Bão giá xăng dầu và phản ứng của các quốc gia

Giá xăng dầu liên tục lập kỷ lục mới

Trong bối cảnh nhu cầu đi lại tăng cao do các nước mở cửa trở lại và mùa du lịch đang bước vào cao điểm, thì nguồn cung dầu lại tiếp tục biến động nhanh và bất thường do các lệnh trừng phạt đối với Nga và những biện pháp đáp trả của nước này, liên quan đến cuộc chiến tại Ukraine.

Hôm 30/5, giá dầu thô Brent lên trên 120 USD một thùng sau khi Liên minh châu Âu (EU) thông báo cấm nhập 90% dầu của Nga.

Giá dầu - nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp và cả sản xuất nông nghiệp, tác động rất mạnh đến nền kinh tế các quốc gia và cuộc sống thường nhật của người dân. Không chỉ giá xăng tăng mà cả lương thực, thực phẩm cũng tăng giá theo, trong khi lạm phát ở một số quốc gia, chẳng hạn như ở Mỹ được ghi nhận cao chưa từng có trong gần 4 thập niên gần đây.

"Giá xăng thường tác động lớn lên tâm lý tiêu dùng và được coi là hàn thử biểu cho lạm phát trong tương lai", Jeffrey Roach - nhà kinh tế học tại LPL Financial nhận xét trên Washington Post. "Đặc biệt là trong thời điểm mở cửa trở lại, nhu cầu di chuyển được dự báo tăng đột biến, giá xăng sẽ ảnh hưởng đến kế hoạch lái xe. Còn giá dầu nhìn chung sẽ tác động đến vé máy bay".

Trong bối cảnh đó, nhiều nước đã áp dụng các biện pháp trị giá hàng tỉ USD để giảm gánh nặng chi tiêu cho người dân, như khống chế mức tăng giá, giảm thuế và trợ giá nhiên liệu, thậm chí phát tiền cho người dân.

Anh: Đánh thuế lợi nhuận bất thường với các công ty năng lượng để kìm giá xăng dầu

Giá dầu diesel và xăng ở Anh hiện đang ở mức kỷ lục.

Chính phủ Anh đã công bố gói chính sách trị giá 15 tỉ bảng (tương đương 19 tỉ USD) và đánh thuế lợi nhuận bất thường đối với các công ty năng lượng để kìm giá xăng dầu.

Bộ trưởng Tài chính Anh Rishi Sunak cho biết Chính phủ nước này sẽ hỗ trợ tài chính cho người dân, nhất là các gia đình nghèo. Khoảng 8 triệu hộ dân Anh sẽ nhận trực tiếp khoản tiền hỗ trợ chi phí sống ít nhất 1.200 bảng (khoảng 1.500 USD) vào tài khoản ngân hàng.  

Ông Sunak cũng công bố một khoản "thuế lợi nhuận" tạm thời 25% đối với lợi nhuận bất thường của các công ty năng lượng, trong khi vẫn khuyến khích đầu tư. Khoản thuế này dự kiến sẽ thu về 5 tỉ bảng trong một năm để phần nào bù đắp vào gói hỗ trợ tài chính cho người dân. Khoản thuế này sẽ được bỏ sau khi giá dầu, khí đốt hạ nhiệt trở lại.

Với khoản thuế tạm thời này, từ ngày 26/5, các công ty năng lượng phải trả mức thuế từ 40% lên 65%. Ông Sunak, dù thuế cao như vậy, nhưng các công ty vẫn thu được lợi nhuận không nhỏ, và, hệ thống thuế vẫn tạo ra động lực cho các công ty tái đầu tư lợi nhuận. "Công ty đầu tư càng nhiều thì họ càng trả ít thuế", ông Sunak nhấn mạnh. Trong khi đó, chuyên gia Adi Imsirovic của Viện Nghiên cứu năng lượng Oxford của Đại học Surrey (Anh) cho rằng, việc Chính phủ Anh đánh thuế lợi nhuận bất thường vào các công ty năng lượng là ý tưởng tồi khi vừa đánh thuế nặng các doanh nghiệp năng lượng lại vừa muốn họ tăng đầu tư.

Liên minh châu Âu áp dụng nhiều biện pháp để ứng phó giá xăng dầu tăng

EU cũng đang áp dụng nhiều biện pháp để đối phó với tình trạng giá xăng dầu tăng, như trợ cấp cho các hộ gia đình nghèo, tài trợ cho việc cải tạo nhằm giảm sử dụng năng lượng hoặc hỗ trợ thuế năng lượng cho các hộ gia đình dễ bị tổn thương.

Tháng 3-2022, Chính phủ Đức đã đồng ý phát thêm tiền mặt cho người lao động và gia đình, cùng với giảm giá xăng, giá vé các phương tiện giao thông công cộng.

