Chính trường Mỹ thay đổi ra sao sau bầu cử giữa nhiệm kỳ?

Mặc dù không thu hút sự quan tâm nhiều như bầu cử tổng thống, nhưng các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ tại Mỹ có ý nghĩa quan trọng vì đây là cơ hội để cử tri thay đổi cán cân tại quốc hội.

Cuộc bầu cử năm nay diễn ra trong bối cảnh nước Mỹ đối mặt với tình trạng lạm phát cao, sự chia rẽ về các vấn đề nóng như quyền phá thai và quyền kiểm soát súng đạn...

Đảng Cộng hòa (GOP) hiện đang nhận được sự ủng hộ và có nhiều lợi thế giành chiến thắng tại Hạ viện, trong bối cảnh cử tri Mỹ thất vọng về nền kinh tế dưới sự điều hành của Tổng thống Biden. Ngoài ra, GOP còn có lợi thế từ quá trình tái phân chia khu vực được thực hiện 10 năm một lần.

Tuy nhiên, đảng Dân chủ cũng đang tích cực vận động cử tri để duy trì thế đa số tại Hạ viện, chủ yếu nhắm vào các vấn đề nóng hiện nay như quyền phá thai và kiểm soát súng đạn.

Cuộc đua vào Thượng viện khá căng thẳng. Một số cuộc đua ở các bang chiến trường quan trọng diễn ra sít sao. Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell cho biết khả năng đảng này giành được đa số chỉ là 50-50.

Các cuộc bầu cử giữa kỳ tại Mỹ được tổ chức vào ngày Thứ Ba sau ngày Thứ Hai đầu tiên của tháng 11. Ngày Bầu cử năm 2022 là ngày 8/11. Rất khó để có kết quả mọi cuộc đua ngay trong ngày bầu cử, bởi nhiều cử tri bỏ phiếu sớm hoặc bỏ phiếu qua thư. Một số cuộc đua phải mất vài ngày hoặc vài tuần để xác định được người thắng cuộc.

Nếu cán cân tại Hạ viện đảo chiều?

Đảng Dân chủ nắm đa số tại Hạ viện kể từ năm 2018, khi họ giành chiến thắng trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump khi đó.

Đảng Cộng hòa chỉ cần giành được 5 ghế trong các cuộc đua có tính cạnh tranh cao là có thể giành đa số tại Hạ viện. Dù vậy, GOP đang nỗ lực để giành được nhiều ghế hơn thế.

Đảng Cộng hòa có lý do để lạc quan về kỳ bầu cử lần này. Trong lịch sử hiện đại, đảng nào nắm giữ Nhà Trắng thường sẽ mất ghế trong các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Nếu giành chiến thắng tại Hạ viện, đảng Cộng hòa sẽ bầu Chủ tịch Hạ viện mới, tiếp quản quyền lực vào ngày 3/1/2022. GOP cũng sẽ điều hành tất cả các ủy ban và quyết định dự luật nào được đưa ra bỏ phiếu.

Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ Viện Kevin McCarthy đã công bố “Bản cam kết với nước Mỹ”, phác thảo về kinh tế, an ninh biên giới và các chính sách khác mà GOP sẽ đề xuất trong những ngày đầu của Quốc hội sắp tới.

Việc đảng Cộng hòa trở lại kiểm soát Hạ viện sẽ là một chiến thắng cho ông Donald Trump, người chống lại các nỗ lực của đảng Dân chủ nhằm buộc ông phải chịu trách nhiệm về cuộc bạo loạn ở Đồi Capitol ngày 6/1/2021. Đại đa số ứng viên đảng viên Cộng hòa được kỳ vọng sẽ trở lại Washington vào năm tới đều trung thành với cựu Tổng thống Trump.

Đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện ảnh hưởng thế nào với ông Biden?

Các ưu tiên của đảng Dân chủ như quyền phá thai, đối phó với biến đổi khí hậu và kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn sẽ ngay lập tức bị gạt sang một bên. Hầu hết, thậm chí tất cả các chương trình nghị sự của Tổng thống Biden sẽ bị chặn trong 2 năm còn lại trong nhiệm kỳ của ông.

Mặt khác, sẽ không có dự luật nào trở thành luật nếu không được Tổng thống Biden ký thông qua. Các dự luật chi tiêu chính phủ, nâng trần nợ công hay việc giải quyết các vấn đề quân sự là cần thiết để chính phủ hoạt động. Những dự luật này có khả năng trở thành tiêu điểm trong các cuộc đàm phán giữa GOP, đảng Dân chủ và Nhà Trắng.

Ông Biden, người đã làm việc tại Thượng viện trong nhiều thập kỷ, thường nói tới các vấn đề mà ông có thể nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng, đồng thời nhấn mạnh, ông muốn làm việc với các thành viên đảng Cộng hòa. Tuy nhiên, ông Biden sẽ khó duy trì được điều này nếu quốc hội do GOP nắm đa số phản đối các ưu tiên hàng đầu của ông.

Sẽ không có sự chênh lệch lớn tại Thượng viện?

Mặc dù cán cân tại Thượng viện có thể nghiêng về đảng Dân chủ hoặc đảng Cộng hòa sau cuộc bầu cử giữa kỳ, nhưng cách biệt giữa 2 bên sẽ chỉ ở mức tối thiểu. Điều đó có nghĩa là ông Biden vẫn có thể tìm được tiếng nói chung tại Thượng viện, bất kể cán ngân nghiêng về bên nào. Phần lớn các thành tựu lập pháp của ông Biden trong nhiệm kỳ cho tới nay là kết quả của các cuộc đàm phán lưỡng đảng tại Thượng viện.

Tuy nhiên, Thượng viện do đảng Cộng hòa lãnh đạo sẽ dễ dàng thông qua các dự luật do Hạ viện GOP gửi tới, điều này sẽ gây áp lực đối với Tổng thống Biden. Với việc nắm đa số ở Thượng viện, GOP cũng sẽ nắm quyền kiểm soát các ủy ban và quyền tiến hành điều tra, giám sát chính quyền.

Thượng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát cũng có thể gây khó khăn cho Tổng thống đảng Dân chủ bằng cách ngăn chặn hoặc trì hoãn phê chuẩn các đề cử trong ngành tư pháp và hành pháp của người đứng đầu Nhà Trắng.

Nếu Quốc hội bị chia rẽ?

Nếu đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện và đảng Cộng hòa kiểm soát Hạ viện, lưỡng viện quốc hội Mỹ sẽ khó có sự đồng thuận. Khi đó, đảng Cộng hòa sẽ tìm cách giành lợi thế bằng cách lôi kéo các thành viên ôn hòa của đảng Dân chủ tại Thượng viện trong một số vấn đề.

Nếu đảng Dân chủ vẫn có thể kiểm soát được cả Hạ viện và Thượng viện, họ sẽ bắt đầu lại các cuộc đàm phán về một số mục trong chương trình nghị sự của Tổng thống Biden mà chưa bao giờ được thông qua, bao gồm gói chương trình kinh tế và xã hội mới, bị đình trệ do bất đồng nội bộ của đảng này.