Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật nêu: ý kiến đề nghị bổ sung điều khoản riêng quy định về cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện hoặc cơ quan báo chí đặc thù, cho phép các cơ quan này giữ tư cách pháp nhân độc lập và không bị sáp nhập cơ học.

Tiếp thu các ý kiến, dự thảo luật đã xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện là cơ quan có nhiều loại hình báo chí, có đơn vị trực thuộc, được hưởng cơ chế tài chính đặc thù và được thành lập phù hợp với chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí quốc gia do Thủ tướng phê duyệt.

Chính phủ sẽ quy định cụ thể cơ chế đặc thù về tài chính đối với từng cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, phù hợp với mức độ tự chủ. Dự thảo luật quy định, lãnh đạo cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện được kiêm nhiệm giữ chức vụ lãnh đạo một hoặc các cơ quan báo chí trực thuộc.

Báo cáo giải trình nêu rõ một số ý kiến đề nghị thí điểm mô hình tổ hợp hoặc tập đoàn báo chí chủ lực đa phương tiện tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết Chính phủ đã giao Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tổng kết quy hoạch phát triển và quản lý báo chí, trong đó dự kiến đề xuất bổ sung quan điểm để Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh được thành lập cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện. Nội dung này sẽ được cụ thể hóa trong chiến lược phát triển báo chí sau khi có ý kiến cấp có thẩm quyền.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo luật đã chỉnh lý Điều 29 theo hướng quy định quản lý hoạt động báo chí trên không gian mạng chặt chẽ như với báo chí truyền thống; tích hợp dịch vụ trực tuyến, bảo đảm nguyên vẹn nội dung thông tin đã đăng phát trên nền tảng số; đồng thời bổ sung quy định về ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí. Chính phủ sẽ quy định chi tiết trách nhiệm của cơ quan báo chí khi sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Luật Báo chí (sửa đổi) sau khi được tiếp thu, chỉnh lý gồm 4 chương, 51 điều, đã bám sát các mục tiêu, quan điểm, chính sách lớn được Quốc hội thông qua, thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của công tác quản lý và phát triển báo chí trong giai đoạn hiện nay.

So với luật hiện hành, Luật Báo chí (sửa đổi) có những điểm mới cơ bản như:

- Xác định rõ các loại hình báo chí trong bối cảnh mới;

Bổ sung các chính sách phát triển báo chí và bảo đảm nguồn lực thực hiện, từ cơ chế tài chính đến đầu tư hạ tầng và ưu đãi thuế theo hướng khả thi hơn;

- Làm rõ điều kiện hoạt động báo chí, cơ chế cấp phép và tổ chức bộ máy;

- Xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú;

- Quy định cụ thể về thẻ nhà báo, trách nhiệm pháp lý đối với nội dung thông tin;

- Quyền yêu cầu cải chính, gỡ bỏ thông tin vi phạm trên các nền tảng;

- Hoàn thiện quy định về quản lý hoạt động báo chí trên không gian mạng và ứng dụng công nghệ mới, bao gồm việc điều chỉnh hành vi ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Điều 20 quy định về nguồn thu của cơ quan báo chí gồm:

a. Nguồn thu do cơ quan chủ quản báo chí cấp;

b. Thu từ bán báo chí in; bán quyền đọc, nghe, xem tác phẩm báo chí, các sản phẩm báo chí; quảng cáo; trao đổi, mua bán bản quyền nội dung; cho phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí;

c. Thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ, liên kết của cơ quan báo chí, các đơn vị trực thuộc cơ quan báo chí;

d. Thu từ hoạt động tài chính và phần vốn góp vào doanh nghiệp (nếu có);

đ. Thu từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu;

e. Thu từ thực hiện nhiệm vụ, chương trình, đề án, dự án do cấp có thẩm quyền giao, phê duyệt;

g. Thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết;

h. Nguồn thu từ tài trợ, viện trợ hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước (nếu có) và nguồn thu hợp pháp khác..

Đáng chú ý, luật mới quy định về cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện có nhiều loại hình báo chí, cơ quan báo chí trực thuộc; có cơ chế đặc thù về tài chính; được thành lập phù hợp với chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Cấp thẻ nhà báo lần đầu phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, đạo đức

Luật quy định trường hợp cấp thẻ nhà báo lần đầu phải có thời gian công tác liên tục tại cơ quan báo chí đề nghị cấp thẻ từ 2 năm trở lên tính đến thời điểm xét cấp thẻ và đã qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, đạo đức nghề nghiệp.

Với lãnh đạo các cơ quan báo chí đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có văn bản đồng ý bổ nhiệm không áp dụng điều kiện này.

Người làm việc tại cơ quan tạp chí khoa học không thuộc diện cấp thẻ nhà báo

Về cung cấp thông tin cho báo chí, luật quy định cơ quan báo chí và nhà báo có quyền và nghĩa vụ không tiết lộ người cung cấp thông tin, trừ trường hợp có yêu cầu bằng văn bản của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử tội phạm.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh có trách nhiệm tổ chức bảo vệ người cung cấp thông tin.

Các cơ quan bảo vệ pháp luật có trách nhiệm phối hợp với Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh và tương đương trở lên, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Bộ Công an, Thủ trưởng Cơ quan điều tra Công an cấp tỉnh bảo vệ người cung cấp thông tin.