Pháp cũng cam kết hạn chế mức tăng giá điện theo quy định ở mức 4%, đồng thời triển khai gói hỗ trợ trị giá gần 27 tỉ USD nhằm giúp các công ty về chi phí khí đốt và điện. Từ đầu tháng 4-2022, Pháp đã áp dụng việc trợ giá 0,16 USD/lít xăng, dầu diesel cho người dân trong 4 tháng, dự kiến tiêu tốn khoảng 2,15 tỉ USD.

Còn tại Hà Lan, từ tháng 4, thuế nhiên liệu được giảm 17 cent một lít với xăng và 11 cent một lít với dầu diesel. Thuế VAT lên năng lượng cũng giảm từ 21% xuống 9%, bắt đầu từ tháng 7. Tổng cộng, gói này sẽ khiến Bộ Tài chính Hà Lan mất 2,8 tỷ euro và sẽ được áp dụng ít nhất 6 tháng. Ở nước này, thuế chiếm 50% giá xăng và 40% giá dầu diesel.

Khoản hỗ trợ một lần cho các gia đình thu nhập thấp cũng tăng từ 200 euro lên 800 euro. "Người Hà Lan đang nghèo đi vì những thứ chúng ta mua đắt lên", Dutch News trích lời Karien Van Gennip, Bộ trưởng Việc làm và Các vấn đề xã hội Hà Lan cho biết, "Chúng tôi không thể bù đắp cho tất cả mọi người, nên chỉ tập trung vào các gia đình có thu nhập thấp và trung bình thôi".

[Nga dừng cấp khí đốt cho Hà Lan, giá dầu tăng] 

Mỹ: giảm thuế, xả các kho dự trữ

Giá xăng trung bình tại Mỹ hôm 31/5 tăng lên mức kỷ lục, với 4,62 USD một gallon (3,78 lít), tăng 52% so với năm ngoái. Người dân tại 7 bang của Mỹ đang trả ít nhất 5 USD cho mỗi gallon xăng. Giá ở California thậm chí lên tới hơn 6 USD. Áp lực lạm phát có thể siết tiêu dùng rất nhanh và khiến tăng trưởng của Mỹ chững lại.

Khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra, Mỹ và các nước đồng minh đã nhất trí xả 60 triệu thùng dầu từ các kho dự trữ để hạ nhiệt giá nhiên liệu, tuy nhiên động thái này vẫn chưa đủ.Giá xăng vẫn chưa thể hạ nhiệt.

Các bang ở Mỹ cũng đưa ra các biện pháp để hỗ trợ người dân. Bang Michigan thông qua khoản giảm thuế nhiên liệu tạm thời đến tháng 9/2022, còn New York ngừng một số khoản thuế nhiên liệu đến cuối năm.

Một số bang lại áp dụng một số biện pháp thuế khác như, theo báo New York Times, chính quyền bang Kansas giảm thuế hàng tạp hóa; bang New Mexico giảm 1.000 USD thuế cho các gia đình gặp khó khăn vì giá nhiên liệu. Các bang Iowa, Indiana, Idaho đều giảm thuế thu nhập trong năm nay.

Canada giảm thuế xăng dầu

Giảm thuế cũng là cách mà nhiều bang ở Canada lựa chọn để kìm đà tăng của giá nhiên liệu. Tháng 4 vừa qua chính quyền Ontario công bố kế hoạch giảm thuế xăng dầu thêm hơn 5 cent/1 lít trong 6 tháng cuối năm. Tháng 3, chính quyền Alberta cũng thông báo sẽ không thu thuế nhiên liệu (hiện ở mức 13 cent/1 lít) nếu giá dầu WTI còn trên 90 USD. Giá xăng trung bình tại Canada lần đầu chạm mốc 2 đôla Canada một lít giữa tháng trước.

Thái Lan tăng cường dự trữ dầu, cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu

Vào cuối tháng 3, Thái Lan công bố một loạt biện pháp nhằm hỗ trợ người tiêu dùng, như duy trì giá bán lẻ dầu diesel ở mức 30 baht/lít cho đến cuối tháng 4 nhờ Quỹ bình ổn xăng dầu. Sau đó, Chính phủ Thái Lan trợ giá 50% cho mức tăng giá nhiên liệu.

Chính phủ cũng cam kết tăng cường dự trữ dầu và cắt giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu. Ngoài ra, người dân Thái cũng được nhận phúc lợi: Được tăng trợ cấp tiền mặt lên 100 baht/tháng (từ mức 45 baht) và hỗ trợ tiền mặt 100 baht/tháng khi mua gas nấu ăn.

Các cơ quan chính phủ cũng được yêu cầu tìm cách giúp đỡ những người nông dân đang bị ảnh hưởng bởi chi phí cho phân bón và thức ăn gia súc tăng cao trước mùa gieo trồng mới, giảm tiền điện trong thời gian từ tháng 5 đến tháng 8 cho người tiêu dùng.

Vào giữa tháng 5, Thủ tướng Prayut Chanocha thông báo gia hạn việc giảm thuế tiêu thụ đặc biệt với dầu diesel thêm 2 tháng, đồng thời tăng mức giảm. Từ ngày 21/5 đến ngày 20/7, thuế tiêu thụ với dầu diesel B5 sẽ giảm 5 baht một lít, tăng so với mức cũ là 3 baht. Mức thuế trước đây là 5,99 baht một lít.

Theo Bangkok Post, việc giảm thuế này khiến ngân sách Thái Lan thất thu khoảng 20 tỷ baht, đồng thời Quỹ xăng dầu cũng sẽ lỗ khoảng 70 tỷ baht.

Hàn Quốc gia hạn thời gian giảm thuế, hỗ trợ cho những người bị tăng chi phí sinh hoạt

Tại Hàn Quốc, giá xăng hôm 30/5 tăng lên 2.012 won (1,6 USD)/1 lít. Tại Seoul, giá xăng là 2.088 won/1 lít, còn dầu diesel là 2.066 won/1 lít.

Chính phủ Hà Quốc tiếp tục giảm thuế nhiên liệu. Theo kế hoạch, thuế nhiên liệu sẽ giảm 20%, tuy nhiên, từ ngày 1/5, mức giảm này là 30%, tăng 10% so với kế hoạch. Trước đó, Hàn Quốc cũng dự định chỉ giảm thuế với xăng, dầu diesel và khí hoá lỏng (LPG) trong 6 tháng, đến hết tháng 4, nhưng hiện thời gian giảm thuế đã gia hạn tới cuối tháng 7.  

Với việc giá dầu diesel lần đầu tiên vượt 2.000 won một lít, Chính phủ Hàn Quốc cũng thông báo kế hoạch hỗ trợ cho những người bị tăng chi phí sinh hoạt do giá nhiên liệu cao.

Nam Phi gia hạn thời gian giảm thuế, bỏ một khoản thuế quản lý

Chính phủ Nam Phi hôm 31/5 cũng công bố hàng loạt biện pháp để hãm đà tăng của giá nhiên liệu trong nước: Gia hạn chính sách giảm thuế xăng dầu hiện ở mức 1,5 rand (0,1 USD)/  lít cho đến đầu tháng 7. Việc gia hạn sẽ khiến ngân sách của Nam Phi thất thu 4,5 tỉ rand (288 triệu USD), Reuters cho hay.

Từ tháng 6, Bộ Năng lượng nước này cũng sẽ bỏ một khoản thuế quản lý hiện ở mức 0,1 rand một lít, áp dụng với xăng 95 và đề xuất giảm giá nhiên liệu cơ bản thêm 0,03 rand một lít trong những tháng tới.

Mặc dù vậy, Nam Phi cho biết giá xăng vẫn sẽ tăng thêm 2,4 rand/ 1 lít từ tháng 6, còn giá dầu diesel tăng 1,1 rand. Giá nhiên liệu tại Nam Phi được điều chỉnh hàng tháng, theo giá dầu thế giới và tỷ giá đồng rand.

Tại Philippines, các nhà kinh tế đã có nhiều góp ý cho Chính phủ để giảm tác động từ xăng dầu, đánh vào 3 yếu tố bao gồm: giảm thuế, trợ giá và làm việc từ xa.

Nhà kinh tế trưởng Michael Ricafort từ Tập đoàn Ngân hàng thương mại Rizal - một trong những ngân hàng toàn cầu lớn nhất ở Philippines - cho biết tăng trợ giá cho giao thông và nông nghiệp là biện pháp can thiệp "dễ chấp nhận nhất", giúp giảm thiểu tác động lạm phát.

Các biện pháp ứng phó chỉ mang tính nhất thời

Các biện pháp được áp dụng chỉ mang tính nhất thời nhằm mục tiêu trước mắt là giảm tối đa khó khăn cho hàng triệu người dân vì giá năng lượng tăng cao. Nhà phân tích Matt Smith của Tổ chức Kpler cho rằng, chính quyền Tổng thống Joe Biden sẽ khó giảm được giá dầu trong nước khi các yếu tố làm tăng giá dầu mang tính quốc tế, trong đó có ảnh hưởng từ cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Cũng có ý kiến cho rằng, việc giảm thuế xăng dầu được cho là có lợi cho các công ty hơn là người dân, vì nó thúc đẩy tiêu thụ năng lượng nhiều hơn và tạo ra vòng lặp khiến giá tiếp tục tăng.

Ngoài ra cũng có thêm một quan ngại nữa là, việc chi tiền cho người dân cũng có thể kích thích tiêu dùng làm giá cả tăng cao hơn và thúc đẩy lạm phát.