaia đã tiến bộ trên hành trình nghiên cứu khoa học, đạt được những thành tựu đáng tự hào. 

Cùng với đó, năm 2002, Uỷ ban Giải thưởng KOVA được thành lập căn cứ công văn số 2238/VPCP ngày 29/4/2002 của Văn phòng Chính phủ do Bà Nguyễn Thị Bình – Nguyên Phó Chủ tịch nước làm Chủ tịch Ủy ban Giải thưởng KOVA và PGS.TS Nguyễn Thị Hòe, Chủ tịch Tập đoàn Sơn KOVA làm Giám đốc Quỹ giải thưởng KOVA.

Hơn 20 năm qua, Lễ trao Giải thưởng KOVA được tổ chức rất long trọng cho hàng ngàn cá nhân và tập thể trên khắp cả nước với tổng số tiền lên đến hàng chục tỉ đồng, góp phần to lớn vào việc ươm mầm tài năng cho đất nước. 

Có thể thấy, trước đây, khi là Bộ trưởng Bộ Giáo dục cũng như sau này khi đảm nhận trọng trách tại Quốc hội, bà Nguyễn Thị Bình đã luôn đưa ra ý kiến, những chủ trương và Nghị quyết khẳng định giáo dục đào tạo cùng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, Bản thân bà có công trong việc xây dựng chủ trương và đưa ra các chính sách thiết thực, hiệu quả trong các lĩnh vực này.

Cho nên tôi thấy rằng, việc Nhà nước trao danh hiệu Anh hùng lao động cho bà Nguyễn Thị Bình là rất xứng đáng, giá như sớm hơn một chút nữa thì tốt hơn. 

Tôi rất tự hào là người kế nhiệm sự nghiệp khuyến học, bảo trợ nghiên cứu khoa học, đấu tranh cho bình đẳng giới... mà bà Nguyễn Thị Bình đã kiến tạo. 

Công dân và Khuyến học: Xin trân trọng cảm ơn chia sẻ của GS.TS Nguyễn Thị Doan!