Những khó khăn hiện nay

Về tổ chức bộ máy: Cơ cấu tổ chức Hội Khuyến học ở một số tỉnh, thành chưa thật sự tinh gọn, chồng chéo nhiệm vụ; mô hình hoạt động ở cấp cơ sở còn phân tán. Một số địa phương sau khi vận hành mô hình chính quyền 2 cấp gặp khó khăn trong việc bố trí, duy trì tổ chức hội ở cấp cấp xã, phường dẫn đến thiếu tính liên thông, ảnh hưởng đến hiệu quả chỉ đạo và phối hợp.

Về nhân sự và đội ngũ cán bộ Hội: Đa số cán bộ Hội là kiêm nhiệm, tuổi cao, thiếu lớp kế cận có chuyên môn quản lý, kỹ năng vận hành tổ chức xã hội trong thời kỳ chuyển đổi số. Chưa có cơ chế khuyến khích thu hút nhân lực trẻ, chuyên nghiệp tham gia hoạt động Hội.

Về nguồn lực tài chính - cơ sở vật chất: Kinh phí hoạt động của Hội còn eo hẹp, chủ yếu dựa vào nguồn hỗ trợ từ ngân sách địa phương và sự đóng góp xã hội hóa. Một số nơi chưa xây dựng được quỹ khuyến học bền vững; thiếu phương án huy động nguồn lực dài hạn. Cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, nhất là ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số chưa được đầu tư đồng bộ.

Về hoạt động chuyên môn: Công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương chưa đồng đều, còn nặng về phong trào. Các mô hình cộng đồng học tập, gia đình học tập, dòng họ học tập, đơn vị học tập, công dân học tập phát triển không đồng đều giữa các vùng, miền. Hoạt động khuyến học chưa gắn chặt với nhu cầu chuyển đổi số, đào tạo nghề, việc làm và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thách thức đặt ra

Về thể chế và mô hình quản trị: Khi chính quyền địa phương tổ chức theo mô hình 2 cấp, nguy cơ "khoảng trống" quản lý và phối hợp giữa các cấp Hội có thể xuất hiện. Sự thay đổi cơ chế phân quyền đòi hỏi Hội phải thích ứng nhanh, đảm bảo tính thống nhất trong chỉ đạo, nhưng cũng cần linh hoạt phù hợp với đặc thù từng địa phương.

Về chuyển đổi số và hội nhập: Hội Khuyến học chưa thích ứng với xu thế quản trị hiện đại, chuyển đổi số trong quản lý, điều hành và truyền thông. Nếu không kịp thời đổi mới sẽ có nguy cơ tụt hậu so với yêu cầu xây dựng xã hội học tập trong kỷ nguyên số.

Về xã hội hóa và nguồn lực: Trong bối cảnh ngân sách nhà nước hạn chế, Hội buộc phải huy động nhiều hơn từ xã hội hóa. Nhưng việc duy trì nguồn lực xã hội hóa bền vững là không dễ dàng, đặc biệt ở địa bàn nông thôn, vùng khó khăn.

Về uy tín và niềm tin xã hội: Khi nhiều tổ chức xã hội tham gia vào lĩnh vực giáo dục, đào tạo, nếu Hội Khuyến học không khẳng định được vai trò khác biệt có nguy cơ giảm sức hút và ảnh hưởng xã hội.

Cơ hội trong bối cảnh mới

Về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước: Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; Quyết định 1373/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030" đã khẳng định rõ vai trò của Hội Khuyến học. Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị "Về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo" đã nhấn mạnh việc phát huy truyền thống hiếu học của dân tộc, xây dựng xã hội học tập, khơi dậy mạnh mẽ các phong trào thi đua trong nhân dân và trong toàn xã hội về học tập, tự học, học tập không ngừng, học tập suốt đời. Nghị quyết chỉ đạo mở rộng các chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi cho người học, thành lập Quỹ học bổng quốc gia và phát huy hiệu quả các quỹ khuyến tài, khuyến học.

Ngoài ra còn nhiều văn bản pháp luật và chính sách các địa phương tạo điều kiện để Hội tham gia vào quá trình xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời.

Việc vận hành mô hình chính quyền 2 cấp tạo sự phân cấp, phân quyền mạnh hơn: Hội Khuyến học các tỉnh, thành có điều kiện phát huy vai trò cầu nối trực tiếp với cơ sở, giảm bớt khâu trung gian. Tăng khả năng chủ động trong tham mưu, triển khai các phong trào, dự án gắn với nhu cầu thực tiễn.

