Lệnh cấm dạy thêm ở Trung Quốc nới rộng khoảng cách giữa người giàu và người nghèo

Cấm dạy thêm có thực sự giúp giảm áp lực cho phụ huynh Trung Quốc?

Đối với Tan Biao, mẹ của một nam sinh 15 tuổi ở vùng nông thôn tỉnh Quảng Đông, miền nam Trung Quốc, việc tìm gia sư dạy thêm cho con là điều gần như không thể.

Trước đây, học thêm rất tốn kém. Nhưng giờ đây, tiền không phải yếu tố duy nhất khiến phụ huynh Trung Quốc đau đầu khi muốn đầu tư cho con cái đi học thêm. Bởi kể từ khi lệnh cấm dạy thêm có hiệu lực từ năm 2021, hầu hết các cơ sở dạy thêm đã hoàn toàn sụp đổ, chỉ còn sót lại những cơ sở hoạt động ngầm, "núp bóng" tại các quán cà phê, trong các căn hộ chung cư...

Bà Tan - người có nguồn thu nhập không ổn định khi làm việc xa nhà tại một công ty ở Quảng Châu cho biết: "Để tìm kiếm một trung tâm dạy thêm, phụ huynh phải có kết nối rộng rãi. Mặt khác, học phí của những lớp dạy thêm này cũng không hề phải chăng".

Bất cập của chính sách giảm kép 

Đã hơn 2 năm kể từ khi Trung Quốc hợp thức hóa dạy thêm bằng cách ban hành chính sách "giảm kép" - chính sách đặt ra những hạn chế nghiêm ngặt về việc giao bài tập về nhà cũng như phạm vi và quy mô của việc dạy thêm hoặc dạy thêm sau giờ học.

Theo Bộ Giáo dục Trung Quốc, chính sách giảm kép được đưa ra nhằm giảm bớt gánh nặng học tập cho học sinh cũng như tình trạng cạnh tranh không công bằng trong giáo dục. Tuy nhiên, cho đến nay, các nhà nghiên cứu và các bậc phụ huynh nhận ra rằng, kết quả học tập giữa các học sinh xuất thân từ những nền tảng gia đình khác nhau đang có khoảng cách ngày càng lớn.

Giáo sư Huang Bin của Viện Giáo dục Đại học Nam Kinh cho biết, giống như phụ huynh Tan, nhiều bậc cha mẹ có thu nhập trung bình hiện không thể tìm được cơ sở dạy thêm kể từ khi Trung Quốc hợp thức hóa dạy thêm.

"Nhưng những học sinh xuất thân từ những gia đình có điều kiện vẫn có thể tìm kiếm được dịch vụ dạy thêm. Giá học có thể tăng nhưng những gia đình này vẫn đủ khả năng chi trả. Kết quả là, sự chênh lệch về kết quả học tập của các học sinh từ các nền tảng gia đình khác nhau đã trở nên trầm trọng hơn", Giáo sư Huang Bin nói.

Đồng quan điểm với Giáo sư Huang Bin, các nhà nghiên cứu tại Đại học Bắc Kinh cũng phát hiện ra rằng, chính sách giảm kép của Chính phủ Trung Quốc nhằm làm giảm gánh nặng và áp lực học tập cho học sinh đã tác dụng ngược. Bởi sau hơn 2 năm thực thi, chính sách này lộ ra những bất cập khi làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng giáo dục.

Từ những năm 1990, Trung Quốc đã ban hành một loạt chỉ thị nhằm giảm bớt khối lượng kiến thức cho học sinh, nhưng việc thực hiện các chính sách này chỉ được tăng cường trong thập kỷ qua, đỉnh điểm là chính sách giảm kép được ban hành vào năm 2021.

Khảo sát với khoảng 15.000 gia đình từ 25 tỉnh, thành phố ở Trung Quốc từ năm 2008 đến 2018, các nhà nghiên cứu của Đại học Bắc Kinh nhận thấy rằng, từ khi có những chính sách cải tổ giáo dục, học sinh xuất thân từ gia đình thuộc nhóm thu nhập thấp nhất có khả năng đỗ vào trường trung học phổ thông thấp hơn 9,3%.

Ngược lại, những học sinh thuộc gia đình khá giả sẽ có khả năng đỗ vào trường trung học phổ thông cao hơn 5,3%.

Mặt khác, đối với các gia đình nghèo hơn, chi phí giáo dục giảm 21% và thời gian học của học sinh giảm hơn 9 giờ/tuần. Trong khi đối với những gia đình giàu hơn, chi phí tăng 66% và thời gian học tăng hơn 10 giờ/tuần.

Phí học thêm cao chót vót

Học sinh ở Trung Quốc được hưởng 9 năm giáo dục bắt buộc. Sau đó, họ phải tham gia một cuộc thi khốc liệt được gọi là "chung khảo". Kết quả của kỳ thi này sẽ quyết định thí sinh trúng tuyển vào trường trung học hay chuyển sang học nghề. Nếu trúng tuyển, học sinh sẽ dành 3 năm học tập trước khi tham gia kỳ thi "cao khảo" để giành được một suất học đại học.

