Giáo viên lưu ý gì khi sử dụng định dạng mới để lập ngân hàng câu hỏi kiểm tra?

Về bảng năng lực và cấp độ tư duy

PGS.TS Nguyễn Văn Khánh chia sẻ, ở ma trận đề kiểm tra theo nội dung quen dùng, ngoại trừ cột số thứ tự, cột đầu tiên bên trái thường liệt kê các chương, mục; các cột tiếp theo là mức độ tư duy tăng dần: biết, hiểu, vận dụng, vận dụng cao.

Ở định dạng đề thi mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo, thay cho ma trận nội dung là bảng năng lực và cấp độ tư duy. Bảng này khác với ma trận đề thi theo nội dung ở cột đầu tiên bên trái và các bộ tiếp theo.

Trong bản năng lực và cấp độ tư duy, cột đầu tiên là các năng lực/thành phần năng lực cần đánh giá, ở các cột tiếp theo được phân thành ba nhóm theo ba phương thức câu hỏi và trong mỗi nhóm có các cột biết, hiểu, vận dụng (theo đúng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và không chia thành vận dụng, vận dụng cao như ở ma trận theo nội dung).

Như vậy, định dạng mới nhằm đánh giá năng lực học sinh. Vì thế nội dung khoa học được chọn là chất liệu để xây dựng câu hỏi đánh giá năng lực. Đây là điều cần chú ý khi xây dựng câu hỏi/ngân hàng đề thi mới.

Về câu trắc nghiệm đúng/sai (yes/no item) ở phương thức II

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Khánh, đây không đơn thuần là dạng câu hỏi đúng/sai truyền thống; trong đó, thí sinh phải lựa chọn một trong hai phương án trả lời để khẳng định nhận định đó là đúng hay sai. Trong định dạng mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ở phương thức II, mỗi câu hỏi loại này gồm 4 lệnh hỏi. Bốn lệnh hỏi này tạo thành một câu hỏi thi nhằm đánh giá toàn diện hơn một vấn đề bao gồm bốn ý (a,b, c, d) có mức độ tư duy tăng dần

Cần chú ý rằng, mỗi năng lực hoặc thành phần cụ thể của năng lực đều có nhiều biểu hiện. Phương thức II nhằm đánh giá những biểu hiện của một năng lực hoặc các thành phần của năng lực đó.

Vì vậy, khi xây dựng câu hỏi cho phương thức II giáo viên cần nhận thức rõ các biểu hiện của năng lực hoặc thành phần năng lực mà mình muốn đánh giá thông qua việc khai thác một nội dung (kiến thức, kỹ năng) hoặc kết hợp nhiều nội dung.

Câu hỏi thuộc phương thức này bao gồm 4 lệnh hỏi và nên hỏi về một vấn đề hoàn chỉnh theo mức độ tăng dần của cấp độ tư duy.

Về câu trắc nghiệm trả lời ngắn (short answer item) ở phương thức III

PGS.TS Nguyễn Văn Khánh cho biết, câu hỏi dạng này đòi hỏi trả lời bằng ký tự số. Hơn thế nữa, thí sinh chỉ được phép trả lời trong giới hạn 4 ký tự và không được biết dưới dạng phân số. Khi xây dựng câu hỏi kiểm tra, giáo viên cần lựa chọn các nội dung sao cho có thể tạo được các câu hỏi với đáp số thỏa mãn các yêu cầu này.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quy định cấu trúc định dạng đề thi Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông từ năm 2025.

Đối với các môn trắc nghiệm, phần I gồm các câu hỏi ở dạng trắc nghiệm nhiều lựa chọn, trong 4 đáp án gợi ý chọn 1 đáp án đúng. Mỗi câu trả lời đúng được 0,25 điểm.

Phần II gồm các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm Đúng - Sai. Mỗi câu hỏi có 4 ý, tại mỗi ý thí sinh lựa chọn đúng hoặc sai. Thí sinh đúng 1/4 ý được 0,1 điểm; thí sinh đúng 2 ý được 0,25 điểm; chọn đúng 3 ý được 0,5 điểm và đúng tất cả 4 ý sẽ được 1 điểm.

Theo phương án tổ chức Kỳ thi và xét công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông từ năm 2025, các môn thi trắc nghiệm, có tối đa 3 dạng thức câu hỏi thi trắc nghiệm được sử dụng đề thi.

Dạng thức 1: Câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn, (dạng thức này đã được áp dụng trong nhiều năm tại Việt Nam). Theo định dạng đề thi từ năm 2025, các môn Ngoại ngữ chỉ dùng một loại dạng thức này. Các môn trắc nghiệm còn lại có một phần dùng dạng thức này.

Dạng thức 2: Câu hỏi trắc nghiệm dạng Đúng/Sai, mỗi câu hỏi có 4 ý, thí sinh phải trả lời Đúng/Sai đối với từng ý của câu hỏi. Dạng thức này đòi hỏi thí sinh phải có năng lực, kiến thức kỹ năng toàn diện mới đạt được điểm tối đa, hạn chế được việc dùng "mẹo mực" chọn đáp án từ các phương án nhiễu như của dạng trắc nghiệm nhiều lựa chọn. Xác suất đánh ngẫu nhiên đạt điểm tối đa là 1/16, nhỏ hơn 4 lần so với dạng thức trắc nghiệm nhiều lựa chọn hiện nay.

Dạng thức 3: Câu hỏi trắc nghiệm dạng trả lời ngắn. Dạng thức này gần với dạng câu hỏi tự luận, được đánh giá thông qua kết quả cuối cùng mà thí sinh phải tự điền vào phiếu trả lời. Dạng thức này đòi hỏi thí sinh phải có năng lực, kiến thức kĩ năng chắc chắn, hạn chế được việc dùng "mẹo mực" chọn đáp án từ các phương án nhiễu như của dạng trắc nghiệm nhiều lựa chọn. Hai dạng thức trắc nghiệm mới qua thử nghiệm thực tế cho thấy phù hợp với việc thiết kế đề thi theo định hướng đánh giá năng lực, đồng thời nâng cao khả năng phân loại thí sinh.