Đà tăng trưởng kinh tế trong năm 2023 có thể chậm lại?

Xuất khẩu tăng trưởng chậm lại do cầu thế giới suy yếu

Theo Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu mới nhất của Fitch, tăng trưởng chi tiêu của người tiêu dùng được dự báo đạt 2,5% trong năm 2022 trước khi giảm xuống còn 0,9% vào năm 2023 trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế toàn cầu giảm tốc. 

Đối với Hoa Kỳ và EU, đối tác thương mại lớn của Việt Nam, việc tăng lãi suất mạnh mẽ của FED sẽ ngày càng ảnh hưởng đến tăng trưởng việc làm và chi tiêu của người tiêu dùng trong năm 2023. Một số công ty công nghệ của Hoa Kỳ (Twitter, Meta) gần đây đã tuyên bố sa thải nhân viên và các biện pháp cắt giảm chi phí khác, điều này cảnh báo sự gia tăng của các đơn xin trợ cấp thất nghiệp. 

Ngoài ra, hai nhà bán lẻ lớn nhất của Hoa Kỳ - Amazon và Walmart đã công bố kết quả Q3/22 yếu kém. Amazon báo cáo doanh thu và lợi nhuận ròng trong Q3/22 lần lượt giảm 15,4% svck và 9,6% so với cùng kỳ trong khi Walmart ghi nhận khoản lỗ ròng 1,7 tỷ USD trong Q3/22. Những khó khăn kể trên sớm được phản ánh vào số liệu Q4/22 khi giá trị xuất khẩu của Việt Nam giảm 6,1% so với cùng kỳ. 

Việc mở cửa trở lại và phục hồi nhu cầu trong nước của nền kinh tế Trung Quốc khó có thể bù đắp được nhu cầu tiêu dùng yếu ở Hoa Kỳ và Châu Âu vào năm 2023. Chuyên gia đã hạ dự báo tăng trưởng xuất khẩu năm 2023 xuống 5% so với cùng kỳ từ mức dự báo trước đó là 9-10% so với cùng kỳ, thấp hơn mục tiêu 8% của Chính phủ. Việc điều chỉnh nhằm phản ánh sự sụt giảm mạnh hơn dự kiến trong các đơn đặt hàng mới cho hàng xuất khẩu của Việt Nam trong nửa đầu năm 2023.

Đối với nhập khẩu, mức dự báo giá trị nhập khẩu của Việt Nam năm 2023  được hạ xuống 5% so với cùng kỳ từ mức dự báo trước đó là 9-10% so với cùng kỳ bởi các lý do: (1) Giá hàng hóa toàn cầu tiếp tục hạ nhiệt trong năm 2023, (2) tỷ giá USD/VND tăng mạnh trong năm 2022 có thể làm giảm nhu cầu đối với hàng tiêu dùng nhập khẩu, (3) nhu cầu nhập khẩu suy yếu đối với nguyên vật liệu đầu vào cho hoạt động sản xuất trong bối cảnh kinh tế toàn cầu trì trệ. 

Các chuyên gia kỳ vọng thặng dư thương mại của Việt Nam sẽ tăng lên 13,4 tỷ USD vào năm 2023 từ mức thặng dư thương mại 12,4 tỷ USD vào năm 2022.

Áp lực lãi suất và tỷ giá còn kéo dài 

Bước sang năm 2023, áp lực đối với cả lãi suất và ngoại hối có thể kéo dài đến Q2/23, sau đó sẽ giảm bớt đáng kể sau chính sách tiền tệ trung lập hơn của FED. 

"Chúng tôi cho rằng NHNN có thể giữ nguyên lãi suất điều hành trong năm 2023 do: (1) FED giảm tốc độ tăng lãi suất trong năm 2023 và chỉ số đồng USD có xu hướng giảm (một số tổ chức nghiên cứu hàng đầu dự báo DXY sẽ ở mức 103-106 trong năm 2023), (2) lạm phát trong nước tăng nhưng vẫn trong tầm kiểm soát. Trong bối cảnh áp lực tỷ giá giảm, NHNN có thể xem xét chuyển mục tiêu sang ổn định mặt bằng lãi suất để hỗ trợ doanh nghiệp và nền kinh tế, đặc biệt trong nửa cuối năm 2023. Chúng tôi dự báo lãi suất tái cấp vốn có thể duy trì ở mức 6,0% và lãi suất tái chiết khấu duy trì ở mức 4,5% trong năm 2023" - Báo cáo của VNDirect nêu rõ.

Kỳ vọng áp lực lên VND sẽ giảm đáng kể kể từ Q2/20, trong đó USD/VND sẽ giao dịch trong khoảng 23.500-24.000 VND (+0-1,5% so với mức hiện tại) vào cuối năm 2023 do FED chuyển từ "chính sách thắt chặt tiền tệ" sang "bình thường hóa" trong thời gian tới. 

Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng không thể loại trừ rủi ro FED sẽ thắt chặt tiền tệ mạnh hơn và lâu hơn so với kỳ vọng của thị trường nếu lạm phát hạ nhiệt không như kỳ vọng của FED (do xung đột Nga-Ucraina leo thang, khủng hoảng lương thực, gián đoạn chuỗi cung ứng). Nếu điều đó xảy ra, tỷ giá hối đoái và lãi suất của Việt Nam có thể chịu nhiều áp lực hơn so với kỳ vọng của các nhà phân tích vào năm 2023.

Áp lực lạm phát sẽ tăng nhưng vẫn trong tầm kiểm soát

Nhận định về áp lực lạm phát cao hơn đối với Việt Nam vào năm 2023, các chuyên gia đưa ra các lý do: Nhu cầu trong nước có thể sẽ giảm trong 6 tháng đầu năm 2023, nhưng được bù đắp một phần bởi du lịch quốc tế. Doanh số bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng sẽ tăng 8,5-9% so với cùng kỳ trong năm 2023, thấp hơn mức 19,8% so với cùng kỳ trong năm 2022.

Quốc hội đã quyết định tăng mức lương cơ sở lên 1,8 triệu đồng/tháng, tương ứng với mức tăng 20,8%, có hiệu lực từ ngày 01/07/2023. Bên cạnh đó, thông qua việc tăng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp thôi việc cho một số đối tượng như người hưởng lương hưu từ ngân sách nhà nước, cán bộ y tế cơ sở… Một khi lương cơ sở tăng thì lạm phát cũng có xu hướng tăng do tâm lý tăng lương gắn với tăng giá hàng tiêu dùng của một bộ phận người kinh doanh tạp hóa, bán lẻ.

Mặc dù hàng hóa toàn cầu đã đạt đỉnh nhưng tác động của việc tăng giá USD đối với nguyên liệu nhập khẩu vẫn còn kéo dài đến Q3/23. Nhiều khả năng Chính phủ có thể xem xét tăng giá các dịch vụ thiết yếu như điện, y tế, giáo dục vào năm 2023. Cụ thể, giá bán lẻ điện sẽ chịu áp lực điều chỉnh tăng vào năm 2023 do chi phí sản xuất tăng (giá quy đổi tăng). tăng, giá nguyên vật liệu đầu vào tăng như than, gas…). Bên cạnh đó, sau thời gian tạm dừng tăng giá dịch vụ y tế, giáo dục do ảnh hưởng của dịch COVID-19, Chính phủ có thể xem xét tăng giá các dịch vụ này vào năm 2023.

Lãi suất cao hơn sẽ làm tăng chi phí của các doanh nghiệp sản xuất, thương mại và logistics, từ đó gia tăng áp lực tăng giá đầu ra.

Do đó, chúng tôi dự báo lạm phát tiêu đề trung bình của Việt Nam sẽ tăng lên 3,8% so với cùng kỳ trong năm 2023 (so với kỳ vọng 3,2% so với cùng kỳ trong năm 2022), hoàn thành mục tiêu kiểm soát lạm phát trung bình năm 2023 dưới  4,5% của chính phủ. Các yếu tố hỗ trợ kiểm soát lạm phát năm 2023 bao gồm:  (1) giá cả hàng hóa thế giới dự báo sẽ hạ nhiệt trong năm 2023 và (2) NHNN thực hiện chính sách tiền tệ và cung tiền thận trọng nhằm kiểm soát lạm phát.

Thị trường bất động sản còn nhiều ảm đạm

Nhiều dấu hiệu cho thấy thị trường bất động sản trong nước đang bước vào chu kỳ giảm: (1) các doanh nghiệp BĐS khó tìm được cách đảo nợ do các quy định chặt chẽ hơn về phát hành TPDN và thắt chặt tín dụng; (2) lãi suất vay mua nhà tăng kéo theo nhu cầu mua nhà giảm và (3) nguồn cung mới sụt giảm đến từ trì hoãn quá trình phê duyệt dự án do chờ Luật Đất đai sửa đổi. Theo CBRE, doanh thu ký bán đã giảm kể từ Q3/22 khi khối lượng căn hộ giao dịch giảm mạnh 40% so với quý trước/+128% svck ở cả TP.HCM và Hà Nội. Tương tự, khối lượng ký bán của BĐS nghỉ dưỡng liền thổ giảm mạnh 70,4% so với quý trước/+85% so với cùng kỳ.

Ngoài ra, chuyên gia VNDIRECT cũng đưa ra phân tích thêm các biến số khó đoán có thể tác động tích cực hoặc kém tích cực đến triển vọng vĩ mô Việt Nam. Trong đó, đề cập tới các vấn đề liên quan về vốn đầu tư nước ngoài vào thị trường Việt Nam, lộ trình mở cửa và phục hồi kinh tế của Trung Quốc sẽ có tác động tích cực với thị trường trong nước.