Tuy không có văn bản pháp lý nào quy định rõ ràng về việc họp hội đồng sư phạm, hay còn gọi là họp toàn thể giáo viên, nhân viên nhà trường theo định kỳ hàng tháng, nhưng hiệu trưởng vẫn có đầy đủ thẩm quyền để tổ chức các cuộc họp này nhằm nâng cao chất lượng quản lý của nhà trường.

Hội đồng sư phạm trong trường học

Theo các văn bản pháp luật hiện hành (Thông tư 52/2020/TT-BGDĐT cho trường mầm non, Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT cho trường tiểu học, Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT cho trường trung học), cơ cấu tổ chức của nhà trường được quy định rõ ràng, bao gồm: hội đồng trường (hiện không còn được đề cập đến theo NQ71-NQ/TW của Bộ Chính trị), hiệu trưởng và hiệu phó, tổ chuyên môn, tổ văn phòng, hội đồng thi đua khen thưởng, hội đồng kỷ luật, hội đồng tư vấn, tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam, tổ chức Công đoàn (hiện không còn trong trường phổ thông công lập), tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, lớp học, tổ phục vụ các hoạt động giáo dục đặc thù của trường chuyên biệt.

Như vậy, trong các văn bản hiện hành, hội đồng sư phạm không được liệt kê trong cơ cấu tổ chức chính thức của nhà trường.

Hiểu cơ bản, hội đồng sư phạm thực chất là toàn thể viên chức, người lao động (bao gồm lãnh đạo, giáo viên, nhân viên) đang làm việc tại trường học. Vì vậy, họp hội đồng sư phạm là cuộc họp toàn thể nhà trường do hiệu trưởng chủ trì nhằm đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch của tháng trước và xây dựng phương hướng hoạt động cho tháng tới. Thường thì họp hội đồng sư phạm được tổ chức hàng tháng vào những ngày cuối tháng hoặc đầu tháng.

Cần thiết phải họp hội đồng sư phạm

Dù cụm từ "hội đồng sư phạm" không được quy định như một cơ cấu tổ chức bắt buộc riêng biệt trong các Điều lệ trường học hiện hành nhưng việc họp cả trường để triển khai nhiệm vụ là hoạt động bắt buộc, bởi 2 căn cứ sau:

Thứ nhất, căn cứ vào nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng theo Điều lệ cấp học. Chẳng hạn, Điều 11 Thông tư 32/2020/TT-BGDĐT quy định: "Hiệu trưởng trường trung học là người chịu trách nhiệm tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động và chất lượng giáo dục của nhà trường".

Hiệu trưởng được giao trọng trách lớn lao là chịu trách nhiệm cuối cùng về hiệu quả toàn diện của một đơn vị trường học. Vì thế, hiệu trưởng có trách nhiệm: "Tổ chức xây dựng chiến lược, tầm nhìn, mục tiêu, quy hoạch phát triển nhà trường; quy chế tổ chức và hoạt động của nhà trường; kế hoạch giáo dục hàng năm của nhà trường để trình hội đồng trường phê duyệt và tổ chức thực hiện".

Để thực hiện trách nhiệm này một cách liên tục theo tuần, tháng, học kỳ thì hiệu trưởng phải có cơ chế triển khai và kiểm điểm công việc đối với toàn bộ đơn vị. Cuộc họp toàn thể hàng tháng chính là công cụ hợp pháp và hiệu quả nhất để thực hiện chức năng này.

Thứ hai, căn cứ vào nghị quyết hội nghị viên chức và kế hoạch nội bộ của nhà trường. Kế hoạch thường xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ và tiến độ cần triển khai, từ đó hiệu trưởng phải họp hội đồng sư phạm để triển khai nhiệm vụ. Bên cạnh đó, nhà trường còn phải triển khai các văn bản chỉ đạo kịp thời của ngành, hay triển khai chính sách mới như Nghị quyết, Thông tư... Vì thế, việc họp toàn thể hội đồng có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Nếu hiệu trưởng không tổ chức các cuộc họp cả trường theo định kỳ thì công tác quản lý của nhà trường có nguy cơ vi phạm pháp luật về mặt hành chính. Theo đó, công tác đánh giá hàng tháng sẽ không có, sẽ thiếu cơ sở để điều chỉnh tiến độ thực hiện kế hoạch năm học. Đồng thời, nhà trường sẽ không có biên bản họp để chứng minh triển khai các văn bản, chỉ thị của cấp trên. Đặc biệt, hiệu trưởng còn bị mất cơ hội để lắng nghe ý kiến góp ý trực tiếp của tập thể người lao động, dẫn đến nguy cơ bất mãn nội bộ.

Có thể khẳng định, việc họp hội đồng được thực hiện dựa trên nhiệm vụ quản lý, điều hành của hiệu trưởng và kế hoạch năm học của nhà trường, nhằm triển khai các văn bản chỉ đạo của ngành, đồng thời đánh giá việc hoàn thành kế hoạch năm học theo từng giai đoạn và đề ra phương phướng có tính chiến lược trong giai đoạn tới.

