BÀI 3: NỀN TẢNG THỂ CHẾ VẬN HÀNH NỀN GIÁO DỤC MỚI

Giáo dục từ ngàn đời nay luôn là cội nguồn sức mạnh của dân tộc Việt Nam, là trụ cột của độc lập và khát vọng hưng thịnh quốc gia. Đưa giáo dục trở thành sức mạnh cốt lõi của quốc gia trong kỷ nguyên tri thức và chuyển đổi số là yêu cầu cấp bách tái thiết toàn diện nền giáo dục Việt Nam.

Nội dung Nghị quyết 71-NQ/TW nhấn mạnh rất rõ vấn đề đột phá phát triển giáo dục và đào tạo: Đất nước ta đang đứng trước vận hội lịch sử để phát triển bứt phá, yêu cầu xây dựng con người, xây dựng nguồn nhân lực đặt ra rất quan trọng và cấp bách, đòi hỏi phải đột phá phát triển giáo dục và đào tạo góp phần xây dựng thế hệ con người Việt Nam mới có lòng yêu nước và tự hào dân tộc, đủ bản lĩnh, trí tuệ, năng lực, trình độ, sức khỏe để đáp ứng yêu cầu xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn phát triển mới.

Từ Nghị quyết này có thể thấy Đảng và Nhà nước ta dành sự quan tâm đặc biệt và kỳ vọng lớn lao cho giáo dục và đào tạo. Mục tiêu, đến 2035 phải có ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học có những lĩnh vực được xếp hạng top 100 thế giới; đến 2045 Việt Nam vào top 20 quốc gia có nền giáo dục công bằng, hiện đại nhất thế giới.

Thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW, theo người đứng đầu ngành giáo dục, đất nước sẽ bắt đầu một cuộc cách mạng mới trong giáo dục. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, nội dung trong Nghị quyết: "Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc" thể hiện tầm nhìn, quan điểm chỉ đạo, sự phó thác, định vị chưa từng có cho giáo dục và đào tạo.

Thể chế hóa các nội dung của Nghị quyết số 71-NQ/TW, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục 2019; Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi); Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Nhà giáo đã cho thấy sự kịp thời, thích ứng trước thực tiễn đòi hỏi của thực tiễn của công tác làm luật; thể hiện được tầm nhìn đưa thể chế đi trước một bước, tạo hành lang pháp lý cho giáo dục phát triển.

Chủ trương của Nghị quyết được thể chế hóa rất rõ trong Luật. Chẳng hạn, Nghị quyết số 71-NQ/TW chủ trương ưu tiên đầu tư cho giáo dục đại học, đồng thời khẳng định bảo đảm quyền tự chủ đầy đủ và toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính. Nội dung tương tự này đã được quy định trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), tháo gỡ những điểm nghẽn tồn tại trong nhiều năm.

Thực tế cho thấy, những năm qua tự chủ đại học như luồng gió mới đã làm nhiều trường đại học có chuyển biến tích cực. Tuy nhiên vì còn một số điểm nghẽn, một số hạn chế kìm hãm và ràng buộc nên các trường chưa phát huy được hết thế mạnh của mô hình. Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) mang tinh thần của Nghị quyết 71-NQ/TW kỳ vọng đem lại những phát triển mạnh mẽ và đột phá cho giáo dục đại học; xây dựng những mô hình đại học mới - đại học đổi mới sáng tạo, đại học công nghệ thế hệ mới để trở thành nòng cốt và đầu tàu đổi mới, dẫn dắt hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 71-NQ/TW chủ trương ưu tiên và khuyến khích đầu tư phát triển trường đại học theo mô hình đổi mới sáng tạo và kỹ thuật công nghệ hiện đại, nâng quy mô đào tạo các ngành thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiện, kỹ thuât, công nghệ đạt 35% tổng quy mô đào tạo là rất phù hợp với xu thế của thời đại.

Hay đối với giáo dục nghề nghiệp, Nghị quyết 71-NQ/TW đặt ra yêu cầu phải nhanh chóng hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, đồng thời xây dựng xã hội học tập và thúc đẩy học tập suốt đời. Để tận dụng cơ hội vàng đưa hệ thống các trường nghề phát triển mạnh mẽ, khẳng định vai trò trong đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nhiều đổi mới trong Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) đã được đề cập, tạo hành lang pháp lý mới, chuyển từ tư duy quản lý sang kiến tạo, giúp giáo dục nghề nghiệp gắn chặt hơn với thị trường lao động.

Giáo dục và đào tạo không chỉ là quốc sách hàng đầu, mà còn là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Thiết nghĩ, cùng với hệ thống thể chế hoàn thiện thì người làm giáo dục, ngành giáo dục cũng cần nhận thức đầy đủ hơn sứ mệnh, trách nhiệm của mình trong kỷ nguyên mới hoàn thành tốt vai trò được xã hội giao phó.

Giáo dục Việt Nam bước vào giai đoạn hành động theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW với nền tảng thể chế vận hành là hệ thống các luật về giáo dục và đào tạo đang tích cực được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quy luật phát triển, đáp ứng yêu cầu của nền giáo dục mới.

THỰC HÀNH TƯ TƯỞNG HỌC TẬP SUỐT ĐỜI VÀ XÂY DỰNG XÃ HỘI HỌC TẬP

Thực hành tư tưởng học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập là một trong những nội dung xuyên suốt trong các chủ trương của Đảng về phát triển giáo dục và đào tạo.

Một trong sáu quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết số 71-NQ/TW là, phát huy truyền thống hiếu học của dân tộc, xây dựng xã hội học tập, khơi dậy mạnh mẽ các phong trào thi đua trong Nhân dân và trong toàn xã hội về học tập, tự học tập, học tập không ngừng, học tập suốt đời vì sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì tương lai của dân tộc.

Xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời cũng được thể hiện rất rõ trong các dự thảo Luật giáo dục và đào tạo sửa đổi nhằm hướng tới một môi trường giáo dục phù hợp cho tất cả mọi lứa tuổi. Ở môi trường giáo dục đổi mới ấy, ai cũng có quyền được học, được nâng cao trình độ, được phát triển bản thân, tích lũy kiến thức.

Lấy bối cảnh là cuộc cách mạng khoa học công nghệ đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, tạo nên sự biến cách to lớn trong đời sống xã hội, đặt ra những yêu cầu mới, nhu cầu mới, nhiệm vụ mới, suy nghĩ mới, hành động mới với mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt đối với cán bộ, đảng viên của hệ thống chính trị trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, nhất là tận dụng tối đa thời cơ, vận hội, đi tắt đón đầu, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu. 

Trong bài viết với tiêu đề "Học tập suốt đời", Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh tinh thần học tập suốt đời: "Để thực hiện thắng lợi yêu cầu, nhiệm vụ, trọng trách trong giai đoạn mới, học tập suốt đời để dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành những người hữu dụng đang là đòi hỏi cấp thiết đối với từng cá nhân, mỗi công dân, đặc biệt là những cán bộ, nhân viên trong hệ thống chính trị.".

Bài viết của Tổng Bí thư cũng chỉ rõ, học tập suốt đời là con đường duy nhất, hướng đi tất yếu của mọi quốc gia để đảm bảo sự phát triển thịnh vượng, bền vững. Học tập suốt đời giúp mỗi thành viên trong xã hội có đủ điều kiện và cơ hội tự hoàn thiện mình, nâng cao chất lượng cuộc sống của chính mình, của gia đình, họ tộc, thôn, xóm, phường, xã và cả nước dưới sự lãnh đạo của Đảng trên con đường trở thành nước dân giầu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh và xã hội chủ nghĩa.

Và chỉ khi đẩy mạnh thực chất học tập suốt đời, chúng ta mới giàu có những ý tưởng, giải pháp, sáng kiến để giải quyết những đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn, những vấn đề mới, chưa có tiền lệ; khắc phục triệt để những "điểm nghẽn" trong cơ chế, chính sách, biểu hiện hình thức trong tự phê bình và phê bình;…

Đột phá phát triển giáo dục và đào tạo được thể hiện cụ thể bằng những chủ trương lớn của Đảng và thế chế hóa bằng các dự án luật, trong đó tư tưởng xuyên suốt là khát vọng xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời - con đường tất yếu trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam.

GS.TS Phạm Tất Dong, nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam, nguyên Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương - người dành rất nhiều tâm huyết cho việc tìm hiểu mô hình "học tập suốt đời", Giáo sư cho rằng, giáo dục và đào tạo vừa là môi trường sinh thái cho việc học tập suốt đời, vừa là đường dẫn của sự chuyển hóa những thông tin thành tri thức. Ông cũng nêu, xã hội học tập yêu cầu công dân thực hiện "hành trình tri thức" thật bền bỉ trong suốt cuộc đời để tiếp cận với những tri thức bổ ích nhất cho công việc mình đang đảm nhiệm và cho sự phát triển bền vững của bản thân.

Chúng ta đang đi trên hành trình kiến tạo một nền giáo dục hiện đại cho khát vọng đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Vinh quang và thử thách đặt ra cho cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, như mong muốn của Tổng Bí thư Tô Lâm: "Chúng ta đang đi trên một hành trình nối dài khát vọng. Trên hành trình từ khát vọng độc lập đến khát vọng hùng cường, Quốc hội phải đi trước một bước về thể chế; phải dám "mở đường, dám sửa đường", dám quyết định những vấn đề khó, những việc mới, những lĩnh vực chưa từng có tiền lệ".

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã đi đến hành trình cuối cùng. Nhiều đạo luật quan trọng đã và sẽ được thông qua trong kỳ họp này. Các dự thảo Luật giáo dục và đào tạo rồi sẽ được thông qua khi hoàn thiện, khi đã tập trung được trí tuệ tham góp của cả tập thể. Quốc hội khóa XV sẽ mang dấu ấn của hành trình xây dựng hệ thống pháp luật về giáo dục - những quyết sách tạo dựng nền tảng thể chế vận hành chuẩn bị cho tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước trong kỷ nguyên mới, với trọng tâm phát triển con người tự chủ, sáng tạo và có năng lực hội nhập toàn cầu.