Niềm tự hào lớn nhất là ngành Giáo dục là đã hoàn thành sứ mệnh khai dân trí, đưa đất nước vượt qua nạn mù chữ. Và giờ đây, phổ cập đã lan rộng từ mẫu giáo năm tuổi đến trung học cơ sở. Từng bước tiến của ngành còn khắc dấu qua thành tích cao của học trò trên đấu trường quốc tế, mà năm sau nhiều hơn năm trước. 

Đó không chỉ là những tấm huy chương mà là minh chứng sống động cho những tấm lòng tận tụy của biết bao thế hệ nhà giáo. Đồng thời nó còn khẳng định con đường phát triển giáo dục mà Đảng và Nhà nước ta lựa chọn là hoàn toàn đúng đắn.

Năm học này, những người đang miệt mài gánh vác sự nghiệp trồng người đón nhận nhiều niềm vui và hy vọng mới. Những nghị quyết quan trọng được thực thi, từ việc đột phá phát triển giáo dục cho đến Luật Nhà giáo, hay việc miễn, hỗ trợ học phí cho học sinh. Vui nhất là dự thảo chế độ nhà giáo được đề xuất xếp cao nhất trong hệ thống sự nghiệp đang bắt đầu đi vào thực tiễn, nghĩa là đời sống nhà giáo được cải thiện. Niềm vui sẽ được nhân đôi, bởi vì vị thế của người thầy đã được xã hội nhìn nhận một cách trọn vẹn trong thời kỳ mới.

Chế độ đãi ngộ được cải thiện cũng đồng nghĩa với trách nhiệm nặng nề hơn. Đó là điều tất nhiên. Nhưng dù cho thu nhập chưa đủ trang trải, thì cũng đã có nhiều nhà giáo tận hiến cho nghề. Do đó, chế độ đãi ngộ được cải thiện sẽ tạo thêm động lực để những người thầy người cô thêm nỗ lực cống hiến.

Dù Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã triển khai được 5 năm, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá căn bản đã được đổi mới. Tư duy của nhà giáo đã được khai phóng theo chương trình hiện hành. Nhưng bên cạnh đó, nhà giáo còn phải tiên phong chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào bài giảng. Có như vậy, học sinh mới được phát huy năng lực và bồi dưỡng phẩm chất cần thiết để tự tin trở thành công dân toàn cầu.

Để đạt được mục tiêu ấy đòi hỏi đội ngũ nhà giáo phải nỗ lực hết mình, không chỉ giỏi kiến thức mà còn tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ. Đó là điều tiên quyết để đưa ngành Giáo dục nước ta hội nhập với nền Giáo dục tiên tiến trên thế giới. Trọng trách đặt trên vai mỗi người thầy người cô đang kế thừa thế hệ đi trước, quyết tâm đưa con thuyền Giáo dục cập bến bờ sớm nhất như kỳ vọng.

Thế nhưng, niềm vui và niềm tự hào chưa thể trọn vẹn. Trong lòng mỗi nhà giáo, niềm vui chỉ mới một nửa, còn đó một nửa trăn trở, lo lắng. Có thể nói, hơn bao giờ hết, môi trường học đường hiện nay đang gióng lên hồi chuông báo động, mà hai vết thương nhức nhối nhất là bạo lực học đường và vấn nạn lạm thu trong trường công lập.

Từ đầu năm học đến nay, nhiều vụ bạo lực học đường liên tiếp xảy ra với tính chất ngày càng nghiêm trọng. Bạo lực không chỉ dừng lại ở những xô xát mà mang tính hơn thua, mất còn. Chẳng hạn, nam sinh cầm hung khí tấn công bạn rồi xô xuống hồ, hay vụ đánh hội đồng dẫn đến chấn thương sọ não, rạn nứt xương sườn... hay hành vi làm nhục người khác như ép quỳ gối và liếm biển số xe. Nhiều em không can ngăn hay báo cáo thầy cô giáo mà vô tư quay clip, thậm chí còn cổ súy cho hành vi sai trái ấy.

Thực trạng nhức nhối này đang đặt ra câu hỏi rất lớn cho nhà giáo là làm sao để dạy các em về năng lực số, phẩm chất công dân toàn cầu, trong khi các em lại không có kỹ năng giải quyết mâu thuẫn trong môi trường học đường? Công cuộc đổi mới sẽ không bao giờ bền vững nếu giáo dục nhân cách và kỹ năng sống không được đặt lên hàng đầu.

Bên cạnh đó, vấn nạn lạm thu như tảng băng ngầm đang âm thầm làm xói mòn niềm tin xã hội. Trong khi Đảng và Nhà nước chủ trương miễn học phí thì những khoản thu không chính đáng lại tạo ra gánh nặng mới cho phụ huynh. Điều đó hoàn toàn đi ngược lại với tinh thần "giáo dục là quốc sách hàng đầu".

Để thực sự hiện thực hóa chủ đề năm học "Kỷ cương - Sáng tạo - Đột phá - Phát triển", ngành Giáo dục cần một chiến dịch tổng thể để thanh lọc, trả lại đúng chất môi trường học đường. Kỷ cương không chỉ nằm ở quy chế dạy học, mà phải nghiêm minh trong việc xử lý bạo lực và lạm thu. Sáng tạo không chỉ ở phương pháp giảng dạy mà còn ở cách thức giáo dục nhân cách và kỹ năng ứng xử cho học sinh. Kỷ cương và sáng tạo sẽ làm nền tảng cho đột phá và phát triển.

Tóm lại, môi trường giáo dục thực sự an toàn, lành mạnh, công bằng và người thầy được tôn trọng, học trò được yêu thương thì công cuộc đột phá và phát triển mới thực sự vững bền. Và khi đó, niềm vui của nhà giáo mới thật sự trọn vẹn.