Ung thư chứa bí ẩn gì?

Những hiểu biết mới

Hiểu biết về ung thư của con người đã đi qua ba mô hình lớn, mỗi mô hình đều đem lại những phương pháp điều trị mang tính cách mạng và cải thiện sự hiểu biết. Tuy nhiên, hành trình này cũng cho thấy nhiều kẽ hở trong kiến thức của chúng ta về kẻ thù cổ xưa này.

Mô hình ung thư 1.0 hiểu rằng ung thư hoàn toàn là bệnh của sự tăng trưởng quá mức và không thể kiểm soát. Giải pháp hợp lý là tiêu diệt những vùng bị tăng trưởng quá mức bằng chất độc (hóa trị), sự thiêu đốt (xạ trị) và/hoặc cắt bỏ (phẫu thuật). Nhưng mô hình này đã đạt đến giới hạn của nó vào giữa thập niên 1970.

Ung thư làm được một điều tốt hơn tất thảy: Tăng trưởng. Các phương pháp điều trị ung thư của mô hình 1.0 đã cố gắng tìm cách đánh bại ung thư trong chính sở trường của căn bệnh này. Nhân loại đã tấn công vào điểm mạnh của ung thư, chứ không phải điểm yếu của nó. Nếu ung thư là một con cua, chúng ta đã tấn công một cách trực diện, tìm cách phá vỡ lớp vỏ cứng của nó, trong khi phải hứng chịu sát thương từ cặp càng hiểm độc. Mô hình ung thư 1.0 về cơ bản đã thất bại trong việc giải thích nguyên nhân ung thư tăng trưởng quá mức.

Mô hình ung thư 2.0 đã giải thích rằng sự tích tụ đột biến gen là thứ gây ra tăng trưởng quá mức. Một số ít đột biến ở một số ít gen tăng trưởng chủ chốt đã dẫn đến sự phát triển của ung thư, và cách hiểu này quả thực đã đúng với một số loại ung thư, tuy nhiên nhiều vấn đề đã sớm bộc lộ. Khi chúng ta theo đuổi những đột biến gen, số lượng của chúng đã vượt xa những gì chúng ta mong đợi. Có tới hàng triệu đột biến.

Mô hình ung thư 2.0 (mô hình dựa trên di truyền học) cũng đã thất bại vì nó đã bỏ qua câu hỏi tại sao. Tại sao tế bào lại đột biến? Do không có câu trả lời, mô hình ung thư này đã đạt đến giới hạn vào đầu thập niên 2000. Chúng ta đã quá chú tâm vào những yếu tố di truyền cụ thể của ung thư mà bỏ qua mất tầm quan trọng của môi trường và sự tương tác giữa các tế bào. Chúng ta đã vì những cái cây mà bỏ qua cả cánh rừng.

Điều này cuối cùng đã dẫn chúng ta đến học thuyết tiến hóa/ sinh thái học hiện hành về ung thư: Mô hình ung thư 3.0. Tiến hóa theo học thuyết của Darwin là động lực duy nhất trong sinh học được biết là có khả năng tạo ra và phối hợp số lượng đột biến khủng khiếp cần thiết cho ung thư. Công cuộc sinh tồn của tế bào sẽ thúc đẩy sự tích tụ của hàng chục hay hàng nghìn đột biến mà chúng ta thấy ở mỗi loại ung thư.

Ung thư không chỉ là vấn đề về hạt giống, mà nó còn là vấn đề về đất trồng. Sinh thái học là ngành nghiên cứu về mối quan hệ giữa các sinh vật với nhau, cũng như mối quan hệ giữa các sinh vật và môi trường sống của chúng.

Mô hình tiến hóa/sinh thái học nhận thức được tầm quan trọng của sự tương tác giữa các tế bào, cũng như giữa chúng và môi trường, khiến nó trở thành một mô hình năng động, bao quát và toàn diện hơn nhiều.

Ý tưởng này là không hề mới. Nhà nghiên cứu ung thư D. W. Smithers đã viết vào năm 1962: "Ung thư là bệnh bắt nguồn từ các tế bào, cũng giống như kẹt xe là tình trạng bắt nguồn từ những chiếc xe". Tình trạng tắc đường là kết quả của sự tương tác giữa bản thân chiếc xe, những xe lân cận và điều kiện xung quanh. Nếu bạn chỉ nhìn vào từng chiếc xe một – phanh xe có ăn không, gần đây xe có được bảo dưỡng không – bạn sẽ không thể tìm ra vấn đề.

