Giám đốc COSTAS Lê Thị Khánh Vân - Ngôi sao dẫn đường phong trào khởi nghiệp trẻ

Trụ sở nhỏ bé của Trung tâm Ứng dụng Khoa học và Khởi nghiệp COSTAS, Hội Nữ Trí Thức Việt Nam nằm trên một con phố hẹp bình dị của Hà Nội nhưng là nơi tích hợp của kho tri thức khoa học, trưng bày sản phẩm mới mà đội ngũ trí thức khoa học gửi gắm.

Người tạo dựng hệ sinh thái khởi nghiệp

Bà Lê Thị Khánh Vân, Giám đốc COSTAS là một nữ trí thức thức thời, tháo vát. Hiện nay người phụ nữ này đang là ngôi sao dẫn đường cho rất nhiều người trẻ khởi nghiệp bằng con đường khoa học. Đó là câu chuyện ý nghĩa về việc kết nối nghiên cứu khoa học và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống.

Nhiều trí thức trẻ tìm đến COSTAS với tâm thế của nhà khoa học và tại đây, họ được hiểu rằng, khoa học sinh ra là để phục vụ con người. 

Đó cũng là mục tiêu mà bà Lê Thị Khánh Vân cùng Trung tâm Ứng dụng Khoa học và Khởi nghiệp COSTAS hướng đến. Trung tâm làm nhiệm vụ chủ yếu là kết nối cung cầu giữa nhà khoa học và nghiên cứu của họ với việc đưa nghiên cứu đó qua doanh nghiệp thành sản phẩm phục vụ đời sống.

"COSTAS không chỉ giúp các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận với những thông tin khoa học công nghệ mới nhất mà còn giúp các sản phẩm khoa học công nghệ của các nhà khoa học được thương mại hóa trên thị trường, đóng góp giá trị cho cộng đồng" - bà Khánh Vân bày tỏ.

Nếu nghiên cứu khoa học thành công nhưng chỉ dừng lại trong phòng nghiên cứu thì đó là lãng phí lớn về tài nguyên trí tuệ. Còn sản phẩm phục vụ đời sống mà thiếu hàm lượng tri thức khoa học thì sản phẩm không đủ chất lượng, không mới mẻ. 

Để kết nối người nghiên cứu khoa học và người kinh doanh là cả một nghệ thuật thương thảo. Cả hai phía đều cần tiến đến gần nhau và cần được bảo đảm lợi ích mặc dù ứng dụng khoa học công nghệ và bài toán lợi nhuận luôn khó thỏa thuận. Những tình huống đó được nữ trí thức Lê Thị Khánh Vân giải quyết êm đẹp đôi đường bởi bà có trên 20 năm kinh nghiệm kết nối công nghệ và cuộc sống. Riêng tệp dữ liệu của bà về thông tin khoa học và ứng dụng đã là cả một gia tài cho những người khởi nghiệp trẻ có thể khai thác.

Nếu không có các doanh nghiệp đứng bên cạnh các nhà khoa học thì các kết quả nghiên cứu khoa học rất khó được hiện thực hoá trong cuộc sống.
Tuy nhiên, giữa nhà khoa học và doanh nhân luôn có "khoảng cách", nhiệm vụ của tôi là gỡ bỏ khoảng cách này.

Giám đốc COSTAS Lê Thị Khánh Vân

Bà Khánh Vân từng được biết đến là một trong những người đầu tiên đặt nền móng cho việc ra đời Chợ thiết bị và công nghệ đầu tiên ở Việt Nam - Techmart. Đây được đánh giá là hình thức hoạt động hiệu quả để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học về công nghệ thông tin, thúc đẩy thị trường công nghệ trong nước phát triển. Các giao dịch công nghệ trong nước từ khi có sự ra đời của TechMart đã trở nên sôi động, chỉ số giao dịch tăng đáng kể.

Tri thức mới làm nên giá trị cốt lõi của cuộc sống

Hơn 20 năm làm việc tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia, bà đã đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai những dự án, chương trình nâng cao khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tới các bộ, ngành, đơn vị và hỗ trợ cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc tiếp cận với những thông tin khoa học công nghệ hiện đại, mới nhất của thế giới.

