Mo Mường - 'Bộ bách khoa thư dân gian' về người Mường
Mo là hoạt động diễn xướng văn hóa dân gian được thực hành trong các nghi lễ gắn với đời sống tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Mường.
Từ lúc sinh ra, lúc trưởng thành cho đến khi qua đời, ở tất cả những thời điểm quan trọng trong cuộc đời của người Mường, luôn có sự hiện diện của các nghi lễ Mo Mường. Mo là "bách khoa thư" về cuộc sống của đồng bào dân tộc Mường, chứa đựng giá trị của nhiều loại hình văn hóa dân gian: văn học, diễn xướng, âm nhạc, múa và sân khấu, tín ngưỡng, tri thức dân gian. Trong đó, lời mo chính là những áng văn có dung lượng khổng lồ, chứa đựng những giá trị nhân văn, văn hóa, lịch sử, nhân sinh quan, vũ trụ quan.
Trong “Sử thi Mường” (quyển 1) do Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Phan Đăng Nhật chủ biên, xuất bản năm 2013, viết mo Mường là sử thi “Đẻ đất đẻ nước”: “Là một tác phẩm tự sự dài hơi, được trình bày dưới hình thức diễn xướng tổng hợp, do thu hút giá trị văn học nghệ thuật của cộng đồng dân tộc. Kể về những sự kiện lớn của lịch sử, ở đây "Đẻ đất đẻ nước" không chỉ kể lại lịch sử loài người mà còn ôn lại lịch sử hình thành vũ trụ và loài người. Có tính kỳ vĩ do sử dụng nghệ thuật thần thoại, xây dựng sự kiện quanh một nhân vật trung tâm-nhân vật anh hùng có công tích kỳ diệu-nhân vật đó được điển hình hóa theo kiểu phóng đại và tăng lên theo cấp số cộng các thành tựu của cả cộng đồng”.
