Gia đình - Nhà trường - Xã hội: Ba tam giác hình thành nhân cách, trí tuệ học sinh

Phát biểu tại tọa đàm, Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: Trong thời kỳ mới, khi môi trường mạng cùng nhiều yếu tố xã hội tác động mạnh mẽ đến tư duy và lối sống của trẻ em, học sinh, sinh viên, việc tăng cường phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là mệnh lệnh từ thực tiễn để bảo đảm sự phát triển lành mạnh của thế hệ tương lai.

Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, ngày 22/8/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết đã tạo nên bước ngoặt quan trọng khi một lần nữa khẳng định rõ giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt của sự phát triển đất nước. Điều này đòi hỏi mỗi gia đình, mỗi nhà trường, mỗi tổ chức xã hội phải chung tay, chung sức, đồng lòng vì sự nghiệp trồng người.

Đề cập các yếu tố tác động đến thế hệ trẻ hiện nay, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, bối cảnh môi trường mạng, truyền thông, văn hóa - xã hội phát triển mạnh mẽ, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ hơn bao giờ hết từ ba tam giác gia đình - nhà trường - xã hội.

Vì vậy, phải tạo dựng một hệ sinh thái giáo dục lành mạnh, trong đó mỗi môi trường đều góp phần hình thành nhân cách, tri thức và lối sống đúng đắn cho thế hệ trẻ.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng bày tỏ sự trân trọng đối với Hội Khuyến học Việt Nam và đội ngũ những người tận tâm với sự nghiệp khuyến học. Đây là những người bền bỉ gieo mầm tri thức, lan tỏa tinh thần hiếu học trong cộng đồng. 

"Tôi thực sự xúc động khi hôm nay được gặp gỡ những con người tận tụy thúc đẩy phong trào học tập, tạo nền tảng vững chắc cho xã hội học tập".

Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng cho biết, các ý kiến, tham luận gửi tới tọa đàm đã thể hiện tâm huyết, trí tuệ và là cơ sở quan trọng để Bộ tiếp tục hoàn thiện chính sách, đưa tinh thần Nghị quyết 71/NQ-TW vào cuộc sống. 

Khẳng định tương lai của trẻ em hôm nay chính là tương lai của dân tộc ngày mai, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tiếp tục huy động sức mạnh của hệ thống chính trị, của từng gia đình, từng nhà trường và mỗi người dân để xây dựng môi trường giáo dục văn minh, an toàn, nhân văn, góp phần tạo dựng nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển phồn vinh của đất nước.

Giải pháp tăng cường phối hợp gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục và quản lý học sinh

GS.TS Nguyễn Thị Doan khẳng định: Trong bối cảnh giáo dục được xác định quyết định tương lai đất nước, trách nhiệm của ngành giáo dục rất nặng nề, nhất là trong việc thực hiện nguyên lý giáo dục "kết hợp gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục đào tạo". Việc xác định và tăng cường mối quan hệ gia đình - nhà trường - xã hội trong hình thành nhân cách, đạo đức và lối sống cho học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông là vấn đề cấp thiết. 

Tuy nhiên, sự phối hợp này hiện nay còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng tới chất lượng giáo dục đạo đức và môi trường học đường.

Trong bối cảnh hội nhập, việc tăng cường phối hợp và nâng cao hiệu quả trong giáo dục đạo đức, quản lý học sinh, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao với đầy đủ đức, tài, tâm phục vụ phát triển đất nước đặt ra yêu cầu tất yếu đối với sự phối hợp giữa gia đình - nhà trường - xã hội.

Theo đó, cần xây dựng khung pháp lý và thể chế hóa mối quan hệ phối hợp gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục và quản lý học sinh bằng hợp đồng cụ thể giữa 3 bên. Trong đó nêu rõ các chỉ tiêu, giải pháp cần đạt được. Đây là mô hình phối hợp mới trong điều kiện xây dựng "Giáo dục xanh", hướng tới giáo dục học sinh trở thành công dân toàn cầu. 

Gia đình cần nhận thức rõ trách nhiệm đối với giáo dục con cái. Các thành viên trong gia đình cần nêu gương cho con cái trong mọi lĩnh vực. Giáo dục đạo đức phải từ gia đình. Cùng với đó, cần nhân rộng mô hình "Gia đình học tập xanh" do Hội Khuyến học Việt Nam khởi xướng.

Đồng thời, cần có sự đổi mới mạnh mẽ hơn công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường trong đó tăng cường các hoạt động trải nghiệm, lồng ghép nội dung giáo dục xanh vào chương trình học.

Các nhà trường cần giáo dục, đào tạo các nội dung thực chất hơn, tuyệt đối tránh bệnh thành tích. Xây dựng nhà trường hạnh phúc, "trường học xanh" an toàn, thầy cô là tấm gương cho học sinh. Chất lượng đội ngũ nhà giáo phải được nâng lên. Cái tâm và trách nhiệm nhà giáo phải hướng vào nghề, vào trò, vào việc hoàn thành sứ mệnh được giao.

Cùng với đó, xác định rõ hơn trách nhiệm của ban phụ huynh học sinh với việc phối hợp giáo dục đạo đức và quản lý học sinh trong và ngoài nhà trường. Thiết lập đường dây liên lạc chặt chẽ.