Gần như cả đời người theo đuổi sự nghiệp khoa học ứng dụng, bà Lê Thị Khánh Vân nhận định rằng, việc ứng dụng thành công khoa học công nghệ vào đời sống là cách nâng tầm giá trị của tri thức lên. Đó là việc giá trị hóa nghiên cứu, cả hai bên nghiên cứu và ứng dụng phải cùng có lợi.

Điều thú vị là bà Lê Thị Khánh Vân lại trưởng thành từ môi trường sư phạm. Đó là nền móng cho tư duy học hỏi, cầu tiến và yêu thích những ứng dụng khoa học mới mẻ của bà sau này. Sau năm 1975, bà theo học sư phạm chuyên ngoại ngữ và 5 năm ra trường thì về công tác ở Uỷ ban Khoa học Kỹ thuật Nhà nước, sau đó thì công tác chuyên sâu ở Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học Công nghệ của Bộ Khoa học Công nghệ. 

Cho đến năm 1991, bà Lê Thị Khánh Vân sau nhiều năm theo đuổi chuyên ngành khoa học ứng dụng, chuyển giao thì mới đi tu nghiệp ở nước ngoài. Chính những năm học tập cùng với chuyên gia của nhiều nước, nhiều lĩnh vực khoa học công nghệ ứng dụng đã giúp bà có cái nhìn toàn cảnh về bức tranh công nghệ toàn cầu. Thiết thực của thiết thực - đó chính là giá trị cốt lõi của cuộc sống, bà Khánh Vân chia sẻ. 

Hiện nay, nữ trí thức Lê Thị Khánh Vân đã về hưu, nhưng vẫn tiếp tục theo đuổi con đường giúp doanh nhân trẻ khởi nghiệp. Bà cầm "chìa khoá" của nhiều hội nhóm khởi nghiệp nhiều lĩnh vực, tổ chức các toạ đàm, các buổi truyền thông, và tạo điều kiện cho nhà khoa học gặp gỡ doanh nhân, tài phán, tham tán thương mại các nước... để những nghiên cứu khoa học không đi chệch thị trường và cuộc sống đón nhận tri thức khoa học một cách không lãng phí. 

Bà Khánh Vân vẫn giữ được quan điểm và tư duy kinh tế công nghệ tiến bộ. Bà không ngừng làm việc để tiếp tục hành trình kết nối, ghép đôi nhà khoa học và doanh nghiệp, mong muốn các sản phẩm khoa học ứng dụng góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống. 

Đối với các nhà khoa học trẻ, các doanh nhân nữ khởi nghiệp, bà ưu ái dành nhiều sự hỗ trợ. Bởi họ có được sự bền bỉ và theo đuổi mục tiêu tới cùng. Dù muốn làm gì đi nữa, phải học được tri thức nền tảng - bà nói. Có những nữ doanh nhân trẻ khởi nghiệp đã từng học thạc sĩ, từng tốt nghiệp đại học danh giá giờ bỏ công sức gây dựng những cơ sở sản xuất quy mô gia đình. 

Ai cũng nói họ lãng phí nhiều năm để học tập, nghiên cứu giờ cũng chỉ bán hàng online. Bà không nghĩ thế. Người bán hàng online thạo công nghệ, nắm bắt được thông tin khoa học, có tri thức rất khác biệt và thành công hơn sự ít học. Sản phẩm dù là thủ công, là từ cơ sở sản xuất quy mô nhỏ, nhưng có tư duy tiến bộ, đầu óc nghiên cứu thì sản phẩm cũng xuất sắc và khác biệt về giá trị, khả năng thành công cao hơn!

Để 2 bên nghiên cứu và ứng dụng bắt tay nhau, phải là sự đảm bảo lợi ích của 2 bên mà chìa khoá để cân bằng chính là phải thoả mãn cả 2 chiều. Nhà khoa học thì luôn muốn nghiên cứu của mình phải được phổ biến rộng rãi, phải nhiều người biết đến, và kỳ vọng về nó. Các doanh nghiệp ứng dụng thì muốn giữ kín công nghệ vì đó là bí mật kinh doanh và lợi thế cạnh tranh. 

Công việc của người ghép cặp đôi công nghệ - doanh nghiệp

Bà Lê Thị Khánh Vân khẳng định, hoạt động ứng dụng khoa học công nghệ vào đời sống phải đi đúng quy định của luật pháp. Ngoài việc kết nối cung cầu, trung tâm COSTAS có thể cung cấp và tư vấn pháp lý, bảo hộ sở hữu trí tuệ. Quy mô doanh nghiệp cũng phải đối ứng phù hợp với sức nặng của nghiên cứu khoa học.

