Nhiều dự án BOT vỡ phương án tài chính, Bộ Giao thông vận tải đề xuất hướng giải quyết

Theo thống kê của Bộ Giao thông vận tải, trong tổng số 66 dự án BOT (viết tắt của tiếng Anh: Build-Operate-Transfer, có nghĩa: Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao) giao thông do Bộ quản lý, có 53 dự án đang duy trì thu phí hoàn vốn. Tính đến tháng 10/2023 có 4 dự án doanh thu vượt so với phương án tài chính, 26 dự án đạt 70-100%, 19 dự án đạt 30-70% và 4 dự án dưới 30%.

Bốn dự án có doanh thu dưới 30% gồm: Xây đường Thái Nguyên - Chợ Mới và nâng cấp quốc lộ 3; dự án quốc lộ 1 đoạn tránh Cai Lậy tỉnh Tiền Giang dừng thu phí 5 năm; dự án cầu Thái Hà; dự án quốc lộ 10 đoạn tránh thị trấn Đông Hưng phải dừng thu phí để dời trạm về tuyến tránh thị trấn Đông Hưng, tỉnh Thái Bình.

Trong đó, dự án BOT cầu Thái Hà chỉ đạt doanh thu khoảng 17% so với hợp đồng. Nguyên nhân khiến doanh thu thấp là do việc bị chậm thu phí, đường vành đai 5 Hà Nội kết nối trực tiếp với cầu Thái Hà chậm triển khai so với quy hoạch. Mặt khác, nhiều phương tiện chọn đi qua cầu Hưng Hà song hành để không mất phí.

Dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới cũng chỉ đạt 17% doanh thu so với hợp đồng, do tình hình an ninh trật tự phức tạp, nhà đầu tư phải dừng thu phí tại trạm quốc lộ 3.

Các dự án do địa phương quản lý cũng sụt giảm doanh thu so với dự báo trong hợp đồng, đơn cử như hai dự án của tỉnh Quảng Ninh là cầu Bạch Đằng và cao tốc Hạ Long - Vân Đồn và nâng cấp quốc lộ 18 đoạn Hạ Long - Mông Dương; đầu tư xây dựng đường 319 nối dài và nút giao với cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây; cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn; dự án BOT đường bộ ven biển Thái Bình...

Hàng loạt dự án bị sụt giảm doanh thu tác động đến doanh nghiệp và tổ chức tín dụng. Doanh nghiệp không đủ bù đắp chi phí khai thác và bảo trì khiến các tuyến đường nhanh xuống cấp và không thể thanh toán lãi vay. Các khoản vay tín dụng chuyển thành nợ xấu, ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng.

Dự án BOT giảm doanh thu, Bộ Giao thông vận tải đưa ra hướng xử lý

Trên cơ sở đề xuất của Cục Đường bộ Việt Nam, cuối năm 2023 Bộ Giao thông vận tải đã đồng loạt tăng phí BOT cho 41 dự án. Việc tăng phí kết hợp với lượng xe gia tăng dịp cận tết Nguyên đán đã giúp doanh thu bình quân các dự án trong tháng 1/2024 tăng khoảng 17% so với bình quân năm 2023.

Tuy nhiên, một số dự án đã sụt giảm doanh thu nghiêm trọng, việc tăng phí cũng không có khả năng phục hồi.

Trước tình hình trên, Bộ Giao thông vận tải đã đề xuất Chính phủ phương án xử lý 8 dự án BOT giao thông gặp khó khăn lớn mà không phải lỗi của nhà đầu tư. Các dự án được chia thành 3 nhóm.

Nhóm 1: Dự án BOT cầu Thái Hà vượt sông Hồng trên đường nối hai tỉnh Thái Bình, Hà Nam và dự án cầu Việt Trì - Ba Vì 3. Hai dự án này cần được sửa đổi hợp đồng, bổ sung khoảng 1.557 tỉ đồng vốn Nhà nước để tiếp tục duy trì.

Nhóm 2: Dự án BOT hầm Đèo Cả. Trước đó, Nhà nước cho phép thu phí cao tốc La Sơn - Túy Loan thay cho nguồn hỗ trợ của Nhà nước, tuy nhiên sau đó nhà đầu tư không được thu phí. Vì vây, Bộ Giao thông vận tải đề xuất Nhà nước bố trí 2.280 tỉ đồng hỗ trợ nhà đầu tư.

Nhóm 3: Năm dự án phải chấm dứt hợp đồng trước thời hạn gồm BOT cầu đường sắt Bình Lợi; Đường vành đai phía Tây thành phố Thanh Hóa; BOT quốc lộ 91; BOT Thái Nguyên - Chợ Mới; BOT nâng cấp đường Hồ Chí Minh qua tỉnh Đắk Lắk.  Bộ Giao thông vận tải kiến nghị bố trí 6.813 tỉ đồng để mua lại 4 dự án BOT này.

Với các dự án khác, Bộ Giao thông vận tải đề xuất các bên cùng đàm phán sửa đổi hợp đồng (bao gồm bổ sung vốn Nhà nước tham gia hoặc các giải pháp hỗ trợ phù hợp khác) nhằm bảo đảm khả thi về tài chính. 

Trường hợp bổ sung vốn Nhà nước thì mức hỗ trợ tối thiểu đủ bù đắp chi phí quản lý vận hành và bảo trì công trình, thanh toán lãi vay theo hợp đồng tín dụng. Mức vốn Nhà nước bổ sung không vượt quá 70% tổng vốn đầu tư của dự án BOT xác định theo giá trị đã được quyết toán hoặc kiểm toán.