Cần cải tiến nội dung họp hội đồng sư phạm

Vì không có văn bản hướng dẫn chi tiết về hình thức, nội dung nên cuộc họp toàn thể nhà trường ở nhiều nơi được thiết kế linh hoạt, phù hợp với từng đơn vị. Các bước họp của một số trường được tổ chức như sau: Bí thư Đoàn TNCS HCM báo cáo đánh giá việc thực hiện kế hoạch tháng qua và đề ra phương hướng hoạt động cho tháng tới; hiệu phó phụ trách cơ sở vật chất và quản lý học sinh và hiệu phó phụ trách chuyên môn cũng báo cáo tương tự; hội đồng sư phạm thảo luận, đóng góp ý kiến; cuối cùng, hiệu trưởng kết luận thống nhất nội dung để thực hiện. Trong 3 nội dung báo cáo, có lẽ tâm thế chờ đợi nghe nhiều nhất là mảng chuyên môn của nhà trường, bởi nó khẳng định chất lượng của một ngôi trường. Thường thấy, nội dung chuyên môn liên quan đến dạy và học được quan tâm nhiều nhất.

Tuy nhiên, trong kỷ nguyên mới, để cuộc họp hội đồng sư phạm thành một hoạt động thiết thực, thì hiệu trưởng cần cải tiến nội dung, tập trung vào nâng cao chất lượng chuyên môn chứ không chỉ dừng lại ở báo cáo hành chính; đồng thời quan trọng nhất là nên nghiên cứu các nội dung có tính chất tư tưởng và nghiệp vụ để đưa vào nội dung họp.

Hiện nay, môi trường an toàn trong giáo dục đang gióng lên hồi chuông báo động, bởi bạo lực học đường ngày càng nghiêm trọng, trong đó có bạo lực giữa giáo viên với giáo viên, học sinh với học sinh, học sinh với giáo viên và mới đây nhất là phụ huynh bạo hành giáo viên. Một vấn nạn nhức nhối thứ hai là lạm thu và biến tướng của lạm thu, biến chức năng giáo dục của nhà trường thành kinh doanh giáo dục, thậm chí có trường thu sai lên cả hàng trăm tỷ đồng. Và thứ ba là thực phẩm bẩn đi vào bếp ăn bán trú, chỉ vì lương tâm và đạo đức xuống cấp. Thật đau lòng khi môi trường giáo dục đang có dấu hiệu thiếu "giáo dục".

Trước thực trạng đó, họp hội đồng sư phạm cũng cần cải tiến, chú trọng về tư tưởng của nhà giáo. Trong mỗi cuộc họp hội đồng, có thể sinh hoạt một câu chuyện về tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để giáo viên, nhân viên tự soi và nhắc nhở bản thân về việc giữ gìn đạo đức nhà giáo mà biểu hiện là tình yêu nghề trọn vẹn, sống trọn với nghề, tránh tư duy "nửa trong nửa ngoài" cho rằng lương không đủ sống rồi lơ là công việc trong trường; hay tôn trọng đồng nghiệp, giúp đỡ và đoàn kết trong thực hiện nhiệm vụ như một cách làm gương cho học sinh. Đây là cơ hội để hiệu trưởng làm công tác tư tưởng, định hình lại đạo đức nghề nghiệp và tình yêu nghề cho giáo viên.

Song song đó, hiệu trưởng hoặc phó hiệu trưởng chuyên môn cần phân tích các vấn đề chuyên môn lớn (ví dụ như học sinh yếu kém ở nhiều môn học) và đề xuất các giải pháp liên tổ, liên môn để giải quyết triệt để, thay vì chỉ giải quyết đơn lẻ ở từng tổ chuyên môn. Hoặc, thống nhất một số nội dung chung trong toàn đơn vị, tránh mỗi tổ làm một kiểu theo tư duy "linh hoạt" đến "tùy tiện". Cũng có thể triển khai các chuyên đề ngắn, tập huấn nhanh về các phương pháp giảng dạy hiện đại, hoặc các chủ trương đột phá về kiểm tra đánh giá, nhằm đảm bảo mọi thành viên đều được nâng cao nhận thức và thống nhất trong hành động.

Tóm lại, việc tổ chức cuộc họp toàn thể hội đồng sư phạm không phải là gánh nặng mà là biểu hiện của quản lý dân chủ, minh bạch và chuyên nghiệp. Do đó, cụm từ "họp hội đồng sư phạm" là cách gọi thông dụng trong ngành giáo dục để chỉ cuộc họp toàn thể viên chức, người lao động. Đề xuất cách gọi nào không quan trọng, mà quan trọng là thông qua cuộc họp này, hiệu trưởng triển khai công tác, thực hiện chế độ công khai và củng cố chất lượng giáo dục của nhà trường. Bên cạnh đó, hiệu trưởng cần xây dựng và củng cố văn hóa nhà trường, trong đó có đạo đức nhà giáo – một tiêu chuẩn được quy định trong các văn bản luật giáo dục – một yếu tố then chốt cho sự phát triển bền vững của đơn vị.