Tại thời điểm này, nữ trí thức Lê Thị Khánh Vân là một thành viên tích cực của Hội Nữ trí thức Việt Nam. Bà nói, con đường đi của khoa học công nghệ không bao giờ dậm chân tại chỗ. Nhiệt độ của thị trường cũng lên xuống từng giây phút. 

Xu hướng mới nhất là tích hợp công nghệ, rất nhiều công nghệ được gộp vào nhau. Lợi thế của tích hợp là tính hiệu quả, tất cả trong một. Công nghệ trí tuệ nhân tạo được khai thác triệt để, và nó thông minh hơn ta tưởng nhiều. AI - trí tuệ nhân tạo sẽ đỡ đần cho đời sống. 

"Có thể tôi là một phụ nữ, với nhiều lo toan rất đời thường của nữ giới, nên tôi đặc biệt ưu ái cho những nghiên cứu của nhà khoa học nữ, phục vụ và giảm thiểu vất vả, lao động nặng nhọc hay là chăm sóc sức khoẻ phụ nữ, làm đẹp... Hiện nay, tôi có trong tay công nghệ ứng dụng của nhiều loại chiết xuất thuốc chữa bệnh, dung dịch khử khuẩn tự nhiên, dược phẩm bổ dưỡng, chữa bệnh...

Ngoài ra, Việt Nam là quốc gia nông nghiệp và tầng lớp nông dân gắn với nông thôn vẫn còn nhiều. Những năm qua chúng ta chứng kiến sự bứt phá ngoạn mục của trái cây nhiệt đới xuất khẩu ra nước ngoài, đó là tín hiệu đáng mừng. Quả mận đỏ, thanh long ruột đỏ, quả vải thiều... của chúng ta đều là sản phẩm ứng dụng khoa học công nghệ kỳ tài. Khi thị trường chán thanh long ruột đỏ, ta lại có thanh long ruột vàng... Đời sống luôn cần thứ mới mẻ thì nhà khoa học cũng không được phép dừng lại, phải duy trì sự sáng tạo, nuôi dưỡng nỗi khao khát chinh phục đời sống bằng khoa học" - bà Khánh Vân hào hứng chia sẻ. 

Nếu có thể đưa ra nhận định về các lĩnh vực "hot" nhất hiện nay thì đó sẽ là công nghệ sinh học y dược, chế biến thực phẩm, công nghệ làm đẹp cho con người, cho không gian sống hiện đại, xử lý rác hữu cơ, công nghệ xử lí nước sạch, làm sạch không khí, tự động hoá... - bà Lê Thị Khánh Vân tiết lộ.

Có thể kể đến, năm 2020, dịch COVID-19 diễn biến phức tạp ở Việt Nam, COSTAS đã kết nối thành công giữa Tiến sĩ Lê Quang Hoà, giảng viên trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, chủ công nghệ KIT RT- LAMP với Công ty Cổ phần Sao Thái Dương để sản xuất bộ KIT thử nhanh COVID-19 loại RT-LAMP, giúp rút ngắn thời gian phát hiện các ca dương tính, hỗ trợ công tác phòng, chống dịch tại Việt Nam. 

Năm 2021, Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững cùng COSTAS và một số đơn vị khác đã tổ chức Làng Thách thức và Sáng tạo xã hội - TechFest 2021 nhằm phát huy hơn nữa vai trò phụ nữ trong khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp do phụ nữ làm chủ chiếm 26,5% tổng số doanh nghiệp Việt Nam. Trải qua đại dịch COVID-19, phụ nữ lãnh đạo có khả năng thích ứng, chịu áp lực và linh hoạt nên đã có nhiều cơ hội vượt qua khó khăn với các chiến lược ứng phó hiệu quả. 

"Tôi yêu thích công việc của mình, thành công của người nghiên cứu khoa học cũng là thành công của tôi, và của tất cả chúng ta khi ứng dụng khoa học công nghệ vào đời sống, phục vụ con người" - bà Khánh Vân mỉm cười sau khi đã chia sẻ nhiều ví dụ về các dự án thành công, nhiều dự định đang làm và tương lai tích hợp, kết nối tất yếu của công nghệ và đời sống. 

Trương Thuý Hằng