Phụ huynh Tan cho biết, bà đã tìm được một gia sư dạy trực tuyến môn Tiếng Anh cho con trai mình vì cậu sắp sửa bước vào kỳ thi lớp 10 quan trọng. "Nhưng thằng bé đã phải bỏ học chỉ sau vài buổi vì học phí quá đắt so với điều kiện kinh tế của gia đình tôi", bà Tan cho hay.

Người mẹ này cảm thấy rằng, thu nhập hạn chế của mình đang kéo con mình đi xuống khi nam sinh này đang cố gắng thực hiện ước mơ đậu vào một trường cấp 3 trọng điểm của một thành phố lớn. 

"Thằng bé học đủ tốt để có thể đỗ vào 1 trong 2 trường trung học thuộc quận, nhưng nó muốn học ở một môi trường hàng đầu. Điều này sẽ thực sự khó khăn vì sự cạnh tranh sẽ rất lớn", bà Tan chia sẻ.

Phụ huynh Shirley Dai đến từ Thượng Hải đã cố gắng tránh những điều đáng tiếc như vậy. Với thu nhập hộ gia đình cao hơn nhiều, bà bảo đảm rằng, cô con gái 11 tuổi của mình luôn được học trước chương trình và được gia sư kèm cặp sau giờ học, ngay cả khi Chính phủ Trung Quốc áp dụng biện pháp hạn chế dạy thêm.

Theo đó, con gái của Shirley Dai đang theo học tại một trường tư thục hàng đầu ở trung tâm thành phố Thượng Hải, đã học thêm sau giờ học mỗi ngày với gia sư tại nhà kể từ mùa thu năm ngoái.

Shirley Dai, người làm quản lý văn phòng trong khi chồng cô điều hành một doanh nghiệp, cho biết: "Tôi từng cho con gái học tại trung tâm dạy thêm với chi phí khoảng 20.000 nhân dân tệ/năm. Nhưng trung tâm này đã đóng cửa kể từ khi chính sách giảm kép có hiệu lực. Hiện tôi cho con học gia sư riêng với mức phí gần 2.000 nhân dân tệ/tuần".

Theo Shirley Dai, việc đầu tư cho con đi học thêm là rất hữu ích bởi ở thời điểm hiện tại, kết quả học tập của con gái bà vượt trội hơn hầu hết các bạn cùng lớp. Vì vậy, phụ huynh này cho biết chắc chắn sẽ tiếp tục đầu tư cho con học gia sư.

Giải pháp nào để học sinh được bình đẳng trong giáo dục?

Chu Zhaohui, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Khoa học Giáo dục Quốc gia, một tổ chức trực thuộc Bộ Giáo dục Trung Quốc, cho biết, để thu hẹp khoảng cách do hoàn cảnh của gia, các cơ quan giáo dục nên thực hiện cải cách chính sách đánh giá học sinh.

"Chúng ta nên xem xét lý lịch của học sinh. Chẳng hạn như khi chấm điểm, cần biết học sinh đó đến từ một trường học tốt ở thành phố lớn hay một trường nghèo ở vùng nông thôn. Điều này không khó thực hiện trong một xã hội cởi mở và minh bạch", nhà nghiên cứu Chu Zhaohui cho hay.

Tuy nhiên, để thực hiện cải cách này thì cần có sự đánh giá độc lập ngoài nhà trường hoặc cơ quan quản lý về giáo dục. Đồng thời, cần tinh giản quản lý và phân quyền để các tổ chức chuyên nghiệp có chuyên môn tiến hành.

Theo China Youth Daily, một cuộc khảo sát đối với hơn 1.300 phụ huynh cho thấy hơn 60% người có con đang học tiểu học hoặc trung học muốn các trường học cung cấp nhiều hoạt động ngoại khóa hơn. Đồng thời, họ hy vọng giáo viên có thể quan tâm nhiều hơn đến những học sinh có năng lực học trung bình.

Đáng chú ý, hơn 1/4 phụ huynh cũng bày tỏ hy vọng rằng, học sinh ở vùng sâu vùng xa sẽ được tiếp cận tốt hơn với các nguồn lực giáo dục.

Giáo sư Huang Bin cho biết các trường học ở vùng nông thôn Trung Quốc đã được cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị nhưng vẫn thiếu giáo viên có trình độ.

"Chúng ta có thể xây dựng một ngôi trường đẹp cho vùng nông thôn trong thời gian ngắn, nhưng việc tuyển đủ giáo viên chất lượng vẫn là một vấn đề khó khăn. Đây cũng là vấn đề lớn nhất với nền giáo dục Trung Quốc hiện nay", Giáo sư Huang Bin khẳng định.

Theo ông Huang Bin, các trường học ở nông thôn phần lớn đang gặp khó khăn trong việc thu hút nhân tài vì lương thấp. "Giáo dục ở nông thôn có sự cạnh tranh mạnh mẽ với các khu vực công và tư nhân khác. Chỉ khi mức lương và chế độ đãi ngộ cho giáo viên ở nông thôn, vùng sâu vùng xa đủ lớn thì các trường học mới có thể thu hút được nguồn lao động chất lượng", Giáo sư Huang Bin giải thích.