Chính thức bãi bỏ thuế khoán đối với cá nhân, hộ kinh doanh từ đầu năm 2026, cùng với việc thực hiện nhiều chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này được đánh giá sẽ khuyến khích nhiều hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp.

Từ ngày 1/1/2026, theo Nghị quyết 198/2025/QH15 của Quốc hội, hình thức nộp thuế khoán đối với cá nhân, hộ kinh doanh sẽ chính thức bị bãi bỏ. Thay vào đó, hộ kinh doanh sẽ phải chuyển sang phương pháp kê khai thuế dựa trên doanh thu thực tế hoặc cân nhắc chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp. Sự thay đổi này đặt ra không ít băn khoăn, lo lắng cho hàng triệu hộ kinh doanh trên cả nước, đặc biệt là những người đã quen với sự đơn giản của thuế khoán.

Bỏ thuế khoán, thay đổi cần thiết và tất yếu

Thuế khoán là phương thức hộ kinh doanh nộp một khoản thuế cố định định kỳ, thường được ấn định dựa trên doanh thu ước tính. Hình thức này ngày càng bộc lộ nhiều bất cập và sẽ chính thức bị bãi bỏ từ ngày 1/1/2026. Theo các chuyên gia, thuế khoán tạo ra "lỗ hổng thất thoát lớn" và là "vùng xám" khi doanh thu thực tế của nhiều hộ kinh doanh không được xác định rõ ràng, dẫn đến việc số thuế nộp vào ngân sách rất thấp so với mức doanh thu "khủng". Tình trạng hộ kinh doanh có doanh thu hàng chục, hàng trăm, thậm chí hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm nhưng chỉ đóng thuế khoán vài triệu đồng không hiếm ở các thành phố lớn. Điều này tạo sự cạnh tranh không công bằng với các doanh nghiệp phải đóng thuế thu nhập doanh nghiệp trên lợi nhuận.

Việc bỏ thuế khoán được coi là cần thiết và tất yếu. Chính sách này, đi kèm với các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhằm thúc đẩy hộ kinh doanh "lớn lên", hoạt động chuyên nghiệp hơn, minh bạch hóa hoạt động, và đóng góp nhiều hơn vào ngân sách nhà nước. Sự phát triển của kinh tế số và khả năng ứng dụng công nghệ vào quản lý doanh thu, như kết nối máy tính tiền với cơ quan thuế, cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc kê khai thuế theo doanh thu thực tế.

Bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh sẽ đóng thuế thế nào?

Khi thuế khoán bị bãi bỏ, hộ kinh doanh sẽ thực hiện đóng thuế theo phương pháp kê khai dựa trên doanh thu thực tế phát sinh. Hộ kinh doanh sẽ nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập cá nhân (PIT) trực tiếp trên doanh thu theo các tỷ lệ quy định.

Một điểm quan trọng là các hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng trở xuống mỗi năm sẽ không phải nộp thuế. Ngưỡng doanh thu chịu thuế đã được điều chỉnh tăng từ 100 triệu đồng lên 200 triệu đồng.

Đối với nhiều hộ kinh doanh, đặc biệt là những người đã quen với sự đơn giản của thuế khoán, việc chuyển sang kê khai thực tế là một vấn đề đáng quan tâm và băn khoăn, điển hình như một số loại hình kinh doanh như quán phở, bún, tạp hóa, khi nguyên vật liệu mua vào từ chợ thường không có hóa đơn chứng từ để phục vụ việc kê khai.

Việc bãi bỏ hoàn toàn thuế khoán sẽ chính thức áp dụng từ đầu năm 2026, tuy nhiên theo Nghị định 70, từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm thuộc một số ngành nghề (ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí...) sẽ phải thực hiện trước việc kê khai dựa trên doanh thu thực tế phát sinh.

Chuyển đổi lên doanh nghiệp hay duy trì hộ kinh doanh?

Với mục tiêu tăng trưởng số lượng doanh nghiệp lên 2 triệu vào năm 2030, việc chuyển đổi mô hình hộ kinh doanh sang doanh nghiệp là một trong những định hướng quan trọng của Chính phủ. Để khuyến khích sự dịch chuyển này, nhiều chính sách ưu đãi đã và đang được triển khai.

