Vụ Việt Á: Kiến nghị kiểm soát quyền lực người đứng đầu Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ

Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Y tế đã buông lỏng, thiếu kiểm tra giám sát, "tiếp tay" cho sai phạm của Việt Á

Tại kết luận điều tra vụ án hình sự xảy ra tại Công ty Việt Á, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an nêu rõ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã buông lỏng, thiếu kiểm tra giám sát trong việc thực hiện Đề tài nghiên cứu khoa học, đặc biệt là Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Quốc gia, trong các khâu phê duyệt nhiệm vụ, phê duyệt tổ chức chủ trì, cá nhân chủ nhiệm…

Nội dung thuyết minh Đề tài nghiên cứu khoa học không đầy đủ, không có thông tin về quyền, nghĩa vụ của Bộ Khoa học và Công nghệ, Học viện Quân y, Công ty Việt Á; phương pháp phối hợp giữa Học viện Quân y và Công ty Việt Á; phương pháp chuyển giao kết quả nghiên cứu, quyền sở hữu trí tuệ.

Tại Bộ Y tế, theo cơ quan điều tra, đơn vị đã thiếu kiểm tra, giám sát đối với công tác quản lý Nhà nước về sinh phẩm y tế, hiệp thương giá, kiểm tra giá hiệp thương; không quy định rõ nhiệm vụ, trách nhiệm của các cá nhân trong hiệp thương giá, thời gian ban hành kết luận kiểm tra giá.

Theo kết luận điều tra, do buông lỏng, thiếu kiểm tra giám sát tại Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Y tế nêu trên, nên đã dẫn đến việc Phan Quốc Việt (Chủ tịch Hội đồng quản trị, kiêm Tổng giám đốc Công ty Việt Á) đã lợi dụng, thông đồng, móc ngoặc với lãnh đạo, cán bộ ở Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế.

Qua đó, Công ty Việt Á được Bộ Khoa học và Công nghệ phê duyệt tham gia nghiên cứu đề tài, sử dụng kết quả nghiên cứu để lập hồ sơ đăng ký và được Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành tạm thời, chính thức đối với test xét nghiệm; biến test xét nghiệm từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu Nhà nước do Bộ Khoa học và Công nghệ quản lý thành tài sản của Việt Á trái quy định pháp luật.

Ngoài ra, khi Công ty Việt Á sản xuất thương mại, bán test xét nghiệm cho Bộ Y tế, Phan Quốc Việt đã nâng khống cơ cấu giá nhưng vẫn được Bộ Y tế hiệp thương, xác định giá 470.000 đồng/test không có căn cứ.

Khi Bộ Y tế kiểm tra giá hiệp thương, xác định Công ty Việt Á thay đổi nguyên vật liệu sản xuất so với hồ sơ đăng ký lưu hành nhưng không ra kết luận kiểm tra, không kiến nghị biện pháp xử lý, dẫn đến Công ty Việt Á tiếp tục sử dụng giá hiệp thương với Bộ Y tế đã được Phan Quốc Việt nâng khống, tạo mặt bằng giá để bán cho địa phương, đơn vị, thu lợi bất chính, gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng tài sản Nhà nước, tổ chức, cá nhân.

Tại các địa phương cũng để xảy ra sai phạm trong quá trình Công ty Việt Á tiêu thụ test xét nghiệm, vật tư, sinh phẩm y tế. Cơ quan điều tra cho rằng, tại đây chưa kịp thời phân bổ dự toán ngân sách thực hiện; trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ về đấu thầu, mua sắm thiết bị, vật tư, sinh phẩm y tế còn hạn chế, nhất là trong các trường hợp thiên tai, dịch bệnh…

Kiến nghị của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an

Từ nguyên nhân trên, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an kiến nghị các nội dung sau:

Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Y tế cần nâng cao năng lực kiểm soát quyền lực của người đứng đầu, kiểm soát hoạt động của các cơ quan chuyên môn về quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ, quản lý sinh phẩm y tế, đảm bảo khách quan, minh bạch, đúng pháp luật.

Bộ Khoa học và Công nghệ rà soát cơ cấu tổ chức và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực Khoa học và Công nghệ để chủ động hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền điều chỉnh, sửa đổi cho thống nhất, đúng quy phạm pháp luật theo hướng có cơ quan chuyên trách quản lý nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ. Cùng với đó, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi sai phạm trong thực hiện các nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ.

Bộ Y tế cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện, xử lý các sai phạm trong công tác cấp số đăng ký lưu hành sinh phẩm y tế; phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan, đơn vị liên quan có biện pháp quản lý giá đối với các vật tư, sinh phẩm xét nghiệm.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các Bộ, ngành có liên quan chủ động hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền hướng dẫn thực hiện chỉ định thầu rút gọn trong các trường hợp thiên tai, dịch bệnh…

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần chủ động kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh hoạt động của các đơn vị, cơ sở y tế công lập trong hoạt động đấu thầu, mua sắm thiết bị, vật tư y tế; đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn về lĩnh vực này…

Bộ Tài chính xem xét xử lý hành chính đối với Công ty thẩm định giá có sai phạm đã kết luận trong vụ án.

Cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn được miễn trách nhiệm hình sự

Kết luận điều tra vụ Việt Á xác định trách nhiệm của cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn như sau: ông Sơn biết test xét nghiệm COVID-19 là sản phẩm thuộc Đề tài nghiên cứu do Bộ Khoa học và Công nghệ giao Học viện quân y chủ trì, tài sản thuộc sở hữu Nhà nước.

Các hồ sơ, tài liệu Việt Á cung cấp để xin cấp số đăng ký lưu hành cho kit test COVID-19 là không đầy đủ. Nhưng theo tham mưu của cấp dưới, ông Nguyễn Trường Sơn vẫn ký quyết định cấp số lưu hành tạm thời kit test xét nghiệm cho Công ty Việt Á.

Điều này giúp cho Việt Á sử dụng tài sản của Nhà nước (kit test) để sản xuất, kinh doanh, thu lời bất chính, gây thiệt hại cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân.

Hành vi của ông Nguyễn Trường Sơn có dấu hiệu của tội "Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ", quy định tại Điều 356 Bộ luật Hình sự. Mặc dù vậy, cơ quan điều tra xác định việc ông Sơn ký quyết định cấp số lưu hành không phải là nhiệm vụ thường xuyên (trách nhiệm này thuộc chức năng, nhiệm vụ của ông Trương Quốc Cường, nhưng ông Cường đề xuất người khác nên Bộ Y tế phân công ông Sơn ký).

Quá trình điều tra xác định, ông Nguyễn Trường Sơn không thông đồng, không thỏa thuận để làm lợi cho Việt Á, không có động cơ vụ lợi cá nhân, không được hưởng lợi trong vụ án này. Ngoài ra, ông Sơn đã bị kỷ luật Cảnh cáo về Đảng.

Do đó, dựa vào quy định pháp luật hiện hành, Cơ quan điều tra đã miễn trách nhiệm hình sự, không khởi tố điều tra, không đề nghị truy tố với ông Nguyễn Trường Sơn.