Xác định rõ vai trò của chính quyền, nhất là Đoàn Thanh niên, Hội Khuyến học trong giáo dục đạo đức và quản lý học sinh.

Xây dựng bộ quy tắc phối hợp rõ ràng trong quản lý, giáo dục và bảo vệ học sinh. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có hướng dẫn cụ thể trách nhiệm của gia đình trong giáo dục đạo đức học sinh. 

GS.TS Nguyễn Thị Doan cho biết, trong thời gian tới, Hội Khuyến học Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện tốt nguyên lý giáo dục kết hợp gia đình - nhà trường - xã hội trong giáo dục học sinh, thông qua xây dựng nhà trường hạnh phúc, nhà trường xanh, gia đình học tập xanh.

Thông qua các kênh thông tin tuyên truyền, đẩy mạnh công tác truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của xã hội về tầm quan trọng của hệ giá trị người Việt Nam trong xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nội dung, tiêu chí và sự ảnh hưởng của nó đến sự phát triển bền vững của gia đình, đất nước trong giai đoạn mới.

Tăng cường các hình thức khen thưởng đối với cả học sinh và phụ huynh trong việc thực hiện tốt (có kết quả cụ thể) giáo dục con em mình trở thành con ngoan, trò giỏi, có hành động dũng cảm, hiếu thảo và có kết quả học tập tiến bộ.

Trên địa bàn xã, phối hợp với các tổ chức phân công nhiệm vụ chăm lo cho học sinh, tạo cơ hội, môi trường học tập tốt cho các em. Tổ chức các sự kiện nhỏ, các cuộc thi theo chuyên đề và có phần thưởng để các em có sân chơi giải trí, phát triển tài năng.

Phát hiện, cùng giải quyết các vấn đề khi phát sinh, không để các cháu bị đe dọa, bảo đảm an toàn, bảo vệ các cháu khỏi bạo lực gia đình, ép buộc lao động quá sức.

Đặc biệt cần vận động các nhà hảo tâm xây dựng thư viện, trang bị phòng máy tính tại nhà văn hóa, các trung tâm học tập cộng đồng để xây dựng không gian đọc, học ngoài nhà trường.

Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam Nguyễn Thị Doan khẳng định: Để làm được những điều trên, vai trò của chính quyền, các đoàn thể hết sức quan trọng, giữ vai trò quyết định trong việc phối kết hợp giữa gia đình - nhà trường - xã hội. Việc tạo ra môi trường văn hóa từ gia đình đến cộng đồng, địa phương sẽ là cái nôi tốt nhất giúp học sinh nhận thức và thực hiện tốt trách nhiệm của mình đối với gia đình, thầy cô giáo và cộng đồng. Từ đó sẽ trở thành người tốt khi người lớn ở mọi nơi là tấm gương về đạo đức và trí tuệ.

Tại tọa đàm, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất nhóm giải pháp trọng tâm, gồm: 

- Rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định về công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong công tác tư vấn, hỗ trợ, giáo dục học sinh. Chỉ đạo, hướng dẫn và đôn đốc các địa phương, các cơ sở giáo dục xây dựng và ban hành Quy chế phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong tư vấn, hỗ trợ, giáo dục học sinh.

- Tiếp tục thực hiện nghiêm các quy định của Luật Giáo dục 2019, đặc biệt là quy định về công tác phối hợp nhà trường, gia đình, xã hội. Tập trung thực hiện tốt mục tiêu giáo dục toàn diện, chú trọng công tác quản lý và giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống, tư vấn tâm lý, công tác xã hội, văn hóa ứng xử, giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa, giáo dục pháp luật và ý thức trách nhiệm công dân cho học sinh; xây dựng môi trường học tập và rèn luyện tích cực; triển khai các biện pháp phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong đảm bảo môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, lành mạnh.

- Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức và tập huấn, bồi dưỡng, nâng cao năng lực, kỹ năng thực hiện và phối hợp thực hiện cho người đứng đầu các cơ sở giáo dục, đội ngũ nhà giáo, cán bộ làm công tác quản lý giáo dục, đội ngũ cán bộ Đoàn, Hội, Đội và cha mẹ học sinh về ý nghĩa, vai trò của công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội trong công tác tư vấn, hỗ trợ, giáo dục học sinh.

- Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phối hợp, quản lý và xử lý các vấn đề liên quan đến học sinh; khuyến khích các trường tăng cường sử dụng công cụ, môi trường số và các nền tảng mạng xã hội để quản lý học sinh.

- Chủ trì, phối hợp chặt chẽ với các Bộ, Ngành liên quan xây dựng môi trường học tập và rèn luyện tích cực, an toàn, lành mạnh, khuyến khích sự tham gia của gia đình và xã hội vào các hoạt động giáo dục ngoại khóa và phát triển kỹ năng cho học sinh.

- Tổ chức kiểm tra, giám sát, đánh giá kịp thời, hiệu quả công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội. Biểu dương khen thưởng, nhân rộng mô hình tiêu biểu, cách làm hay trong công tác phối hợp.

Một số hình ảnh các đại biểu tham gia thảo luận tại tọa đàm: