Điều 12 Nghị định 90/2020/NĐ-CP về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức quy định tiêu chí xếp loại chất lượng viên chức ở mức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ như sau:

Viên chức không giữ chức vụ quản lý (giáo viên bộ môn, nhân viên) đạt được tất cả các tiêu chí sau đây thì xếp loại chất lượng ở mức hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ:

Thứ nhất, thực hiện tốt các quy định tại khoản 1, khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 3 Nghị định này (chính trị tư tưởng; đạo đức, lối sống; tác phong, lề lối làm việc; ý thức tổ chức kỷ luật).

Thứ hai hoàn thành 100% nhiệm vụ theo hợp đồng làm việc đã ký kết, theo kế hoạch đề ra hoặc theo công việc cụ thể được giao bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng, hiệu quả cao, trong đó ít nhất 50% nhiệm vụ hoàn thành vượt mức.

Thứ ba, tỷ lệ cá nhân được đánh giá "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" bị giới hạn về số lượng. Dù giáo viên có nỗ lực đến mấy, nếu vượt quá chỉ tiêu cho phép 20% tổng số viên chức, họ cũng không thể đạt được danh hiệu này.

Có thể nhận thấy, đây là những rào cản lớn nhất, mang tính quyết định để một giáo viên có thể được xếp loại "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" hay không.

Quy định hoàn thành 100% nhiệm vụ đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn từ giáo viên

Việc hoàn thành 100% nhiệm vụ là một thách thức không nhỏ đối với giáo viên. Bởi vì, một giáo viên không chỉ có nhiệm vụ giảng dạy trên lớp, mà còn làm hàng loạt nhiệm vụ khác có liên quan.

Cụ thể, giáo viên phải soạn giảng, chấm chữa bài; quản lý lớp học, tư vấn học sinh, liên hệ phụ huynh; tham gia các buổi sinh hoạt chuyên đề, viết sáng kiến kinh nghiệm, dự giờ đồng nghiệp; bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu; tham gia các phong trào, hoạt động của nhà trường; cập nhật kiến thức, phương pháp mới; thực hiện các nhiệm vụ đột xuất khi được hiệu trưởng yêu cầu.

Với khối lượng công việc rất lớn và áp lực về thời gian, việc đảm bảo hoàn thành tất cả các nhiệm vụ với chất lượng cao đã là một sự cố gắng rất lớn đối với đội ngũ giáo viên.

Thách thức lớn từ quy định "cứng"

Quy định "ít nhất 50% nhiệm vụ vượt mức" là "điểm nghẽn" khiến nhiều giáo viên khó chạm tới danh hiệu "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ". "Vượt mức" không chỉ là hoàn thành tốt, mà phải có sự đột phá, có kết quả cao hơn hẳn so với mong đợi hoặc chỉ tiêu thông thường.

Ví dụ trong giảng dạy, tỷ lệ học sinh giỏi, học sinh đạt thành tích cao trong các kỳ thi cấp huyện, tỉnh, quốc gia phải vượt trội so với chỉ tiêu giao, hoặc giáo viên có những giải pháp sáng tạo, đột phá giúp nâng cao chất lượng học tập của học sinh một cách rõ rệt.

Cùng với đó, trong công tác chủ nhiệm, lớp chủ nhiệm không chỉ đạt các chỉ tiêu thi đua mà còn có những hoạt động ngoại khóa, phong trào sáng tạo, có tác động tích cực đến toàn trường.

Bên cạnh đó, giáo viên có sáng kiến được áp dụng rộng rãi, mang lại hiệu quả thiết thực cho nhà trường hoặc ngành giáo dục, và được hội đồng các cấp công nhận, đánh giá cao. Hoặc giáo viên phải đạt giải cao trong các cuộc thi giáo viên giỏi cấp huyện, tỉnh trở lên.

Như thế, việc đạt được 50% nhiệm vụ "vượt mức" đòi hỏi giáo viên phải có năng lực vượt trội, sự sáng tạo không ngừng, và dành rất nhiều thời gian, công sức ngoài giờ hành chính.

Trong một môi trường mà nguồn lực (thời gian, tài chính, nhân sự hỗ trợ) thường có hạn, việc "vượt mức" trở thành một gánh nặng. Đặc biệt, đối với những giáo viên đang công tác ở vùng sâu, vùng xa, điều kiện còn nhiều khó khăn, việc hoàn thành nhiệm vụ đã là một thử thách, nói gì đến "vượt mức".

Ngoài ra, trong các đơn vị sự nghiệp công lập (trường học), tỷ lệ cá nhân được đánh giá "hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ" không được vượt quá 20% tổng số viên chức.

Điều này tạo ra một sự cạnh tranh ngầm, và đôi khi, việc lựa chọn người xuất sắc lại không hoàn toàn dựa trên năng lực và thành tích, mà có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác, trong đó có việc bỏ phiếu tín nhiệm đầy cảm tính, hên xui may rủi.

Thiết nghĩ, ngành giáo dục cần áp dụng chỉ số KPI trong đánh giá giáo viên nhằm tạo sự minh bạch và khách quan, đồng thời định hướng rõ ràng mục tiêu cho nhà giáo. Việc triển khai cần được thực hiện một cách linh hoạt, kết hợp cả tiêu chí định lượng và định tính, tránh cứng nhắc để đánh giá giáo viên một cách toàn diện.