Cloaca Maxima: Khởi nguồn của một công trình thế kỷ

La Mã cổ đại không chỉ nổi tiếng với đấu trường và đường sá, mà còn ghi dấu ấn trong lịch sử kiến trúc và kỹ thuật với Cloaca Maxima – hệ thống cống ngầm vĩ đại đã hoạt động hơn hai thiên niên kỷ. Đây là minh chứng sống động cho tài năng và tầm nhìn của người La Mã. Cloaca Maxima được giới chuyên gia đánh giá là một phần của hệ thống cấp nước đô thị tinh vi. 

Cloaca Maxima, có nghĩa là "Cống lớn nhất", được khởi công xây dựng vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, dưới thời các vị vua Etruscan của La Mã. Ban đầu, đây chỉ là một con kênh hở, được hình thành bằng cách lát đá vào lòng một con suối tự nhiên hiện có, với mục đích chính là thoát nước mưa và nước thải từ khu vực Quảng trường La Mã ra sông Tiber.

Vào thế kỷ 1 CN, Marcus Agrippa - một vị tướng đồng thời là kiến trúc sư, chính khách đã đi dọc toàn bộ chiều dài cống nước này. Ông giám sát việc mở rộng và cải thiện hệ thống thủy văn của Rome bằng cách xây dựng cống dẫn nước mới, cải thiện vệ sinh đường phố và mở rộng hệ thống thoát nước. 

Nước từ các cống dẫn nước mới sau khi cung cấp cho nhà tắm công cộng, đài phun nước và cung điện đã chảy vào hệ thống cống, giúp hệ thống sạch sẽ và thông thoáng.

Cloaca Maxima: Từ kênh thoát nước mưa đến hệ thống vệ sinh đô thị với kỹ thuật xây dựng vượt thời gian

Mặc dù chức năng ban đầu của Cloaca Maxima là dẫn nước mưa, nhưng vai trò của nó đã dần mở rộng và trở nên quan trọng hơn rất nhiều trong thời kỳ Đế chế La Mã. Khi các nhà tắm công cộng và nhà vệ sinh lớn được xây dựng, chúng đều được kết nối trực tiếp với Cloaca Maxima. Điều này biến cống ngầm không chỉ là một kênh thoát nước đơn thuần mà còn là xương sống của hệ thống vệ sinh đô thị, giúp giữ gìn sự sạch sẽ và ngăn ngừa dịch bệnh lây lan trong một thành phố đông đúc như La Mã.

Tuy nhiên, với sự phát triển không ngừng của thành phố và dân số ngày càng tăng, nhu cầu về một hệ thống thoát nước hiệu quả hơn trở nên cấp thiết. Bắt đầu từ thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên, người La Mã đã có một bước đột phá táo bạo: biến con kênh hở thành một cống ngầm bằng cách xây dựng một mái vòm bán nguyệt kiên cố bằng đá. Đây là một kỹ thuật xây dựng tiên tiến vào thời điểm đó, đòi hỏi sự tính toán tỉ mỉ và kỹ năng thi công bậc thầy.

Sự hiện diện của Cloaca Maxima đã đóng góp to lớn vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân La Mã. Nó giúp loại bỏ chất thải một cách hiệu quả, tạo ra một môi trường sống lành mạnh hơn và là một trong những yếu tố quan trọng giúp La Mã duy trì được vị thế là một trong những đô thị lớn nhất và thịnh vượng nhất thế giới cổ đại.

Điều khiến Cloaca Maxima trở nên phi thường không chỉ là quy mô mà còn là sự bền vững của nó. Hơn 2000 năm trôi qua, một phần đáng kể của hệ thống này vẫn còn tồn tại và thậm chí là hoạt động cho đến ngày nay, là minh chứng hùng hồn cho trình độ kỹ thuật xây dựng vượt trội của người La Mã.

Mặc dù phần lớn công trình ban đầu được xây dựng bằng đá, nhưng theo thời gian, nhiều đoạn đã được gia cố hoặc thay thế bằng bê tông – một vật liệu mà người La Mã đã thành thạo trong việc sử dụng. Các đoạn đầu của cống được xây dựng bằng khối đá, và dọc theo tuyến đường, các cống nhỏ hơn có nắp dẫn vào hệ thống chính. Đoạn cống gần bờ sông Tiber có chiều cao 2,7 mét và rộng 2,12 mét, sau đó mở rộng dần, đạt đến chiều cao 3,3 mét và chiều rộng 4,5 mét ở phần cuối cùng.

Cống thoát nước này đổ vào sông Tiber tại Ponte Emilio, theo một tuyến đường quanh co qua Velabro, Quảng trường Boarium và một khúc cua rộng. Sự tinh xảo trong thiết kế và thi công đã giúp Cloaca Maxima chịu đựng được thử thách của thời gian, vượt qua các cuộc chiến tranh, thiên tai và sự biến đổi của cảnh quan đô thị.

Cloaca Maxima cho thấy rằng ngay cả những nền văn minh cổ đại cũng đã nhận ra tầm quan trọng của cơ sở hạ tầng đô thị đối với sự phát triển và thịnh vượng.

Ngày nay, nhìn vào những đoạn còn sót lại của Cloaca Maxima là công trình vượt thời gian. Hệ thống cống ngầm này không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một bài học về kỹ thuật, quy hoạch đô thị và sự bền vững.