Đặc tả bộ trang sức thờ Thần mặt trời của người Mông Xanh

Truyền thuyết về người phụ nữ đi gọi Thần mặt trời

Ngoài bộ váy áo được thêu thùa cầu kỳ thì phụ nữ Mông Xanh còn đeo thêm các loại trang sức bạc như vòng tay, khuyên tai và vòng cổ gắn dây xà tích bạc và chùm chuông nhỏ được chạm khắc hoa văn tượng trưng cho Thần mặt trời. Theo quan niệm của người Mông Xanh, Thần Mặt Trời có sức mạnh tối thượng trong đời sống tâm linh, ban phát sự sống và ánh sáng cho nhân gian được gắn lên người phụ nữ.

Truyền thuyết người Mông Xanh kể rằng, xưa kia, nhân gian bị 10 mặt trời thay nhau thiêu đốt. Cuộc sống của người Mông Xanh chỉ ngày, không có ban đêm; sông suối, cây cỏ, vật nuôi đều bị khô hạn làm chết hết khiến cuộc sống vô cùng cơ cực. Bỗng một ngày có vị anh hùng của tộc người Mông Xanh tên là Hậu Nghệ dùng cung tên thần bắn rơi 9 mặt trời, một mặt trời còn lại sợ quá, chạy trốn, cuộc sống người Mông Xanh lại chìm trong đêm tối, không có ban ngày.

Trong đêm tối triền miên, sự sống cứ thế tàn lụi, các già bản người Mông Xanh mới họp bàn, tìm phương cách cứu cộng đồng. Các già bản mới cử người phụ nữ xinh đẹp nhất đến xin ý kiến vị anh hùng Hậu Nghệ, thì được chỉ bảo rằng, mặt trời rất thích tiếng gà gáy, cứ mang con gà trống lên đỉnh núi cao, khi gà cất tiếng gáy thì mặt trời còn lại sẽ xuất hiện.

Cũng chính người phụ nữ xinh đẹp đó được cộng đồng Mông Xanh giao nhiệm vụ mang con gà trống lên đỉnh núi cao phía Đông gọi mặt trời. Qua bao gian khổ, trèo đèo, lội suối, tránh rắn rết, hùm beo thì cô gái cũng đến được đỉnh núi bắt gà trống cất tiếng gáy. Thật diệu kỳ, nghe tiếng gà gáy, mặt trời liền xuất hiện từ phía Đông và lặn sau ngọn núi phía Tây. Từ đó nhân gian có ngày, có đêm, cuộc sống người Mông Xanh hồi sinh trở lại.

Từ đó, để tôn vinh cô gái đã cứu cộng đồng, người Mông xanh mới sáng tạo nên bộ trang sức bằng bạc cực kỳ cầu kỳ và tinh xảo để phân biệt người phụ nữ Mông Xanh với những người phụ nữ nhánh người Mông khác.

Gia tài của người phụ nữ Mông Xanh

Cũng từ truyền thuyết đó, bất kỳ gia đình người Mông Xanh nào khi đẻ con gái đều phải tích góp để mua bạc trắng rồi đến nhờ thợ chế tác thành bộ trang sức dành cho con gái đến tuổi trưởng thành và đi lấy chồng.

Trang sức bạc của phụ nữ Mông Xanh gồm có vòng cổ, vòng tay và các hoa tiết hoa văn trang trí trên váy áo được chạm khắc từ bạc trắng rất cầu kỳ và độc đáo. Vòng cổ của phụ nữ Mông Xanh có hai loại. Một loại được chạm theo kiểu hình tròn, có chu vi từ 45-55cm. Thông thường họ thường đeo khoảng tám chiếc vòng cổ loại này để làm đẹp thêm cho bộ trang phục của mình.

Bên cạnh đó còn có vòng cổ dùng để chống tà ma, loại vòng cổ này gồm ba dây bạc gồm các dây xích, tua tòng teng với nhiều hình thù gắn lại với nhau. Với loại vòng này, ở giữa nhất thiết phải có miếng bạc hình tròn được chạm khắc hoa văn tượng trưng cho Thần mặt trời.

Vòng tay của phụ nữ Mông Xanh thường được chạm bạc với các hình khác nhau dùng để trang trí cho bộ trang phục thêm đặc sắc. Những họa tiết được trạm trổ trong vòng tay của phụ nữ Mông Xanh thường là chim muông, cỏ cây hoa lá, gắn với cuộc sống lên nương kiếm sống hàng ngày của họ. Những hoạ tiết được lấy từ cuộc sống vì người Mông Xanh quan niệm rằng, tất cả sự vật của nhân gian đều do Thần mặt trời ban phát.

Ngoài những bộ trang sức vòng cổ, vòng tay, người phụ nữ Mông Xanh còn gắn lên váy áo những đồ trang sức có hình tròn, hình thoi cho bộ tà xích bên hông để tô điểm cho bộ trang phục truyền thống của họ thêm đặc sắc. Đặc biệt, trong những đồ trang sức gắn lên váy áo người phụ nữ Mông Xanh có rất nhiều đồng bạc. Những đồng bạc này thường là đơn vị tiền tệ được sử dụng trong thời Pháp thuộc.

Từ xưa, người Mông Xanh quan niệm rằng, nhìn bộ váy áo có gắn nhiều đồng bạc thì biết đó là con cái của già đình quyền quý, giàu có. Mỗi một bộ trang sức như thế, nếu quy ra tiền, từ trọng lượng bạc đến công chế tác thì có trị giá từ 100 đến 300 triệu đồng.

Điều rất đặc biệt, khi người con gái Mông Xanh đi lấy chồng, mang theo bộ trang bạc sức hồi môn, nếu gia đình có đổ vỡ thì theo "lý người Mông", người con gái được mang theo bộ trang sức bạc mà không phải chia theo pháp luật. Vì giá trị bộ trang sức bạc có giá trị cao nên cũng phần nào để người phụ nữ sau ly hôn có cuộc sống ổn định.

Tuy nhiên, đa số phụ nữ tộc người Mông Xxanh đều dành bộ trang sức đó làm hồi môn cho con gái. Chính vì thế, khi đẻ con gái, người Mông Xanh cũng quan tâm nhiều hơn, được chăm sóc, học hành. Và trong cộng đồng người Mông, chỉ duy nhất người Mông Xanh khi đẻ con gái, họ rất hân hoan vì họ quan niệm, con gái là nguồn mạch sự sống trong gia đình, làng bản.

Từ một truyền thuyết nhân văn, mà vai trò người phụ nữ trong công đồng Mông Xanh cũng bình đẳng. Họ được tôn trọng trong gia đình, làng bản. Vào ngày lễ, Tết, Lễ hội Gầu Tào (lễ hội cầu tự), Lễ hội Nào Sồng (Lễ hội hương ước), những cô gái Mông Xanh thường đeo trang sức đi kèm bộ trang phục để đi chơi, tạo nên sắc màu, âm thanh lạ mắt, lạ tai khác biệt khiến cho các tộc người khác cảm nhận họ chính là chủ nhân của những hoạt động văn hoá, tín ngưỡng này.

Người phụ nữ Mông xanh đeo trang sức bằng bạc để làm đẹp, thể hiện sự giàu sang của mỗi người và dòng tộc. Đồng thời những bộ trang sức bạc trên trang phục cũng thể hiện những thông điệp về văn hóa của tộc người.