Ưu đãi đáng chú ý nhất là việc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong vòng 3 năm đầu tiên kể từ khi thành lập. Ngoài ra, doanh nghiệp còn có lợi thế trong việc tiếp cận các nguồn vốn vay dễ hơn, nhận hỗ trợ về quản trị, và được đảm bảo giảm bớt các hoạt động thanh kiểm tra không cần thiết (không quá 1 lần/năm nếu tuân thủ tốt). Từ 1/1/2026, việc thu, nộp lệ phí môn bài cũng sẽ chấm dứt.

Bên cạnh các ưu đãi, hộ kinh doanh cũng cần nắm rõ những khác biệt cơ bản khi hoạt động dưới mô hình doanh nghiệp so với duy trì hộ kinh doanh:

* Cách tính thuế: doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp dựa trên lợi nhuận (doanh thu trừ chi phí hợp lý, hợp lệ), thường ở mức 20%. hộ kinh doanh kê khai đóng thuế trực tiếp trên doanh thu với tỷ lệ thấp hơn. Điều này có nghĩa nếu doanh nghiệp lỗ hoặc lợi nhuận thấp, số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp sẽ ít hoặc bằng không, trong khi hộ kinh doanh kê khai vẫn phải đóng thuế dựa trên doanh thu dù kinh doanh không hiệu quả.

* Trách nhiệm pháp lý: Đa số các loại hình công ty có trách nhiệm hữu hạn, chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp, tài sản cá nhân được tách bạch và bảo vệ khỏi rủi ro kinh doanh. hộ kinh doanh có trách nhiệm vô hạn, chủ hộ chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với các nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh.

* Hóa đơn: doanh nghiệp xuất hóa đơn giá trị gia tăng, cho phép đối tác là doanh nghiệp khác được khấu trừ thuế VAT đầu vào. hộ kinh doanh kê khai xuất hóa đơn bán hàng trực tiếp, chỉ có giá trị chứng minh chi phí chứ không được khấu trừ VAT.

* Quản lý: doanh nghiệp có cơ cấu tổ chức và quản lý phức tạp hơn, yêu cầu hệ thống sổ sách kế toán đầy đủ và phải lập báo cáo tài chính hàng năm. hộ kinh doanh kê khai chỉ cần thực hiện các báo cáo thuế định kỳ (tháng/quý). Mô hình công ty cũng dễ dàng hơn trong việc huy động vốn và mở rộng quy mô.

Nhiều chuyên gia cho rằng, việc chuyển đổi phụ thuộc vào lĩnh vực kinh doanh và khả năng đáp ứng yêu cầu về kế toán, hóa đơn. Đối với các mô hình kinh doanh đơn giản, khách hàng chủ yếu là cá nhân và chi phí đầu vào khó có chứng từ, việc duy trì hộ kinh doanh kê khai có thể là lựa chọn phù hợp. Ngược lại, các doanh nghiệp có quy mô lớn hơn, cần đầu tư tài sản cố định, có giao dịch với các doanh nghiệp khác, hoặc muốn huy động vốn, thì mô hình công ty mang lại nhiều lợi ích và tiềm năng phát triển hơn.

Sự thay đổi chính sách thuế, đặc biệt là việc bỏ thuế khoán, đòi hỏi mỗi hộ kinh doanh phải nhìn nhận lại mô hình hoạt động của mình. Không có câu trả lời chung cho tất cả, việc lựa chọn chuyển đổi lên doanh nghiệp hay tiếp tục duy trì hộ kinh doanh phụ thuộc vào đặc thù ngành nghề, quy mô doanh thu và lợi nhuận thực tế cũng như cơ cấu chi phí và định hướng phát triển dài hạn của từng hộ kinh doanh.

Điều quan trọng là chủ hộ kinh doanh cần tìm hiểu kỹ các quy định mới về kê khai thuế theo doanh thu, đồng thời nghiên cứu các ưu đãi và yêu cầu khi chuyển đổi lên doanh nghiệp. Việc tính toán so sánh nghĩa vụ thuế và dự kiến mức thuế đối với mỗi mô hình sẽ giúp hộ kinh doanh đưa ra quyết định phù hợp. Các chuyên gia cũng khuyến cáo hộ kinh doanh nên tuân thủ việc kê khai doanh thu thực tế, vì hành vi trốn thuế có thể bị xử lý rất nặng.