Tương tự, ung thư không chỉ là bệnh di truyền mà còn là bệnh liên quan đến sinh thái học. Môi trường đóng vai trò lớn trong việc quyết định xem ung thư có tăng trưởng hay không. Ở một số điều kiện nhất định, chẳng hạn như mức insulin cao, ung thư sẽ phát triển mạnh. Còn trong các điều kiện khác, nó sẽ khó có thể sinh trưởng.

Hiểu biết mới về ung thư này có những tác động to lớn đến việc phòng ngừa và điều trị ung thư. Một mặt trận hoàn toàn mới đã được mở ra trong cuộc chiến với ung thư. Chúng ta đã có thể xác định những mục tiêu nhằm phá vỡ sự bế tắc đã tồn tại suốt 50 năm qua. Hàng loạt nghiên cứu đã cho phép chúng ta phát triển những vũ khí hoàn toàn mới để chiến đấu với ung thư - hoàng đế của bách bệnh.

Hy vọng mới trong điều trị ung thư

Hiểu biết mới về ung thư, cho phép ngành y tế tác động và thay đổi tỷ lệ người mắc ung thư bằng nhiều cách. 

Đầu tiên là việc phòng ngừa và tầm soát ung thư.

Nghiên cứu của Hiệp hội ung thư Hoa Kỳ cho biết, từ năm 1990 – 2016 số ca tử vong do ung thư phổi đã giảm 48% ở nam giới nhờ tăng cường kiểm soát ngành công nghiệp thuốc lá và những chiến dịch phòng chống hút thuốc lá hiệu quả.

Việc thúc đẩy tầm soát virus HPV16 và HPV18 ở cổ tử cung phụ nữ bằng xét nghiệm Pap đã giúp giảm tỷ lệ ung thư cổ tử cung xuống 71% từ năm 1969-2016.

Tương tự như vậy, phương pháp nội soi kết hợp cắt bỏ polyp đại trực tràng đã giúp giảm thiểu từ 76-90% số ca mắc căn bệnh này tính từ năm 1970-2016.

Tuy nhiên, tác giả cuốn sách "Mật mã ung thư", BS Jason Fung cũng đưa ra nhiều nghiên cứu chứng minh: Tầm soát ung thư không chỉ có các mặt tích cực. Tầm soát ung thư sẽ hữu ích nếu loại bỏ được ung thư giai đoạn đầu, ngăn chặn được việc hình thành ung thư giai đoạn cuối và cứu sống được mạng người.

Nhưng nếu việc tầm soát không làm giảm được tỷ lệ mắc ung thư giai đoạn cuối, thì việc này sẽ được coi là không thành công và chẩn đoán quá mức sẽ trở thành một vấn đề. Và những phương pháp có tác dụng phụ như phẫu thuật, xạ trị và hóa trị có thể khiến việc điều trị trở nên tệ hơn cả căn bệnh, bệnh nhân phải sống với ám ảnh, sự lo âu cả đời.

Thứ hai là liên quan đến chế độ dinh dưỡng.

Tỷ lệ mắc mới các bệnh ung thư liên quan béo phì như ung thư gan, ung thư tụy đang gia tăng tại Mỹ trong những năm qua. Trong hơn 40 năm qua, số ca chẩn đoán ung thư gan đã tăng gấp 3 và ung thu tụy tăng mỗi năm 1% từ năm 2006-2015.

Theo tác giả cuốn sách "Mật mã ung thư", ung thư không hề đơn giản – không có loại thực phẩm hay chế độ ăn nào nhiệm màu nào có thể khống chế được ung thư. Nhưng từ đặc điểm dinh dưỡng của tế bào ung thư đã được phát hiện trong mô hình ung thư 3.0, việc phòng ngừa ung thư nhờ chế độ ăn uống có thể tóm gọn trong chiến lược chủ chốt sau: Tránh mắc các bệnh liên quan đến tăng insulin huyết, bao gồm béo phì và tiểu đường type 2.

Cuối cùng là việc nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ miễn dịch. 

Điều này đang hứa hẹn mang đến cho nhân loại phương pháp điều trị ung thư triển vọng nhất trong 30 năm qua. Sự hiểu biết mới về kẻ thù cổ xưa của nhân loại hứa hẹn mang đến một tia sáng ở đường hầm tối tăm này.