Tiếp tục chương trình làm việc Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, ngày 3/11, thừa ủy quyền của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã trình bày Tờ trình dự án Luật Thương mại điện tử.

Theo đó, thực hiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và Chương trình lập pháp năm 2025 của Quốc hội, ngày 3/10 Chính phủ đã có Tờ trình 1007 và Hồ sơ dự án Luật Thương mại điện tử.

Thương mại điện tử phát triển mạnh nhưng chưa có luật riêng

Báo cáo tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, những năm qua thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh (từ 20-25%/năm, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa). 

Tuy nhiên hiện nay chưa có đạo luật riêng về lĩnh vực này. Các quy định pháp luật hiện hành chủ yếu là 2 văn bản: Nghị định số 52 năm 2023 và Nghị định 85 năm 2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 52 về Thương mại điện tử.

Các Nghị định đã bộc lộ những bất cập vướng mắc, không thể giải quyết được nhất là các vấn đề mới, quan trọng phát sinh trong thực tiễn như: sự xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về bản chất như: livestream bán hàng, kinh doanh đa dịch vụ, đa nền tảng, việc thu thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân…

Khó khăn trong kiểm soát, xử lý hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, đặc biệt trong việc định danh người bán, truy vết và xử lý vi phạm.

Những thách thức của hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới về chất lượng hàng nhập khẩu cần được quản lý, cùng những cơ chế, chính sách hỗ trợ hạ tầng thương mại điện tử, thúc đẩy sự tham gia mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân và phát triển thương mại điện tử xanh, bền vững cần được ban hành tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, việc ban hành Luật Thương mại điện tử là rất cần thiết, cấp bách nhằm kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương mới của Đảng về phát triển thương mại điện tử, kinh tế số và phù hợp với những cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Đồng thời khắc phục những vướng mắc, bất cập của quy định pháp luật hiện hành, thúc đẩy thương mại điện tử tiếp tục phát triển nhanh, bền vững; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sản xuất trong nước, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, quá trình xây dựng hồ sơ dự án Luật đã được thực hiện đúng trình tự, thủ tục theo quy định. Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo, lấy ý kiến các Bộ, ngành, địa phương, Đoàn Đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn, các đối tượng chịu sự tác động và ý kiến nhân dân để nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Luật cùng các hồ sơ tài liệu có liên quan, báo cáo Chính phủ thống nhất thông qua, trình Quốc hội tại Tờ trình số 729, ngày 29/8/2025.

Dự án Luật đã được Ủy ban Kinh tế và Tài chính và các cơ quan của Quốc hội thẩm tra kỹ lưỡng; Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội nghị Đại biểu Quốc hội chuyên trách đã thảo luận cho ý kiến. Trên cơ sở tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính và ý kiến của các Đại biểu Quốc hội chuyên trách, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương rà soát, chỉnh lý các báo cáo, tài liệu trong hồ sơ dự án Luật và có Tờ trình số 1007 ngày 30/10/2025 trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật tại Kỳ họp này.

Dự thảo Luật Thương mại điện tử bao gồm 7 Chương, 48 Điều, bám sát 6 chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua 

- Quy định các loại hình nền tảng thương mại điện tử và trách nhiệm của các chủ thể tham gia; 

- Quy định mạng xã hội hoạt động thương mại điện tử, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; 

- Quy định về hoạt động thương mại điện tử có yếu tố nước ngoài; 

- Quy định hoạt động bán hàng livestream, tiếp thị liên kết; 

- Quy định dịch vụ hỗ trợ cho thương mại điện tử; 

- Quy định chính sách hỗ trợ phát triển thương mại điện tử theo hướng xanh, bền vững.

Dự thảo Luật chỉ điều chỉnh quyền và nghĩa vụ của các chủ thể sử dụng nền tảng internet để thực hiện hoạt động thương mại. Các hoạt động kinh doanh, thương mại và các chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử vẫn tuân thủ pháp luật chuyên ngành có liên quan như trong môi trường vật lý.

Theo đó, những nội dung mới của dự thảo Luật so với pháp luật hiện hành, gồm:

Thứ nhất, bổ sung định vị pháp lý toàn diện các mô hình thương mại điện tử, từ bán hàng trực tiếp đến mô hình nhiều bên; tăng cường trách nhiệm của nền tảng trong việc rà soát, hỗ trợ thu hồi sản phẩm lỗi, bảo vệ người tiêu dùng và lưu trữ giao dịch phục vụ kiểm tra.

Thứ hai, mở rộng trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động thương mại điện tử, nền tảng tích hợp đa dịch vụ; bổ sung quy định về trách nhiệm ngăn lạm dụng vị thế, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.

Thứ ba, bổ sung quy định về định danh người bán hàng trong nước (qua VNeID) và nước ngoài (qua giấy tờ pháp lý) nhằm minh bạch giao dịch.

Thứ tư, bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ thể bán hàng livestream, tiếp thị liên kết về định danh, minh bạch thông tin và bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ năm, bổ sung quy định về trách nhiệm của chủ quản nền tảng nước ngoài trong việc lập pháp nhân hoặc ủy quyền pháp nhân đủ năng lực tại Việt Nam để thực hiện các nghĩa vụ về thuế, tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng.

Thứ sáu, bổ sung quy định về trách nhiệm tối thiểu của các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử và cơ chế phản ứng nhanh để yêu cầu ngừng hợp tác với nền tảng vi phạm pháp luật.

Thứ bảy, quy định yếu tố đặc thù trong hợp đồng điện tử có chức năng đặt hàng; bổ sung quy định về hợp đồng tự động và trách nhiệm của các bên liên quan.

Thứ tám, bổ sung quy định về phát triển thị trường thương mại điện tử trong nước và xuất khẩu; chính sách đặc thù cho vùng sâu, vùng xa, đối tượng yếu thế, doanh nghiệp nhỏ và hộ kinh doanh.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, dự thảo Luật quy định 20 thủ tục hành chính trong hoạt động thương mại điện tử. So với các thủ tục hành chính hiện hành, thủ tục hành chính trong dự thảo Luật đã được cải cách và tái cấu trúc toàn diện theo hướng chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm, dựa trên dữ liệu và rủi ro, đơn giản hóa quy trình hành chính, thực hiện 100% toàn trình trên môi trường điện tử, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, người dân; đồng thời, bảo đảm cơ quan quản lý nhà nước có công cụ giám sát, cảnh báo và xử lý vi phạm hiệu quả.