Lược sử Toán học - cuốn sách giúp trẻ em và người lớn yêu môn Toán

"Lược sử toán học – Từ ý tưởng đến thực hành" là một cuốn sách cho thiếu nhi, được trình bày như một cuốn truyện tranh với mỗi trang có nhiều hình ảnh minh họa sinh động. Nguyên tác cuốn sách do hai tác giả người Nga là Maria Astrina và Iosif Ribakov viết, xuất bản bằng tiếng Nga năm 2018, với phần minh họa của họa sĩ Natalia Yaskina. 

Sách mới được NXB Kim Đồng dịch và phát hành, với bản dịch của thầy giáo Phạm Gia Huân, nhà văn Lê Thúy Hà hiệu đính.

Phạm Gia Huân vốn là học sinh chuyên Toán trường PTTH Lam Sơn, Thanh Hóa. Cuối những năm 1990, anh sang Liên xô cũ học đại học chuyên ngành Hóa, khi tốt nghiệp về nước anh làm công tác nghiên cứu tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Tuy nhiên, anh luôn mang trong mình niềm hứng khởi với việc truyền tải tình yêu Toán học đến với các bạn trẻ. Và hơn 10 năm qua, anh nổi tiếng là một thầy giáo dạy phụ đạo Toán "mát tay" ở khu vực Bách Khoa, Hà Nội, với rất nhiều học sinh được điểm cao trong các kì thi Toán trong nước và có huy chương quốc tế.

Không chỉ yêu thích việc dạy Toán, cũng như những học sinh chuyên Toán thế hệ 7x ở miền Bắc nước ta, Phạm Gia Huân rất yêu văn học Nga nói riêng cũng như văn học nói chung. Anh kể, thời của anh, những cuốn sách Toán dịch từ tiếng Nga đã mang lại cho anh và bạn bè rất nhiều khát khao và mơ ước. Nên khi gặp được cuốn "Lược sử Toán học" bằng tiếng Nga, anh quyết tâm dịch ra tiếng Việt để các bạn nhỏ thêm hiểu và yêu Toán học, cũng như giúp những người trưởng thành "ghét Toán" hiểu được: Toán học đã và đang được ứng dụng vào cuộc sống như thế nào?

Cuốn sách cho ta biết, từ thời cổ đại, con người đã dùng các kiến thức Toán học sơ khai nhất để trao đổi hàng hóa. Nó được người Ai Cập cổ đại áp dụng để đo đạc đất đai, tính thuế của nông dân để nộp cho các vị Pharaoh như thế nào, và bằng kiến thức về Toán, mà Thales vĩ đại đã có thể đo được chiều cao của những kim tự tháp hùng vĩ ra sao?

Toán học cũng là phương pháp giúp con người từ thời cổ đại tính lịch để trồng trọt, những người Babylonia tính tiền lãi cho vay, hay việc môn học Xác suất ra đời từ những tay… cờ bạc! Qua các trang sách, chúng ta mới biết nhà khoa học Pythagoras ứng dụng Toán học để nghiên cứu âm nhạc trên chiếc đàn độc huyền cầm, qua việc xác định tỷ lệ đoạn dây cần bấm để cho ra các âm điệu khác nhau. Cho nên, người ta nói rằng Pythagoras không chỉ là thầy dạy các môn Số học, Hình học, Thiên văn học, mà còn cả Âm nhạc.

"Lược sử Toán học" cũng giúp độc giả biết số và chữ số được hình thành thế nào? Các hệ số đếm sinh ra từ đâu, hay sự ra đời của những bài toán nan giải từ thời cổ đại. Đi theo bánh xe lịch sử, cuốn sách cũng giới thiệu cho độc giả câu chuyện về những nhà Toán học nổi tiếng qua các thời kỳ, sự ra đời và ý nghĩa của các ký hiệu Toán học như số i, e; xuất phát điểm của các môn Toán Giải tích, Tô pô học, hình học không gian, hình học phi Euclid… hay việc ứng dụng Toán học vào đời sống hiện nay, từ việc lập trình, mã hóa và giải các mật mã, đến việc phát triển công nghệ thông tin tiên tiến.

Để độc giả Việt hiểu rõ hơn về từng chi tiết, kiến thức, dịch giả còn đưa thêm những chú giải của mình vào cuối trang sách, với sự góp ý của rất nhiều chuyên gia trong từng lĩnh vực, hay từng điển tích, bài thơ trong tác phẩm cũng đều được xem xét, cân nhắc khi dịch, nên bản dịch đọc dễ hiểu và văn phong lôi cuốn.

Gấp cuốn sách chỉ vẻn vẹn 164 trang, độc giả có thể hiểu được kết luận của các tác giả: "Toán học không phải là một phép tính, một bài toán, một lĩnh vực riêng biệt và trừu tượng. Toán học chính là lịch sử của nhân loại".