Doanh nghiệp tự quyết giá xăng dầu, quản lý bằng cách nào?

Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải kê khai giá, thông báo với cơ quan quản lý để giám sát

Tại hồ sơ thẩm định dự thảo Nghị định về kinh doanh xăng dầu lần 3 gửi Bộ Tư pháp mới đây, Bộ Công Thương giữ quan điểm để doanh nghiệp (đầu mối, phân phối) tự tính, quyết định giá bán lẻ, Nhà nước sẽ không điều hành giá nhiên liệu như dự thảo hồi tháng 4. Cơ quan quản lý sẽ công bố giá thế giới bình quân 7 ngày/lần và một số chi phí cố định như tỉ giá ngoại tệ, thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT, thuế nhập khẩu.

Thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu căn cứ các yếu tố cố định như thuế các loại, chi phí kinh doanh định mức (biến động hàng năm theo chỉ số giá tiêu dùng CPI, rà soát lại 3 năm/lần hoặc khi có biến động bất thường) để công bố giá bán lẻ xăng dầu (riêng dầu mazut là giá bán buôn) của thương nhân trên thị trường.

Giá bán xăng dầu của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trên thị trường không được vượt quá giá được tính toán theo công thức quy định tại Nghị định. Trong đó, điểm mới là doanh nghiệp xăng dầu sẽ phải kê khai giá, thông báo với cơ quan quản lý để giám sát.

Cụ thể, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, thực hiện thông báo giá bán, kê khai giá bán gửi Bộ Công Thương, Bộ Tài chính; thương nhân phân phối xăng dầu thực hiện thông báo giá bán, kê khai giá bán gửi Sở Công Thương, Sở Tài chính, Cục quản lý thị trường tại địa phương nơi thương nhân có hoạt động kinh doanh xăng dầu sau khi thương nhân công bố giá bán lẻ xăng dầu.

Đối với địa bàn vùng sâu, vùng xa, có điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn theo quy định, các thương nhân thực hiện bán lẻ xăng dầu tại địa bàn này được quyết định giá bán lẻ xăng dầu (riêng dầu mazut là giá bán buôn) trong hệ thống phân phối của mình không vượt quá 2% giá bán xăng dầu theo công thức quy định tại Nghị định.

Bộ Công Thương lý giải việc thay đổi này là do cơ chế điều hành giá xăng dầu hiện nay chưa đảm bảo theo cơ chế thị trường. 

Quy định hiện hành là Bộ Tài chính hướng dẫn cách xác định các yếu tố cấu thành giá cơ sở, điều chỉnh các khoản chi phí, lợi nhuận định mức dựa trên báo cáo của doanh nghiệp đầu mối, thuế nhập khẩu bình quân gia quyền hàng quý. Sau đó thông báo cho Bộ Công Thương để tính giá cơ sở bán lẻ. Giá này được công bố 7 ngày một lần, là mức trần để các doanh nghiệp xác định giá bán trong hệ thống.

Ví dụ, kỳ điều hành ngày 11/7, Nhà nước công bố giá xăng RON 95-III tối đa 23.294 đồng/lít, doanh nghiệp chỉ được bán ra bằng hoặc thấp hơn mức này.

Giải pháp minh bạch hóa thị trường kinh doanh xăng dầu

Nhằm minh bạch hóa thị trường kinh doanh xăng dầu, loại bỏ việc mua bán lòng vòng làm tăng thêm chi phí. Với thương nhân phân phối, Bộ Công Thương tiếp tục đề xuất nhóm này chỉ được mua xăng dầu từ đầu mối, không được mua bán xăng dầu lẫn nhau.

Bên cạnh đó, thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu sẽ phải kết nối dữ liệu về tổng nguồn xăng dầu, tiêu thụ, tồn kho xăng dầu. Bổ sung quy định về kinh nghiệm, năng lực đối với thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu như có ít nhất 36 tháng làm thương nhân phân phối xăng dầu.

Khác bản thảo đưa ra trước đây, lần này Bộ Công Thương không đề xuất mức cụ thể với chi phí kinh doanh xăng dầu, lợi nhuận định mức doanh nghiệp được cộng vào giá bán lẻ (1.800-2.000 đồng một lít hoặc 4-20%). Thay vào đó, nhà chức trách sẽ công bố định mức gốc ban đầu của chi phí lưu thông, rà soát 3 năm một lần. Sau đó, doanh nghiệp tính toán, điều chỉnh các chi phí này hằng năm theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI). Còn lợi nhuận định mức vẫn cố định ở 300 đồng một lít, kg xăng dầu.

Các khoản chi phí khác như vận tải, bảo hiểm, hao hụt, bốc dỡ... được cơ quan quản lý đưa ra 3 tháng một lần, trước ngày 20 của tháng thứ 3, trừ khi biến động bất thường cần xin ý kiến cấp có thẩm quyền. Doanh nghiệp xăng dầu đầu mối phải gửi báo cáo đã kiểm toán độc lập về số liệu các khoản chi phí này của 3 tháng trước đó lên Bộ Công Thương.

Trước đó, Bộ Công Thương cho biết số lượng thương nhân phân phối xăng dầu tăng nhanh tạo thêm nguồn hàng, đa dạng hệ thống, nhưng cũng phát sinh bất cập. Trong đó có việc thương nhân phân phối mua hàng của nhau gây khó khăn trong kiểm soát, có thể dẫn tới tình trạng đứt gãy nguồn cung xăng dầu. Song, khi góp ý về dự thảo, các doanh nghiệp cho rằng quy định này hạn chế cạnh tranh trên thị trường, quyền kinh doanh của họ.

Dự thảo mới cũng giữ quan điểm tiếp tục cho đầu mối được phép thuê kho chứa nhưng phải đảm bảo tiêu chuẩn, điều kiện. Cơ quan quản lý sẽ có giải pháp kiểm tra, giám sát và chế tài xử lý vi phạm nhằm tránh trục lợi chính sách. Tuy nhiên, để được cấp phép kinh doanh doanh nghiệp đầu mối phải đáp ứng tổng nguồn xăng dầu tối thiểu 100.000 m3, tấn một năm. Nguồn này tính trên lượng xăng dầu nhập khẩu, mua từ nhà máy lọc dầu trong nước, tự pha chế, không phải mua bán qua lại giữa các đầu mối.