Xu thế chuyển đổi số và xã hội học tập số: Công nghệ thông tin, mạng xã hội, nền tảng học tập trực tuyến mở ra cơ hội lớn để Hội Khuyến học các tỉnh, thành đổi mới cách thức quản lý, truyền thông và tổ chức hoạt động. Đây cũng là cơ hội để mở rộng phong trào học tập suốt đời tới mọi tầng lớp nhân dân.

Sự quan tâm và tham gia ngày càng sâu rộng của cộng đồng: Các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân ngày càng nhận thức rõ hơn về trách nhiệm xã hội trong giáo dục. Nhiều quỹ học bổng, chương trình thiện nguyện, hoạt động tri ân, khuyến tài ngày càng được xã hội đồng hành cùng Hội.

Giải pháp đổi mới tổ chức và hoạt động Hội Khuyến học các tỉnh, thành trong bối cảnh mới

1. Kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng tinh gọn, hiệu quả

Rà soát, điều chỉnh cơ cấu tổ chức Hội các cấp phù hợp với mô hình chính quyền 2 cấp.

Thiết kế cơ chế liên thông trực tiếp giữa Hội Khuyến học tỉnh, thành phố và Hội Khuyến học xã, phường.

Xây dựng quy chế phối hợp chặt chẽ thống nhất liên ngành (giữa các sở, ban ngành chuyên môn của tỉnh với chính quyền cơ sở).

2. Phát triển đội ngũ cán bộ Hội chuyên nghiệp, kế cận

_Từng bước trẻ hóa, chuẩn hóa cán bộ Hội; có chính sách khuyến khích cán bộ trẻ có chuyên môn, năng lực quản lý và chuyển đổi số tham gia công tác Hội.

Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng vận động xã hội, truyền thông, quản trị tổ chức phi lợi nhuận.

Chú trọng xây dựng lực lượng nòng cốt ở cơ sở: "chi hội, dòng họ, thôn, tổ dân phố" làm hạt nhân hoạt động.

3. Đa dạng hóa nguồn lực tài chính

Đẩy mạnh xã hội hóa bằng việc xây dựng Quỹ Khuyến học cấp tỉnh, thành hoạt động bền vững, có cơ chế minh bạch.

Tăng cường kết nối doanh nghiệp, kiều bào, các tổ chức quốc tế, phát triển hình thức "tài trợ theo dự án" thay vì chỉ kêu gọi đóng góp tự phát.

Chủ động đề xuất chính sách ưu đãi thuế cho các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp vào quỹ khuyến học.

4. Đổi mới phương thức hoạt động gắn với chuyển đổi số

Xây dựng cơ sở dữ liệu số về hội viên, phong trào học tập, quỹ học bổng, các mô hình học tập tiêu biểu.

Phát triển cổng thông tin điện tử, webside, fanpage, ứng dụng di động của Hội để truyền thông, kết nối và huy động nguồn lực.

Khuyến khích các trung tâm học tập cộng đồng chuyển đổi sang mô hình "Trung tâm học tập cộng đồng số", gắn với nhu cầu đào tạo kỹ năng số, nghề nghiệp, khởi nghiệp.

5. Gắn phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập với phát triển kinh tế - xã hội địa phương

Tập trung nâng cao chất lượng xây dựng các mô hình: "Gia đình học tập", "Dòng họ học tập", "Cộng đồng học tập", "Đơn vị học tập", "Công dân học tập".

Hội Khuyến học cần định hướng hoạt động khuyến học, khuyến tài gắn với đào tạo nghề, giải quyết việc làm, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế – xã hội địa phương.

Tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền trong việc lồng ghép mục tiêu xây dựng xã hội học tập với các chương trình phát triển nông thôn mới, đô thị thông minh, chuyển đổi số.

6. Tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao uy tín xã hội

Thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý quỹ khuyến học và các chương trình hỗ trợ để tạo niềm tin trong cộng đồng.

Kịp thời biểu dương, nhân rộng gương người tốt, việc tốt; tổ chức tổng kết, rút kinh nghiệm thường xuyên.

Xây dựng thương hiệu Hội Khuyến học tỉnh, thành như một tổ chức xã hội uy tín, có trách nhiệm và hiệu quả.

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, cùng vận hành chính quyền hai cấp, tổ chức Hội Khuyến học các tỉnh, thành phố cần kịp thời kiện toàn, đổi mới để phát huy vai trò nòng cốt xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy học tập suốt đời./.